مفاهیم جدیدی همچون دورا پزشکی (Tele-Health) و خدمات سلامت همراه ( M-Health) که با استفاده از ظرفیتهای فضای مجازی تعریف می شود می تواند کاربردهای مختلفی مانند سیستم‌های ذخیره اطلاعات بیمار، سیستم‌های اطلاعات دارویی، سیستم‌های پیگیری درمان، سیستم‌های درمان از راه دور و سیستم‌های پذیرش بیمار نمونه را در کشور ممکن کند.
کمیسیون عالی تنظیم مقررات فضای مجازی هفته گذشته در راستای ارتقای خدمات داخلی فضای مجازی و توسعه کاربرد شبکه ملی اطلاعات" اصول و سیاست‌های حاکم بر مجوز خدمات سلامت در فضای مجازی"را تصویب کرد که امکان ارائه خدماتی مانند سلامت الکترونیک از راه دور، سلامت الکترونیک همراه و خدماتی همچون بیمه سلامت و آموزش الکترونیک سلامت را در کشور تسهیل می کند.
در این راستا گروه دانش و فناوری خبرگزاری مهر، نگاهی دارد به ظرفیتهایی که فضای مجازی در خدمت سلامت قرار می دهد و خدماتی که پزشکی از راه دور ممکن می کند.
ظهور مفاهیم جدیدی با نام پزشکی از راه دور و سلامت موبایل
بررسی خدمات ارائه شده در حوزه سلامت و بهداشت، به کمک فضای مجازی مفاهیم جدیدی همچون پزشکی از راه دور یا دورا پزشکی (Tele-Health) و خدمات سلامت همراه ( M-Health) را ایجاد می کند. بر این اساس ارائه خدمات بر پایه باند وسیع، ابزار مختلفی را درگیر انتقال و رد و بدل کردن دیتا می کند به نحوی که بیماران و پزشکان به وسیله تلفن همراه خود به پهنه گسترده ای از اطلاعات متصل می شوند و با یکدیگر به تبادل اطلاعات می پردازند. هنگامی که بیمار نزد پزشک می رسد با ارائه کارت هوشمند به پزشک، پرونده الکترونیکی خود را در اختیار پزشک قرار داده و پزشک نیز به وسیله دستگاه مخصوص، اطلاعات کارت را خوانش می کند.
نظام های سلامت الکترونیک
سازمان بهداشت جهانی در سال ۲۰۰۳ ، سلامت الکترونیک را به عنوان "نفوذ فناوری اطلاعات و ارتباطات به منظور اتصال ارائه دهندگان، بیماران و دولت ها؛ به منظور آموزش و اطلاع رسانی به متخصصان خدمات بهداشت و درمان، مدیران و گیرندگان خدمات؛ به منظور برانگیختن نوآوری در ارائه مراقبت و مدیریت سیستم بهداشتی و به منظور بهبود سیستم خدمات بهداشت و درمان است" تعریف می کند.
در تعریف جامع تر، سلامت الکترونیک شامل ارائه خدمات بهداشتی و اطلاعات بهداشتی از طریق اینترنت و دیگر فناوری های تجارت الکترونیکی مرتبط است که این حوزه از بخش های متنوعی تشکیل شده که در جدول زیر آمده است.
پرونده سلامت الکترونیک و مراقبت از اطلاعات بیمار
پرونده سلامت الکترونیک دربرگیرنده اطلاعات مراقبت بهداشتی است که در طول حیات فرد به صورت الکترونیکی، با هدف پشتیبانی از مراقبت مستمر با کیفیت بهتر، آموزش و پژوهش ذخیره شده است؛ در واقع پرونده الکترونیک سلامت تمام عملکردهای یک پرونده سنتی را با کیفیت بهتر پوشش می دهد.
فعال ترین کشورها در زمینه سلامت الکترونیکی در درجه نخست شامل کانادا، ایالات متحده آمریکا و انگلستان و در درجه دوم شامل کشورهای اتریش، کوبا، فنلاند، فرانسه، آلمان، ایتالیا و چین هستند و بیشترین موضوعاتی که در بحث سلامت الکترونیکی در دنیا بر روی آنها سرمایه گذاری شده و برای پیشبرد آن برنامه ریزی شده شامل پرونده الکترونیکی سلامت (EHR) و دوراپزشکی (Telemedicine)، آموزش و سیستم های نظارت بر بیماریها (DSS) و نظام اطلاعات درمانگاهی (CIS) و استانداردهای تبادل اطلاعات می شود.
پرونده الکترونیکی سلامت مهمترین و اساسی ترین بخش سلامت الکترونیکی بوده که تقریباً در اکثر کشورهای مطرح بر روی آن کار شده است. همچنین موضوعات سلامت الکترونیک که بر روی آنها در جهان اقدامات کمی صورت گرفته به ترتیب شامل نظام اطلاعات فوریتهای پزشکی، سیستم های ثبت (بیماریهای خاص)، اصول و قوانین، نسخه الکترونیکی، نظام اطلاعات بیمه ای، نظام اطلاعات آزمایشگاهی، کارت هوشمند سلامت و نظام اطلاعات دارویی است.
کارت هوشمند سلامت، تاریخچه بیماری ها در جیب بیمار
به گزارش مهر، امروزه پرونده سلامت بیماران در سیستم های رایانه ای ذخیره شده و به عنوان پرونده الکترونیک سلامت از آن یاد می شود که اطلاعات بهداشتی بیمار در تمام طول زندگی وی از زمان جنینی تا مرگ در آن ذخیره می شود.
