منتقدین بر این باورند که عدم نظارت مالی و ناکارآمدی نهادهای دولتی در کنترل شرکت‌های خصوصی کنار یک رفتار سوء اجتماعی و فرهنگی به‌نام آزمندی و تلاش برای کسب ثروت بادآورده بحران می‌آفریند.
به گزارش تسنیم، در دو روز گذشته، انتشار خبر یک کلاهبرداری تاریخی بزرگ، همچون یک بمب خبری، توجه همه رسانه‌های ترکیه و فضای مجازی را به‌سوی خود جلب کرده است.
ماجرا از این قرار است که جوانی 26ساله به‌نام فاروق فاتح اُزر یک شرکت بزرگ رمزارز به‌نام Thodex به‌راه انداخته و مبلغی بیش از 2 میلیارد دلار را به تاراج برده است اما روزنامه‌نگاران اعلام کرده‌اند که 2 میلیارد دلار، یک رقم اولیه است و مبلغ واقعی این کلاهبرداری، رقمی بین 2 تا 10 میلیارد دلار است.
گورسل تکین از سران ج.ه.پ. و از نمایندگان پارلمان ترکیه اعلام کرده است که این اقدام، بزرگترین نمونه کلاهبرداری در تاریخ جمهوری ترکیه است و نهاد مهمی به‌نام نظارت بر بانک‌های ترکیه، باید پیش از این، جانب احتیاط را می‌گرفت و به‌روی عملیات و گردش مالی شرکتی زوم می‌کرد که هفتصد هزار عضو داشته و بیش از 2 میلیارد دلار را به‌سوی خود جذب کرده است.
شرکت مزبور، به‌بهانه انجام برخی عملیات‌های فنی، پایگاه اینترنتی خود را بسته است و فعلاً هیچ اطلاعاتی برای نمایش وجود ندارد اما دهها هزار نفر از کسانی که سرمایه های آنان به یغما رفته است، برای اعتراض، به شعب نمایندگی شرکت رفته و با درهای بسته روبه‌رو شده‌اند، اما مسئله اینجاست که چندین شرکت کوچک دیگر نیز، با هویت‌ها و ساختارهایی شبیه به همین شرکت در حال فعالیت هستند.
منتقدین بر این باورند که عدم نظارت مالی و ناکارآمدی نهادهای دولتی در کنترل شرکت‌های خصوصی کنار یک رفتار سوء اجتماعی و فرهنگی به‌نام آزمندی و تلاش برای کسب ثروت بادآورده، بحران می‌آفریند.
نکته جالب اینجاست که کلاهبردار افسانه‌ای، قبل از آنکه فرار کند، در چندین شبکه تلویزیونی معتبر و مشهور ترکیه، در برابر دوربین حضور یافته و از موفقیت‌های اقتصادی خود صحبت کرده و متأسفانه نه‌تنها شهروندان عادی و بازنشسته‌ها بلکه دهها بازیگر، استاد دانشگاه، هنرمند، داستان‌نویس، کارشناسان اقتصادی و چهره‌های برجسته را نیز فریب داده و سرمایه‌های آنان را به یغما برده است.
خودکشی، دستگیری گسترده، فرار
آمارهای اولیه حاکی از این است که مؤسس جوان شرکت Thodex، بیش از چهارصد هزار نفر از شهروندان ترکیه را فریب داده و آنان را از هستی و سرمایه ساقط کرده است.
در 24 ساعت اخیر در چند استان ترکیه 68 نفر از عوامل مرتبط با شرکت مزبور دستگیر شده‌اند و خبرگزاری دمیر اورن ترکیه اعلام کرده است که یک شهروند مشاور املاک که تمام سرمایه خود را به این شرکت سپرده، پس از انتشار خبر فرار فاروق فاتح اُزر، به شقیقه خود شلیک کرده و جان خود را از دست داده است.
اما نکته جالب اینجاست که کلاهبردار مورد اشاره این پرونده، نه از راه مرزهای پنهانی و با استفاده از گذرنامه جعلی یا شبکه‌های قاچاق انسان، بلکه از راه فرودگاه استانبول و با گذرنامه رسمی و قانونی، به تایلند گریخته است.
