ITanalyze

بی نظمی در برگزاری جلسات شورای عالی فضای مجازی به عنوان نقطه کانونی سیاستگذاری فضای مجازی کشور امسال نیز ادامه یافته و به نظر می‌رسد تصویب ۱۰ طرح‌ در نوبت این شورا به عمر این دولت قد ندهد.

به گزارش خبرنگار مهر، مروری بر کارنامه ۱۰ ساله فعالیت شورای عالی فضای مجازی، نشان از بی‌نظمی برپایی جلسات این شورا که عالی‌ترین نهاد سیاستگذار در حوزه فضای مجازی است، دارد. این بی نظمی باعث شده بسیاری از طرح‌ها و مسائل مهم این بخش همچنان در نوبت انتظار برای تصویب باقی بمانند.

این شورا ۱۷ اسفندماه سال ۹۰ با حکم مقام معظم رهبری تشکیل شد و در آن زمان دستور به جا و به موقع رهبر انقلاب برای تشکیل شورای عالی فضای مجازی کشور، راه روشنی از اهمیت فضای مجازی را پیش روی مسئولان قرار داد.

در این حکم، رهبر انقلاب آثار چشمگیر شبکه جهانی اینترنت در ابعاد زندگی فردی و اجتماعی، لزوم برنامه‌ریزی و هماهنگی به منظور صیانت از آسیب‌های ناشی از آن و بهره‌گیری حداکثری از فرصت‌ها در جهت ارائه خدمات گسترده و مفید به مردم را از دلایل اصلی ضرورت تشکیل شورای عالی فضای مجازی برشمردند.

با این حال آنچه کارنامه فعالیت شورای عالی فضای مجازی طی این سال‌ها پیش روی ما می‌گذارد این است که اهمیت این شورا برای سیاستگذاری و تصمیم گیری های مهم در عرصه فضای مجازی کشور آنطور که باید در محور توجه قرار نداشته و علاوه بر بی نظمی در برقراری جلسات آن، بسیاری از طرح‌ها همچنان برای تصویب بلاتکلیف مانده و به تعبیری بر زمین است.

 

شورای عالی فضای مجازی چه وظایفی دارد

پس از حکم تشکیل شورای عالی فضای مجازی، ۴۰ دستور کاربردی در جزئی‌ترین مسائل مرتبط با فضای مجازی به عنوان نقشه راه در اختیار اعضا و دبیرخانه این شورا قرار گرفت که موضوعات مهم و مورد تأکیدی چون شبکه ملی اطلاعات و پیوست فرهنگی فضای مجازی از جمله آنها بود.

در شهریورماه ۹۴ نیز رهبر انقلاب در حکمی با اعلام آغاز دومین دوره فعالیت این شورا و تاکید بر اهمیت آن در مواجهه هوشمندانه و مقتدرانه با تحولات این عرصه، ۱۰ محور مهم وظایف و مأموریت‌های جدید این شورا را ابلاغ کردند.

در این حکم، ارتقای جمهوری اسلامی ایران به قدرت سایبری در طراز قدرت‌های تأثیرگذار جهانی، اهتمام ملی و همه‌جانبه و سرمایه‌گذاری جدی در امر ایجاد و توسعه انواع فناوری‌ها و صنایع کاملاً پیشرفته و رقابتی و نیز تسریع در راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات، مورد تاکید قرار گرفت.

اهتمام ویژه به سالم‌سازی و حفظ امنیت همه‌جانبه فضای مجازی کشور، ممانعت از رخنه‌ها و آسیب‌های فرهنگی و اجتماعی در این عرصه، توسعه محتوا و خدمات کارآمد و رقابتی منطبق بر ارزش‌ها و فرهنگ اسلامی ایرانی در تمامی قلمروهای مورد نیاز جامعه نیز از جمله وظایف و مأموریت‌های این شورا اعلام شده است.

آنطور که از سوی مرکز ملی فضای مجازی بارها اعلام شده است، طرح‌هایی به فراخور این احکام تدوین شده که در نوبت بررسی و تصویب پشت در شورای عالی فضای مجازی باقی مانده است.

 

یک شورا و سالی تنها ۲ مصوبه!

یکی از معضلات شورای عالی فضای مجازی کشور که انجام مأموریت‌های محوله را تحت تأثیر قرار می‌دهد، به عدم برگزاری به موقع جلسات این شورای سیاستگذار، باز می‌گردد.