کارت هوشمند سلامت به عنوان یکی از ابزارهای پرونده الکترونیکی سلامت شناخته می شود که نوعی کارت (Smart Card) به اندازه کارت اعتباری است و یک تراشه سیلیکونی در آن جای گرفته که حاوی اطلاعات شخصی و هویتی بیمار، تاریخچه پزشکی وی، داروهایی که اخیراً دریافت کرده، آلرژیها، واکسیناسیون، بیماری و سایر اطلاعات ضروری مورد نیاز تصمیمات پزشکی است. در حال حاضر استفاده از این کارت در کشورهای پیشرفته رایج شده و هر فردی یکی از این کارت ها را به همراه خود دارد.
در این کارت که در مراکز اورژانس، بیمارستانها، مطب ها، کلینیکها و داروخانه ها مورد استفاده قرار می گیرد، اطلاعات پزشکی، حیاتی و ضروری فرد نگهداری و ذخیره می شود تا در مواقع نیاز پزشکان بتوانند در اسرع وقت به اطلاعات هر بیمار دسترسی پیدا کرده و از آنها استفاده کنند. این کارتها به پزشکان و بیماران اجازه می دهند تا از مرحله کاغذ بازی عبور کرده و بسیار سریعتر به مراقبتهای اصلی بیمار می پردازند.
دورا پزشکی و ارتباط زنده و تصویری بیمار و پزشک
یکی از انواع خدمات سلامت الکترونیک دورا پزشکی یا پزشکی از راه دور است. تله مدیسین به دانش و ابزارهای ارتباطی گفته می‌شود که مراکز بهداشتی ـ درمانی و پزشک را به بیمار مرتبط می‌کند. در واقع تله مدیسین به کارگیری تکنولوژی الکترونیک و دیجیتال به منظور اعمال مراقبتهای پزشکی و بهداشتی از بیمارانی است که در نقاط دور از مرکز درمانی به سر می‌برند. برقراری شبکه تله مدیسین در مناطق وسیع و با تراکم جمعیتی کم و نیز در مناطق کوهستانی و سخت‌گذر خصوصاً در هنگام حوادث غیر مترقبه بسیار ضروری خواهد بود . همچنین کنترل بیماریهای مزمن ، تشخیص، درمان، کنترل، پیگیری و مشاوره و آموزش از دیگر مزایای این روشهاست.
معاینه از راه دور به کمک ارسال تصاویر رادیولوژی، ارسال سیگنال‌های حیاتی و گزارشهای متنی و صوتی شرح حال بیمار از یک سو و ارایه دستورات به صورت متن یا صوت و یا در مواردی خاص همچون جراحی از راه دور بصورت فرامین مکانیکی توسط پزشک، چرخه یک عملیات پزشکی از راه دور را تشکیل می‌دهد.
در این روش پزشک به وسیله دستگاههای مختلفی اطلاعات لحظه ای بیمار از قبیل علائم حیاتی، اطلاعات فشارخون، تست‌های تنفسی، اطلاعات نوار قلب ، صدای قلب، ریه، شکم و غیره را دریافت می کند و حتی از طریق تصاویر زنده می تواند رادیولوژی و ام.آر.آی، تصویر دهان و دندان گوش و تصویر بیماریهای پوستی وی را مشاهده کند. در این روش ها تمام اجزای مرتبط با سلامت از قبیل بیمار با مرکز درمانی، مرکز درمانی با بیمارستان و نیز بیمارستان با بیمارستان تخصصی در ارتباط خواهد بود و حتی می توان قبل از رسیدن بیمار به بیمارستان و در آمبولانس، شرایط جسمانی از جمله ضربان قلب را به اطلاع بیمارستان رساند.
انواع خدمات پزشکی از راه دور
به گزارش مهر، با بهره گیری از فناوریهای ارتباطی و اطلاعاتی خدماتی چون مشاوره از راه دور، آموزش الکترونیکی، پایش از راه دور، ارائه خدمات پزشکی در خانه و جراحی و تصویربرداری از راه دور برپایه بسترهای فضای مجازی قابل ارائه خواهد بود.
۱.مشاوره از راه دور: در حال حاضر عمده‌ترین کاربرد این فناوری، مشاوره‌های پزشکی است که هم در ایران و هم درنقاط دیگر جهان به راحتی درحال انجام است.
۲. آموزش الکترونیکی: در واقع آموزش از راه دور بکارگیری ابزارهای فناوری اطلاعات در آموزش و تربیت است که از جمله فواید این روش کاهش هزینه زمانی و هزینه اقامت و فضای آموزشی را می‌توان نام برد.
۳. پایش از راه دور: ارسال online و یا offline تصاویر پزشکی، سیگنال‌های حیاتی بیمار به صورت ویدئو کنفرانس، از روش‌های عمده پایش از راه دور است.
۴. ارائه خدمات پزشکی در خانه: بیش از همه افراد مبتلا به بیماریهای قلبی و عروقی و ناهنجاری‌های تنفسی مزمن به اینگونه مراقبت‌ها نیاز دارند.
۵.جراحی از راه دور: انجام جراحی پزشکی بدون تماس مستقیم پزشک با بیمار در طول عمل است که این جراحی می‌تواند برای موارد مختلف از جمله کاربرد جراحی از راه دور در عمل قلب به روش‌های مختلفی انجام شود، که در روش رباتیک می‌توان کاربرد بیشتری از فناوری اطلاعات را مشاهده کرد.
6. تصویربرداری از راه دور: تکنولوژیهای عکس‌برداری نقش عمده‌ای در تشخیص، درمان و مرحله بهبودی دارند. اسکنرهای اولتراسوند، دوربین‌های کوچک مورد استفاده در جراحی مفاصل و وسایل تشخیصی، آزمایش‌های پاتولوژی و رادیولوژی و اسکن مغز تنها مواردی از تکنولوژیهای عکس برداری هستند که می‌توان به وسیله طب از راه دور آنها را انجام داد.
