سردرگمی مسافران و رانندگان تاکسی در نبرد اپلیکیشن‌ها
«شما از کی حسابتو شارژ کردی؟ فکر کن یه عده زیادی مثل خودت حسابشونو شارژ می‌کنن و چند ماه هم طول می‌کشه تا استفاده‌ش کنن. حساب کن ببین چه پول کَلونی میشه و صاحب اپلیکیشن هم چه سودی می‌بره. حالا یکی پیدا شده که زورش زیادتره و می‌خواد رقیبشو از میدون بِدر کنه و میگه همه هم باید از اون چیزی که من میگم استفاده کنن. واسه خاطره همینه که اپلیکیشن قبلی داره از دور خارج میشه.»
این حرف‌ها را یکی از راننده‌های خطی میدان رسالت تهران به زبان می‌آورد که مدتی است مجبورشان کرده‌اند از اپلیکیشن دیگری برای دریافت کرایه استفاده کنند؛ در حالی که از اپلیکیشن قبلی راضی بوده‌اند و با آن مشکلی نداشته‌اند. راننده‌های دیگر هم هر کدام نظر خودشان را دارند؛ برای یکی فرق نمی‌کند با چه اپلیکیشنی کرایه‌اش را پرداخت کنند، فقط پولش را بموقع بگیرد راضی می‌شود.
اپلیکیشنی که قبلا با آن کار می‌کردند کرایه‌هایشان را فردا صبح به حسابشان می‌ریخته و اپلیکیشنی که جدیدا جایگزین قبلی شده است و بانک شهر پشتیبان آن است، بعد از ۴ ساعت کرایه‌هایشان را پرداخت میکند؛ گرچه هنوز هم به صورت کامل اپلیکیشن قبلی جمع نشده است و خیلی از راننده‌ها همچنان از آن استفاده می کنند.
یکی از راننده‌ها می‌گوید: «واسه من چند بار پیش اومده که مسافر الکی گفته کرایه‌شو داده اما نداده بود. منم زنگ زدم به پشتیبانی همون اپلیکیشن و از جیب خودشون کرایه مسافرو دادن. من که ازشون راضی بودم. اما حالا میگن مسافرا باید با یه چیز دیگه کرایه‌شونو بدن. برای ما که فرق نمی‌کنه، همه جوره قبول می‌کنیم، یکی دوست داره نقد حساب کنه، یکی دیگه دوست داره پولشو اینترنتی بریزه».
سوار تاکسی می‌شوم. مسافری با نزدیک‌شدن به مقصد از راننده اجازه میگیرد که کرایه تاکسی خود را با اپلیکیشنی که کد راننده روی آن نوشته شده، پرداخت کند اما راننده قبول نمی‌کند و جواب می‌دهد: «خانوم ۲۴ ساعت بعد پولو میریزن به حسابم، بی‌زحمت نقد حساب کن».
اما پرداخت پول نقد هم دردسرهای خودش را دارد. یکی پول خرد ندارد و به جای کرایه ۹۲۰۰ تومانی ۱۰۰۰۰ تومان میگیرد و یک راننده دیگر به همان ۹۰۰۰ تومان اکتفا میکند. الان هم که کروناست و مبادله اسکناس، خطرناک!
بعد از شیوع ویروس کرونا، گرایش به استفاده از اپلیکیشن‌هایی که پرداخت کرایه را آسان می‌کنند، بیشتر از قبل شده است اما نکته‌ای که صدای برخی از مسافران را درآورده این است که چرا هر چند وقت یک بار اپلیکیشن‌هایی که مسافر تازه به آن عادت کرده، تغییر میکند؟ در مقابل، برخی از راننده‌های تاکسی به ایسنا می‌گویند: «ما که تصمیم نمی‌گیریم. تاکسیرانی به ما میگه چیکار کنیم و چیکار نکنیم. تا چند روز پیش یه اپلیکیشنیو معرفی کرده بودن که همونم کرایه‌ای که امروز مسافر می‌دادو فردا به حسابمون می‌ریخت! حالا هم گفتن این کاغذا رو بچسبونیم تو ماشین که بانک شهر پشتیبانشه».
برخی راننده‌ها هم از امر و نهی کردن‌ها خسته شده‌اند و اجازه می‌دهند مسافر همچنان کرایه خود را با همان اپلیکیشن قدیمی واریز کند: «بنده خدا مسافر چه گناهی داره که اسیر این مسخره‌بازیا شه؟ تا جایی که بشه ما از همین استفاده می‌کنیم.»