بر اساس حکم تشکیل شورا، برگزاری جلسات آن هر ۳ هفته یکبار، با توجه به تحولات پرشتاب فضای مجازی و اهمیت آن در ابعاد مختلف زندگی افراد جامعه، مورد تاکید قرار گرفته است؛ اما بررسی‌ها نشان می‌دهد که در ۹ سال گذشته به رغم آنکه برگزاری حداقل ۱۱۰ جلسه شورای عالی مورد انتظار بود اما در عمل، تقریباً نیمی از این وظیفه محقق شده است.

تعویق در برپایی جلسات شورای عالی فضای مجازی از سوی رئیس جمهور به عنوان رئیس این شورا، در سال ۹۹ نمود بیشتری داشت به نحوی که این شورا در ۶ ماه نخست سال تنها دو جلسه و در نیمه دوم سال نیز ۳ جلسه برگزار کرد.

از ۲۶ اسفندماه ۹۹ نیز تاکنون جلسات شورا برگزار نشده و به دلیل نبود برنامه منظم در برگزاری این شورا، تصویب نهایی طرح‌های فضای مجازی نیز با فواصل زمانی طولانی انجام می‌شود و خروجی این شورا در خصوص مصوبات فضای مجازی، به گفته کارشناسان قابل دفاع نیست.

مطابق با آنچه که در سایت مرکز ملی فضای مجازی دیده می‌شود، در سال ۹۹ تنها دو مصوبه (طرح کلان و معماری شبکه ملی اطلاعات) و (سند مقابله با اخبار جعلی در فضای مجازی) در شورای عالی فضای مجازی به تصویب رسید. در سال ۹۸ نیز تنها دو سند (نظام هویت معتبر در فضای مجازی کشور) و (تدوین سند تحول حوزه‌های فرهنگ و آموزش با توجه به تحولات فضای مجازی) به تصویب نهایی این شورا رسیده است. روند تصویب نهایی طرح‌ها در شورای عالی فضای مجازی در سال ۹۷ به تصویب ۳ سند مربوط می‌شود و این شورا در سال ۹۶ نیز تنها یک مصوبه داشته است.

در این باره حتی رهبر انقلاب نیز بارها بر اهمیت فضای مجازی و تسریع در روند پیگیری و تصویب پروژه‌های مرتبط با حاکمیت فضای مجازی تاکید کرده‌اند.

مقام معظم رهبری در روز نخست سال ۱۴۰۰ با انتقاد از مدیریت فضای مجازی فرمودند: «متأسفانه در فضای مجازی کشور ما آن رعایت‌های لازم با وجود آنهمه تأکیدی که داشته‌ام، صورت نمی‌گیرد و در یک جهاتی واقعاً «ول» است. باید کسانی که مسئول هستند حواسشان باشد. همه دنیا روی فضای مجازی خودشان دارند اعمال مدیریت می‌کنند. اما ما افتخار می‌کنیم به اینکه فضای مجازی را «ول» کردیم. این به هیچ وجه افتخار ندارد؛ فضای مجازی را باید مدیریت کرد.»

ایشان شهریورماه ۹۹ نیز در دیدار با اعضای هیئت دولت در بخشی از سخنانشان موضوع فضای مجازی را بسیار مهم خواندند و با تأکید بر اینکه عوامل مسلط بین المللی در فضای مجازی به شدت فعال هستند، گفتند: «تأکید مکرر بر شبکه ملی اطلاعات و تشکیل شورای عالی و مرکز ملی فضای مجازی و شرکت رؤسای سه قوه در آن به همین علت است. اما متأسفانه اهتمام لازم به این موضوع نمی‌شود.»

 

چرا شورای عالی فضای مجازی ایده آل عمل نکرد؟

نگاهی به کارنامه حسن روحانی در ۸ سالی که ریاست شورای عالی فضای مجازی را برعهده داشت نشان از ناکارآمدی وظایف محوله دارد و به نظر می‌رسد با این رویکرد، در مدت زمان باقی مانده تا پایان دولت دوازدهم، جای امیدی به تصویب طرح‌های در صف انتظار، نیست.

به دلیل عدم برگزاری منظم جلسات شورای عالی فضای مجازی و اجرایی نشدن تمامی مأموریت‌های این شورا طی سال‌های اخیر، ابوالحسن فیروزآبادی دبیر شورای عالی فضای مجازی در گفتگو با خبرنگار مهر نیز می‌گوید که این شورا نتوانسته به صورت ایده آل عمل کند.

