درحالی‌که شبکه‌های اجتماعی و مخصوصا تلگرام هر روز بیشتر از دیروز بین خانواده‌های ایرانی جا باز می‌کنند، به همان نسبت میزان جرائمی که در این شبکه اجتماعی رخ می‌دهد افزایش می‌یابد. در این مطلب سرهنگ ایرج محمدخانی رئیس پلیس فتای استان گیلان از فراوانی جرائم و میزان آنها در فضای مجازی می‌گوید.
بیشترین جرائمی که در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی رخ میدهند، کدام‌ها هستند؟
طبق بررسی پرونده‌هایی که در پلیس فتای استان گیلان به آنها رسیدگی کردیم، شایع‌ترین جرائم به‌ترتیب هتک حیثیت و نشر اکاذیب، برداشت اینترنتی غیرمجاز از حساب‌های بانکی، مزاحمت‌های اینترنتی، سرقت و کلاهبرداری مرتبط با رایانه است. سایرجرائم رایانه‌ای هم مانند قماربازی، تهدید و اخاذی در رتبه پنجم جرائم پلیس فتای استان گیلان هستند.
هتک حیثیت و نشر اکاذیب که بیشترین جرائم را شامل می‌شوند چگونه رخ میدهند؟
بیشترین شیوه و شگردی که بزهکاران سایبری از آن استفاده می‌کنند انتشار مطالب دروغین علیه افراد در شبکه‌های اجتماعیمانند تلگرام، واتس‌آپ، تانگو و... است که این روزها در میان افراد فراگیر شده. باید بگویم که شبکه اجتماعی تلگرام از آنجا که کاربران بیشتری از آن استفاده می‌کنند رتبه نخست جرائم سایبری را به‌خود اختصاص داده است. به‌عنوان مثال شخصی از سر دشمنی و خصومت برای انتقام‌جویی مطالب کذب و دروغ را علیه کاربردیگر در گروه‌های تلگرامی منتشر می‌کند و باعث هتک حیثیت او شده و آبرویش را می‌برد. البته تعدادی از مجرمان هم بوده‌اند که تنها برای تفریح و ماجراجویی اقدام به شایعه‌پراکنی و نشر اکاذیب کرده‌اند و هدف خاصی نداشته‌اند.
با این حال آنها نیز دستگیر و راهی زندان شده‌اند. اما سومین هدف کاربرانی که دست به اینگونه جرائم می‌زنند صرفا اخاذی و نیت شوم است. آنها طرف مقابل را تهدید می‌کنند که اگر تن به خواسته‌شان ندهد، با انتشار عکس و مطلب، آبرویش را می‌برند. طبق آماری که تهیه شده، طی10ماه اخیر 37درصد مجرمانی که از سوی پلیس فتا شناسایی شده‌اند، از شبکه‌های اجتماعی موبایلی و تحت وب برای ارتکاب بزه استفاده کرده‌اند. باز هم تأکید می‌کنم که تلگرام پرمخاطب‌ترین شبکه اجتماعی نسخه خارجی است که رتبه نخست جرائم سایبری را به‌خود اختصاص داده.
بیشترین خطری که ممکن است تلگرام برای خانواده‌ها ایجاد کند چیست؟
وقتی کاربری عضو این شبکه‌ها می‌شود با گروه‌های مختلفی روبه‌رو می‌شود. در شبکه اجتماعی تلگرام گروه‌ها و کانال‌های مختلفی با هجمه وسیعی از اطلاعات وجود دارد. متأسفانه در میان آنها گروه‌های غیراخلاقی نیز وجود دارد که فعالیت‌های غیرمجاز دارند و چارچوب‌های اخلاقی را رعایت نمی‌کنند. وقتی کاربری عضو چنین گروه‌هایی می‌شود، نظراتی که در بین افراد این گروه‌ها رد و بدل و محتوایی که در آنجا به اشتراک گذاشته می‌شود و اهدافی که آنها دارند قطعا به‌تدریج و رفته رفته روی این افراد که ممکن است در گروه سنی مختلف باشند تأثیر می‌گذارد.
همین روابط غیرمتعارف، تأثیر منفی روی کاربران گذاشته و باعث قبح شکنی می‌شود. در چنین بستری ممکن است زن یا مردی که عضو چنین گروه‌هایی هستند به راحتی فریب بخورند و در چنین شرایطی است که روی روابط زوج‌ها خصوصا زوجهای جوان تأثیر مخربی می‌گذارد. به‌طوری که این اواخر پرونده‌هایی در پلیس فتای استان گیلان مطرح شده که تأثیر شبکه‌های اجتماعی باعث از هم پاشیدگی زندگی‌های زوجهای جوان شده است.