اپلیکیشن‌های مختلفی وجود دارند که مسافر با نصب هر کدام از آنها و شارژ موجودی حساب خود می‌تواند کرایه تاکسی را پرداخت کند اما مشکلی که وجود دارد این است که همه تاکسی‌ها از یک اپلیکیشن واحد استفاده نمی‌کنند و همین موضوع دردسرهای خودش را دارد و مسافر باید همه اپلیکیشن‌ها را نصب کند، همه حساب‌هایش را هم شارژ کند تا با توجه به سلیقه راننده و اپلیکیشنی که در تاکسی‌اش معرفی کرده، بتواند کرایه‌اش را پرداخت کند. از همه بدتر استفاده از اپلیکیشن‌های مختلف موقتی است که بعد از مدتی جمع می‌شوند.
یکی از مسافرها که تقریبا تجربه استفاده از همه اپلیکیشن‌های پرداخت را دارد به ایسنا می‌گوید: «استفاده از اپلیکیشن‌های پرداخت سخت نیستن اما خب نحوه استفاده از بعضیاشون راحت‌تره. بارکد بعضیا نیاز به اسکن داشت که کارو یکم سخت کرده بود، چون موقع اسکن، نور داخل تاکسی کم بود یا دست‌اندازهای خیابون باعث می‌شد دست آدم بلرزه اما گزینه نوشتن کد راننده هم بهش اضافه شد که این کارو راحت‌تر کرد. همه اپلیکیشن‌ها هم بعد از نصب باید شارژ می‌شدن اما جدیدا داره از تعداد این اپلیکیشن‌ها کم میشه چون انگار راننده‌ها راضی نیستن و یکیشون می‌گفت پولشونو دیر پرداخت می‌کنن یا اصلا پرداخت نمی‌کنن تا با پشتیبانی‌شون تماس بگیرن و بگن پولشونو می‌خوان. یکی از مشکلات استفاده از اپلیکیشن‌ها این بود که تعدادشون زیاد بود و تاکسی کمی پیدا می‌شد که همه رو با هم داشته باشه، خب برای مسافر هم سخته چند تا برنامه روی گوشیش نصب کنه و همه‌شونم شارژ کنه تا بتونه کرایه تاکسی بده! اگه همه تاکسی‌ها با یه اپلیکیشن کار می‌کردن خیلی بهتر بود. خیلی وقتا پیش اومده که راننده ازم خواسته کرایه‌شو کارت به کارت کنم. تعداد کمی از راننده‌های تاکسی هم دستگاه پوز دارن که خیلی راحت‌تره و همه می‌تونن کارت بکشن. به نظرم این کار از همه راه‌ها بهتره و حتی افراد مسن هم که استفاده از وسایل الکترونیکی و نصب اپلیکیشن براشون کار سختیه، می‌تونن راحت کرایه‌شونو پرداخت کنن.»
همان زمان که اپلیکیشن‌های بسیاری به بازار معرفی می‌شدند، علیرضا قنادان مدیرعامل سابق تاکسیرانی استان تهران یکی از چالش‌های این اتفاق را رقابت شرکت‌های مختلف در حوزه پرداخت کرایه تاکسی عنوان کرد: «اگر این شرکت‌ها در بازار رقابت روی جذب پذیرنده (راننده) بیفتند و در یک تاکسی ۱۰ جور بارکد روی ماشین داشته باشیم، اولاً هر روز در خطوط سر جنگ و جدال گروه‌های نصب بارکد یک مکافات داریم. ثانیاً اعتماد راننده به این سیستم که به هزار مکافات به دست آمده از دست می‌رود. سوم نمای ظاهری تاکسی بسیار زشت و غیرقابل‌تحمل خواهد شد. بنابراین بهتر است یک پلتفرم باز برای راننده وجود داشته باشد که هر مسافری با هر کیف پولی سوار ماشین او شد، بتواند کد QR را بخواند و پولی که واریز میکند از یک منبع به حساب او منتقل شود و اگر این کار انجام نشود، همانطور که سیستم بیمار کارمزدی به این سمت رفت که بانک به جای اینکه برای تراکنش‌ها کارمزد بگیرد، به پذیرندگان کارمزد بدهد، در تاکسی‌ها هم حجم زیادی از QR Code به وجود می‌آید.»
به نظر می‌آید حالا برای رفع این مشکل از یک سیستم سراسری برای پرداخت کرایه تاکسی استفاده می‌شود اما تکلیف استارتاپ‌های دیگر یا پولی که هر کاربر در حساب خود ذخیره میکند چه می‌شود؟ بعد از حذف برخی اپلیکیشن‌ها، مسافر چگونه می‌تواند پولی که به حساب کاربری خود ریخته و الان برایش استفاده‌ای ندارد، پس بگیرد؟
با پشتیبانی یکی از اپلیکیشن‌ها تماس می‌گیرم. فرد پاسخگو می‌گوید: «شرکت در حال فعالیت است و مشکلی ندارد. اینکه تاکسی‌ها از چه بارکدی استفاده می‌کنند به عهده خودشان است و اجبار آنها برای استفاده از بارکد یا اپلیکیشن مشخص کاملا غیرقانونی است. از طرفی کرایه راننده‌ها هر روز به حسابشان واریز می‌شود و اگر راننده‌ای دچار سوء تفاهم شده، مشکل با یک تماس تلفنی رفع می‌شود. مسافران هم می‌توانند از طریق شماره موبایلی که با آن حساب کاربری ایجاد کرده‌اند، پولشان را پس بگیرند. این پول طی دو روز به حسابشان برمی‌گردد.»