وی در ارزیابی عملکرد این شورا و انتقاداتی که بر آن وارد است، گفت: تدبیر تأسیس شورای عالی فضای مجازی در زمان بسیار درستی بوده و یکی از بهترین تدابیری بوده که در جمهوری اسلامی اتخاذ شده است. هنوز هم این تدبیر این را ثابت می‌کند که ما به یک نهاد فراقوه‌ای در حوزه فضای مجازی به دلیل نوع موضوعات نیاز داریم و هنوز به نظر می‌رسد که این شورا واجب است که تشکیل شود و ادامه داشته باشد.

دبیر شورای عالی فضای مجازی گفت: اما اینکه آیا شورای عالی فضای مجازی توانسته به صورت ایده آل عمل کند، پاسخ مثبت نیست؛ کما اینکه اگر بخواهیم در مورد سایر موضوعات و قسمت‌های دیگر جمهوری اسلامی نیز، اهداف را واکاوی کنیم ضعف‌ها و نواقصی وجود دارد. اما در مجموع معتقدم که کارنامه شورای عالی و مرکز ملی فضای مجازی از میانگین کارکرد دستگاه‌های جمهوری اسلامی، کمتر نیست که بیشتر هم است.

وی با بیان اینکه مشکلاتی وجود دارد از قبیل اینکه تعداد برگزاری جلسات کم است، گفت: مصوبات شورای عالی فضای مجازی به شدت معطوف به سیاستگذاری است و در حوزه‌هایی که باید تصمیمات فراقوه ای اخذ شود که حاصل اجماع ۳ قوه باشد، شاهد کندی هستیم و مکانیزم‌های موجود از سرعت اتخاذ چنین تصمیماتی می‌کاهد. در نهایت شاهد هستیم که این تصمیم گیری ها با تأخیر همراه است.

رئیس مرکز ملی فضای مجازی خاطرنشان کرد: ضمانت اجرایی در مصوبات شورای عالی فضای مجازی مشخص نیست. ما در فرآیند قانون و اجرای قانون ضمانت اجرایی لازم داریم. برای مثال در بودجه و کنترل هزینه کرد و رسیدگی به تخلفات، این ضمانت اجرایی وجود دارد اما در حوزه فضای مجازی هنوز ابهاماتی وجود دارد که امیدواریم به تدریج برطرف شود.

 

۱۰ سند پشت در مانده...

دبیر شورای عالی فضای مجازی با اشاره به مأموریت‌های باقی مانده این شورا تا زمان پایان کار دولت گفت: ما «سند جامع راهبردی فضای مجازی» را در پیش داریم که در مرکز ملی فضای مجازی نهایی شده است. در همین حال سند صیانت از کودکان در فضای مجازی نیز که در جلسات قبلی شورا بخش‌هایی از آن به تصویب رسیده، در اولویت نهایی شدن قرار دارد.

وی گفت: هم اکنون بیش از ۱۰ سند در نوبت طرح در صحن شورای عالی فضای مجازی قرار دارد که امیدواریم با سرعت بیشتری مطرح شده و به تصویب برسد.

فیروزآبادی با اشاره به اینکه در مصوبات شورای عالی فضای مجازی، اهداف و سیاست‌ها مشخص می‌شود و برای آن تقسیم کار ملی صورت می‌گیرد، ادامه داد: در این مصوبات در قسمتی که مربوط به تعیین اهداف و سیاست‌ها می‌شود، چارچوبی برای دولت در برنامه‌های اجرایی و برای قوه مقننه در قانونگذاری تدوین می‌شود که بسیار راهگشا است.

وی افزود: اما متأسفانه هم در دولت به دلیل مشکلاتی از قبیل تحریم، برنامه‌های جامع و متناسب، کمتر در چارچوب این سیاست‌ها گنجانده شد و هم مجلس کمتر به اصلاح قوانین و قوانین جدیدی که مورد نیاز است، پرداخت.

اعتبارسنجی تجهیزات و خدمات شبکه ملی اطلاعات مطابق با ماده ۵ طرح کلان و معماری شبکه ملی اطلاعات به وزارت ارتباطات و مرکز مدیریت راهبردی افتا سپرده شد.

به گزارش خبرنگار مهر، همزمان با توسعه سریع فناوری‌ها و ظرفیت‌های مرتبط با فضای مجازی در کشور، انواع سامانه‌ها، سکوها و به ویژه اپلیکیشن‌های گوشی‌های هوشمند با قابلیت‌های متنوع تولید و عرضه می‌شوند. در کنار این توسعه، امنیت تجهیزات، سامانه‌ها، خدمات و دارایی‌های فضای مجازی به یکی از نیازهای مهم جامعه و سازمان‌ها تبدیل شده است.