به‌عنوان نمونه زن جوانی چند وقت پیش به پلیس فتا مراجعه کرد و گفت همسرش از طریق تلگرام با زنی در ارتباط است و حتی عکس این قضیه هم متأسفانه مطرح شده است که مردی گفته همسرم در گروه‌های مختلف تلگرام عضو است که مردان زیادی در آنجا هستند و با آنها ارتباط دارد و تبادل نظر از طریق صوتی و تصویری دارند. این ارتباطات ممکن است باعث عدم‌اعتماد طرف مقابل و به هم خوردن یک زندگی شود. به‌خاطر داشته باشید که سرویس‌دهنده خارجی وقتی چنین بستری را که مستلزم هزینه‌های سرسام آوری است به رایگان در اختیارکاربران ما قرار می‌دهد، قطعا هدفمند کار می‌کند و این ابزار را به‌کار گرفته که فرهنگ خود را در بین کاربران کشورهای در حال توسعه یا توسعه نیافته ترویج بدهد. زوج‌ها باید مراقب باشند چراکه فعالیت بیش از حد و غیرمتعارف در گروه‌های تلگرامی ممکن است کار را به جایی برسانند که یک طرف تصمیم بگیرد با استفاده از روش‌های متقلبانه تلگرام همسر خود را هک کند تا به اطلاعات خصوصی او دست پیدا کند و بدین ترتیب دسترسی به اطلاعات خصوصی، بی‌شک باعث بیشتر شدن اختلافات و بی‌اعتمادی خواهد شد.
این زنگ خطری در میان زوجهای جوان امروز است که تلگرام بر سر آنها آورده. طبق نظر کارشناسان فناوری اطلاعات و ارتباطات بیش از 89درصد محتوایی که در کانال‌های تلگرامی ردو بدل می‌شود غیراخلاقی است. وقتی کاربری در این گروه‌ها فعالیت دارد قطعا روی تفکر و باورهای آنها تأثیر منفی می‌گذارد.
میانگین سن آسیب‌پذیری در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی چقدر است؟
براساس آمار10ماهه گذشته در پلیس فتای استان گیلان در بین بزهکارانی که در این خصوص دستگیر شده‌اند، 7درصد تا 17ساله بوده‌اند، 18درصد 18تا 25ساله و 75درصد 26سال به بالا. بیشترین رنج سنی بزهکاران اینترنتی که در استان گیلان شناسایی کردیم و به بزه اعتراف کردند و تحویل دستگاه قضایی شده‌اند 26سال به بالا بوده‌اند.
کمترین سن متهمی که دستگیر شده چقدر بوده است؟
نوجوان 15سالهای بود که برای تفریح به یک ویدئو کلوب بازی می‌رفت و از غفلت صاحب کلوب استفاده می‌کرد و مشخصات عابربانک و رمز دوم آن را به‌دست آورده بود. پس از آن از این طریق توانسته بود از حساب وی به‌صورت اینترنتی پول برداشت کند که دستگیر و تحویل مقامات قضایی شد.
توصیه شما برای اینکه افراد در دام مجرمان تلگرامی گرفتار نشوند چیست؟
بهترین کار، محدود کردن دسترسی‌هاست. برای محدود کردن دسترسی‌ها نرم‌افزارهایی هست که از طریق کارشناسان خبره و شرکت‌های خدمات کامپیوتری دارای پروانه می‌توانیم تهیه کنیم و از این طریق آن را دانلود کرده و در گوشی موبایل خود نصب کنیم. به‌عنوان مثال این نرم‌افزارها دسترسی به دوربین و میکروفون گوشی موبایل برای سرویس‌دهنده خارجی را غیرفعال می‌کنند و این برای افزایش ضریب امنیت کاربران خیلی مهم است.
نکته بعدی این است که کاربران به هیچ عنوان به تبلیغاتی که از طریق شبکه تلگرام منتشر می‌شود اعتماد نکنند. چند وقت پیش مردی که تا دیپلم بیشتر درس نخوانده بود خود را یک دامپزشک جا زد و به بهانه فروش جوجه طوطی کاسکو با قیمت نازل از 27نفر حدودا 30میلیون تومان پول گرفته و پس از آن شماره موبایلش را تغییر داده و به همین شکل با شماره جدید طعمه‌های تازه‌ای را در تلگرام شناسایی می‌کرد. برای همین به هیچ عنوان به آگهی‌های فروش در گروه‌ها و کانال‌های مختلف تلگرام اعتماد نکنند. کشورهای دیگر برای احساس امنیت کاربران و جلوگیری از بزهکاری پیام‌رسان‌هایی را تولید کرده‌اند که مختص کشور خودشان است. پیشنهاد من هم این است که در کشور ما هم از این روش اقتباس شود و از پیام‌رسان‌های تولید کشورخودمان به جای شبکه‌های پیام‌رسان خارجی استفاده شود. ما سه پیام‌رسان داریم که متخصصان داخلی آن را بومی‌سازی کرده‌اند که جایگزینی برای شبکه‌های پیام‌رسان خارجی است.
به مردم توصیه می‌کنم از این شبکه‌ها که نامشان ساینا، بیسفون و سروش است استفاده کنند. شبکه اجتماعی سروش را متخصصان صاحب‌نظر دانشگاه صنعتی شریف طراحی و تولید کردند و امکانات فوق‌العاده‌ای دارد و همان قابلیت‌های شبکه اجتماعی تلگرام را دارد و کاربران در این فضا می‌توانند احساس امنیت بیشتری کنند چراکه در شبکه بومی داخل کشور دسترسی‌به حریم خصوصی افراد وجود ندارد.(منبع:همشهری)