یکی از مدیران همین اپلیکیشن‌ها هم معتقد است: «عده‌ای می‌خواهند علیرغم موفقیت استارتاپ‌ها، آنها را از بین ببرند در حالی که از همین طریق ماهیانه یک میلیارد تومن کرایه خُرد تاکسی جمع می‌شود و این اتفاق شروع یک جنگ در بازار چند هزار میلیاردی پول خرد است.»
پیش از این محمد شریفی، سرپرست معاونت سرویس‌های شهروندی سازمان فناوری اطلاعات شهرداری تهران در این‌باره اعلام کرده بود: «ستاد کرونا، پس از شیوع کرونا از شهرداری تهران خواست تا اقدامات لازم برای پیاده‌سازی طرح پرداخت الکترونیکی کرایههای تاکسی را انجام دهد. در آن زمان سه شرکت به صورت خاص در تهران فعالیت می‌کردند اما متاسفانه با وجود سرمایه‌گذاری که انجام داده بودند به نتایج مطلوبی دست پیدا نکردند. ابتدا از همان سه شرکت خواسته شد که با یکدیگر به توافق برسند و یکی از شرکت‌ها تبدیل به بستر شود و شرکت‌های دیگر با آن همکاری کنند اما هیچکدام از شرکت‌ها موافق اجرای این طرح نبودند. در نهایت شهرداری بستری را به صورت یکپارچه برای تسویه‌حساب با طرفین انتخاب کرد و با طراحی یک کیوآرکد واحد و در اختیار دادن API آن به اپلیکیشن‌های پرداختی امکان پرداخت آنلاین کرایه تاکسی به صورت آنلاین را فراهم کرد.»
موضوع پرداخت آنلاین کرایه تاکسی بیش از دو سال است که در دستور کار شهرداری تهران و سازمان تاکسیرانی قرار دارد، در آذرماه سال ۹۷ سازمان فناوری اطلاعات شهرداری تهران طرحی با عنوان «بررسی نظام پرداخت خرد شهری و ارائه طرح پیشنهادی تجمیع خدمات پرداخت در تاکسی‌ها» را مطرح کرد اما این طرح به دلیل عدم استقبال شرکت‌های فعال در این حوزه مسکوت ماند و در نهایت یک سال پس از آن سازمان تاکسیرانی تهران اقدام به پیاده‌سازی طرح هم‌پذیرندگی بین دو شرکت فعال در این حوزه کرد و یکی دیگر از کیف‌پول‌های فعال در سطح شهر تهران حاضر به همکاری با سایر کیف‌پول‌ها و مشارکت در طرح هم‌پذیرندگی نشد و گرچه همچنان فعال است اما تاکسی‌ها در حال حذف آن هستند و مسافرانی هم که کار کردن با آن را یاد گرفته بودند حالا دوباره دست به جیب شده‌اند و دنبال پول خُرد برای کرایه می‌گردند.
ورود اپلیکیشن‌ها به بازار دردسرهای کمی نداشته؛ از مشکل بانک مرکزی با وجود آنها گرفته تا اعتماد مردم به این کیف پول‌های الکترونیکی؛ گرچه برخی از این مشکلات مثل عدم سازگاری‌شان با سیستم عامل‌های iOS و اندروید همچنان پابرجاست اما با این وجود طبق گزارش اقتصادی شاپرک در سال ۱۳۹۸ بالغ بر ۲۶ میلیارد تراکنش با ارزش نزدیک به ۳۱ هزار و ۹۳۹ میلیارد ریال در شبکه الکترونیک پرداخت کارت پردازش شده که این مبلغ نشان از رشد میزان استفاده اقشار مختلف جامعه از پرداخت الکترونیک است. همچنین سهم ابزار کارتخوان فروشگاهی، اینترنتی و موبایل از کل ابزارها در سال ۱۳۹۸ نسبت به سال ۱۳۹۷ به ترتیب افزایش ۸۴/۱۳، ۳۷/۲۲ و ۲۰/۱۱ درصدی داشته است که ابزار پذیرش اینترنتی بیشترین رشد را به خود اختصاص داده است. در مجموع تعداد ابزارهای پذیرش در سال ۹۸ نسبت به سال ۹۷ افزایش ۵۱/۱۴ درصدی داشته است.