تا پیش از این نظام ارزیابی محصولات و خدمات امنیت فضای تبادل اطلاعات توسط وزارت ارتباطات، وزارت اطلاعات و مرکز مدیریت راهبردی افتا اجرایی می‌شد اما این نظام صرفاً بخشی از قلمروهای نیازهای مطرح شده را پوشش می‌دهد و کاستی‌هایی در حوزه اپلیکیشن‌ها و سکوها و فرآیندهای اجرایی آنها دیده می‌شود.

از این رو با توجه به اهمیت موضوع اعتبارسنجی تجهیزات و خدمات فضای مجازی، سند «نظام اعتبارسنجی امنیتی تجهیزات، سامانه و سکوهای ارائه دهنده خدمات بر اساس طرح کلان و معماری شبکه ملی اطلاعات»، در راستای اجرای ماده ۵ طرح کلان و معماری شبکه ملی اطلاعات (مصوب ۲۵ شهریورماه ۹۹ شورای عالی فضای مجازی) و بر اساس ردیف ۴۷ جدول اقدامات و نگاشت نهادی این ماده، توسط مرکز ملی فضای مجازی تدوین شده است.

این سند که کلیات آن نیز در جلسه شماره ۹۰ کمیسیون عالی تنظیم مقررات فضای مجازی کشور به تصویب رسیده، به تازگی از سوی ابوالحسن فیروزآبادی دبیر شورای عالی فضای مجازی به وزارت ارتباطات، وزارت اطلاعات، نیروی انتظامی، سازمان پدافند غیرعامل، مرکز مدیریت راهبردی افتا، سازمان ملی استاندارد و سازمان نظام صنفی رایانه‌ای کشور ابلاغ شده است.

بر این اساس مطابق این سند، اعتبارسنجی تجهیزات و خدمات شبکه ملی اطلاعات باید توسط وزارت ارتباطات و مرکز مدیریت راهبردی افتا انجام پذیرد.

یکی از ابعاد مهم اعتبارسنجی، به حوزه امنیت تجهیزات، سامانه‌ها و سکوهای ارائه دهنده خدمات شبکه ملی اطلاعات مرتبط است که این سند برای اجرای وظایف محول شده به دستگاه‌های مختلف و هماهنگی ملی برای همکاری همه بخش‌ها، ابلاغ شده است.

این نظام قرار است با تعریف و استقرار فرآیندها و سازوکارهای ارزیابی و اعتبارسنجی امنیتی در چرخه حیات انواع تجهیزات، سکوها، نرم افزارها و سخت افزارها و برنامک ها، صدور گواهی و به کارگیری آن‌ها را از منظر الزامات شبکه ملی اطلاعات و اهداف عملیاتی طرح کلان و معماری شبکه ملی اطلاعات، مدیریت و راهبری کند.

هدف از اجرای این سند نیز، حصول اطمینان از تطابق تجهیزات، سامانه‌ها و سکوهای فضای مجازی با الزامات امنیت شبکه ملی اطلاعات عنوان شده است.

در این راستا مقرر شد به منظور اجرای فرآیندهای این نظام، سامانه نظام اعتبارسنجی امنیتی تجهیزات، سامانه‌ها و سکوهای فضای مجازی کشور نیز توسط وزارت ارتباطات ایجاد شود.

فولادی در رادیو گفت‌وگو اظهار کرد: آنچه که مردم از شبکه ملی اطلاعات می‌دانند یک اینترنت فیلتر شده است، در حالی که این شبکه یک زیرساخت ارتباطی است.

به گزارش پایگاه خبری رادیو گفت‌وگو کاظم فولادی سرپرست آزمایشگاه پژوهشی فضای سایبری دانشگاه تهران با حضور در برنامه «گفتگوی اجتماعی» درباره چرایی عدم تحقق شبکه ملی اطلاعات گفت: مردم شبکه ملی اطلاعات را اینترنت فیلتر شده می شناسند در صورتی که شبکه ملی اطلاعات بستری برای قطع یا فیلتر اینترنت نیست بلکه زیر ساخت ارتباطی فضای مجازی کشور است.

وی افزود: تا زمانی که این برداشت اشتباه در عموم مردم اصلاح نشود و تحقق شبکه ملی اطلاعات به عنوان مطالبه عمومی مردم پیگیری نشود، اتفاق مهمی در این حوزه رقم نمی خورد.