او در اوج خونسردی اعلام کرده است که لازم نیست مردم نگران باشند و در زمان حاضر برای چند دیدار تجاری به تایلند و آلبانی رفته است و به‌زودی به ترکیه بازمی‌گردد!
جُنید اُزدمیر از روزنامه‌نگاران مشهور ترکیه که با 7 میلیون فالوور، در فضای مجازی حضور فعالی دارد، در این مورد گفته است: «اتفاقی که روی داده است، برای ما شهروندان ترکیه عجیب نیست. متأسفانه همین چند وقت پیش بود که کلاهبردار جوان دیگری به‌نام مهمت آیدن (متولد سال 1991 میلادی) با تأسیس شرکتی به‌نام بانک مزرعه، صدها میلیون دلار مردم را برداشت و گریخت و گفته می‌شود در یکی از کشورهای آمریکای لاتین، مخفی شده است.
فقدان نظارت مالی و مشکلات مربوط به بورس و نظام بانکداری، باعث شده است که افراد، به‌راحتی دست به چنین جرایم سنگینی بزنند. در جایی که هیچ نظارتی وجود ندارد، انسان‌ها در جست‌وجوی ثروت بادآورده، وارد هر کاری می‌شوند و هر کار قانونی و غیرقانونی تجاری را مانند یک قرعه‌کشی ملی می‌بینند.»
او همچنین نیش و کنایه‌ای هم به خانم رخسار پکجان وزیر برکنارشده بازرگانی حواله کرده گفت: «اگر وزرای مرتبط با کار تجارت و اقتصاد، به‌جای آنکه میلیون‌ها لیره از محصولات شرکت متعلق به شوهر خود را به وزارتخانه تحت امر خود قالب کنند، به‌فکر تضمین سرمایه‌گذاری مردم بودند، از این اتفاقات نمی‌افتاد.»
پول‌ها کجاست؟
کلاهبردار مزبور، یعنی فاروق فاتح اُزر مؤسس یک شرکت بزرگ رمزارز Thodex به‌جای آن که راه فرار و سکوت کامل را برگزیند، از طریق صفحه توییتری خود خطاب به مردم ترکیه گفته است: «من فرزند سوم یک خانواده کارمند اهل کوجاعلی هستم، در سن 16سالگی تصمیم گرفتم که تحصیلاتم را در مقطع دبیرستان رها کنم و وارد دنیای تجارت شوم. در سن 24سالگی شرکتی را تأسیس کردم که تنها در عرض 3 سال، به هفتصد هزار نفر، سرویس ارائه داده است. من چشم طمع به مال و اموال مردم نیندوخته‌ام و به‌زودی به ترکیه بازمی‌گردم. من نمی‌خواهم به هیچ‌کسی ضرر بزنم. پول‌های شما موجود است و به‌زودی بازمی‌گردم.»
واقعیت این است که بیانیه مفصل و 12 توییت منتشرشده از این کلاهبردار جوان، با چنان ادبیات فخیم و قابل قبولی نوشته شده است که نمی‌تواند متعلق به فردی باشد که در سال دوم دبیرستان، ترک تحصیل کرده است.
فاروق فاتح اُزر در حالی این سخنان را بیان کرده است که اطلاعی در مورد محل اقامت او در دست نیست و وزارت دادگستری ترکیه اعلام کرده است که نامبرده احتمالاً به آلبانی گریخته است و مقامات امنیتی آنکارا در هماهنگی با آلبانی، به‌دنبال دستگیری و انتقال وی به ترکیه هستند.
وزارت دادگستری ترکیه همچنین به این موضوع اشاره کرده است که حساب بانکی فرد مزبور مسدود شده و 33میلیون لیره او در زمان حاضر بلوکه شده است، اما واقعیت این است که 33 میلیون لیره ترکیه در برابر رقمی بین 2 تا 10 میلیارد دلار آمریکا، اهمیت خاصی ندارد.
کارشناسان مالی ترکیه معتقدند که مبلغ کلان 2 میلیادر دلار، به هیچ وجه نمی‌تواند به‌شکل اسکناس یا طلا از کشور خارج شود اما در صورتی که فرد مزبور، تمام اطلاعات مشتریان را گردآوری کند و بخواهد با کل این سرمایه، رمزارز بخرد، هیچ راهی برای جلوگیری از این اقدام وجود ندارد و این همان موضوعی است که علی یلدرم تحلیلگر ایندیپندنت، آن را به «شبیخون زدن به روستای دیجیتالی بدون سگ نگهبان ترکیه» تشبیه کرده و معتقد است که نظام بانکی و بازرسی مالی ترکیه، باید خود را برای مواجهه با چنین موضوعاتی، مجهز و بِروز کند.
تاکتیک قدیمی کلاهبرداری در ترکیه
به‌باور برخی از روزنامه‌نگاران ترکیه، شرکت‌های هرمی و کلاهبردارهایی که به‌دنبال فریب مردم هستند، از یک تاکتیک کلاهبرداری قدیمی استفاده می‌کنند که بارها در جهان و در ترکیه، جواب داده و صدها هزار نفر را مغبون و متضرر کرده است.
بر اساس این تاکتیک، کلاهبردارها به‌دنبال جذب افرادی هستند که دارای دو ویژگی مهم باشند: نخست اینکه ساده‌لوح و زودباور باشند و چیزی را که می‌شنوند، سریعاً و بدون مراجعه به هیچ نهاد و متخصصی باور کنند. دوم اینکه طمّاع و آزمند باشند و مهم‌ترین هدف زندگی آنها، این باشد که بدون رنج و تلاش و در یک بازه زمانی کوتاه، صاحب ثروت شوند.
روشن‌ترین نمونه آن کلاهبردار مشهور تاریخ ترکیه یعنی سولون عثمان است. کار سولون عثمان این بود که در دهه‌های چهل و پنجاه، بسیاری از بناهای مهم تاریخی ترکیه، ساعات میادین شهرها، شهر بازی، تراموا، پل گالاتای استانبول و چندین نقطه مهم دیگر را به انسان‌های ساده‌لوح فروخت.
وقتی او را دستگیر کرده نزد قاضی بردند، در پاسخ به این سؤال که "چرا کلاهبرداری کرده‌ای؟"، به قاضی گفت: جناب قاضی! من شکایت دارم. کلاهبردار این مردم هستند نه من. پل گالاتا، حداقل چند میلیون لیره قیمت دارد، اما این آدم مکار، آن را به‌بهای سیصد هزار لیره از من خرید!
علاوه بر سولون عثمان، افراد دیگری نیز دست به این اقدامات زده‌اند که یکی از مشهورترین این موارد، فردی بوده است که با تقلید صدای یک ژنرال مشهور ترکیه، در تلفن، از تانسو چیللر نخست وزیر وقت ترکیه خواسته است که چند میلیون لیره به حساب انجمن کمالیست‌ها واریز کند و جالب اینجاست که خانم چیللر فریب خورده و این دستور را صادر کرده است!
مهمت آیدن کلاهبردار جوان دیگری که با تأسیس شرکت هرمی و یک صندوق مالی به‌نام بانک مزرعه، پانصد میلیون لیره کلاهبرداری کرد، یکی دیگر از افرادی بود که در سال 2016 میلادی توجه رسانه‌های ترکیه را به‌سوی خود جلب کرد و سرویس اطلاعاتی میت ترکیه هیچ‌گاه نتوانست ردی از او پیدا کند.
نکته مهم در شرایط کنونی ترکیه، این است که کشور و مردم در شرایط اقتصادی ناگواری هستند و بروز این جرایم سنگین، بیش از هر زمان دیگری توجه مردم را به‌سوی خود جلب می‌کند و دوم اینکه، هنوز هم فضای کار، تولید و تجارت واقعی و قانونی، برای بخشی از مردم جذابیت خاصی ندارد و حتی شهروندانی که پس‌انداز عمر خود را به‌زحمت اندوخته کرده‌اند، به‌دنبال آن هستند که در یک بازه زمانی کوتاه و سریع، دارایی خود را چند برابر کنند.
بالاخره در پایان باید به این موضوع اشاره کرد که رمزارز، تکنیک‌های جدید تجارت اینترنتی، پولشویی از راه مکانیسم‌های خیریه و شرکت‌های هرمی، از انواع و اقسام جرایم مهمی هستند که نظام بانکی و بازرسی مالی کشورهای در حال توسعه، باید به آنها بیش از پیش توجه کنند.