عضو هیئت علمی دانشگاه تهران، مدیریت فضای مجازی با تکیه بر مفهوم فیلترینگ را اساسا نادرست دانست و افزود: قطع دسترسی مردم از پلتفرم هایی که در آنها فعالیت یاکسب و کار می کنند به منظور کنترل فضای سایبر شیوه غیر علمی و نادرست است.

فولادی با تاکید بر اینکه فیلترینگ اختراع جریان انقلابی و حزب الهی در نظام نیست و فیلترینگ در دولت اصلاحات شروع شده است، گفت: اگر اعتقاد داریم مردم در پلتفرم ها و نرم افزارهای غیر بومی اسیر شده اند، نباید بافیلترینگ درها را به روی آنها ببندیم بلکه باید راه نجات آنها را فراهم کنیم.

وی مخدوش بودن مبانی نظری شبکه ملی اطلاعات، مشخص نبودن پروتکل اختصاصی برای شبکه اطلاعات، برداشت های متفاوت از سند تبیین الزامات تحقق شبکه ملی، تعدد نهادهای زیربط و عدم تعریف روشن ماموریت هر کدام از آنها در قالب طرح اقدام را از جمله دلایل عدم تحقق شبکه ملی اطلاعات عنوان کرد.

فولادی به خطر افتادن منافع برخی جریانات و اقدامات فعال از جمله رسانه های بازتابی مخالف انقلاب را از دیگردلایل عدم تحقق شبکه ملی اطلاعات دانست.

این کارشناس رسانه با بیان اینکه متاسفانه در مدیریت فضای مجازی سیطره رویکرد دو فضایی در سطح کلان حاکمیتی به خصوص در دبیرخانه شورای عالی مجازی و شورای انقلاب فرهنگی حاکم است که بسیاری از مشکلاتی که در فضای مجازی امروز می بینیم ناشی از این رویکرد است.

فولادی اظهار داشت: ریشه انحرافات و مفاسد مجازی که در فضای مجازی نهادینه شده مربوط به سیطره رویکرد دو فضایی و پذیرش ملزومات آن است.

وی، فضای سایبر را به عنوان فضایی که اطلاعات در آن جریان دارد، دارای سه رکن کنترل، ارتباطات و محاسبات دانست و افزود: کنترل به عنوان موضوع اساسی فضای سایبر به معنی تغذیه هدفمند و جهت مند اطلاعات است.

سرپرست آزمایشگاه پژوهشی فضای سایبری دانشگاه تهران، در ادامه از طراحی نسل جدید شبکه های اجتماعی بر مبنای امتدادی خبر داد و افزود: نسل جدید شبکه های اجتماعی در آزمایشگاه پژوهشی فضای سایبری دانشگاه تهران طراحی شده و در کنفرانس سایبری در آبان ماه سالجاری از آن رو نمایی می شود.

وی با تاکید بر اینکه موضع ما این نیست که از آنچه غرب به ما ارائه می دهد تقلید کنیم، از طراحی دو نسل دیگر شبکه های اجتماعی خبر داد و تحقق این امر را نیز نیازمند فراهم شدن شبکه ملی، زیرساخت ارتباطی مستقل و ... دانست.

عضو حقیقی شورای عالی فضای مجازی رویکرد دولت در عرصه فضای مجازی را برگرفته از سیاست‌های برجام عنوان کرد و گفت: باور دولت دوازدهم به تأثیر حکمرانانه فضای مجازی، جدی نبود.

رسول جلیلی در گفتگو با خبرنگار مهر، در ارزیابی خود از عملکرد دولت و وزارت ارتباطات در حوزه فضای مجازی اظهار داشت: از نظر بنده به عنوان یک کارشناس مطلع در ۳ منظر مرتبط با فضای مجازی شامل منظر دانشگاهی، منظر سیاستگذاری و نیز منظر حرفه‌ای و صنعتی، وضع دولت دوازدهم در فضای مجازی تا حدودی از دولت یازدهم بهتر بود. چرا که دولت دوازدهم نقش فضای مجازی را بیشتر درک کرد.

وی با بیان اینکه دولت دوازدهم نسبت به دولت یازدهم، فرصت‌ها و امکانات فضای مجازی را بیشتر متبلور و نقش این فضا را بیشتر درک کرد، ادامه داد: در این دولت، امکاناتی از طریق ترغیب بخش خصوصی برای سرمایه گذاری در بخش‌های مختلف فضای مجازی ترویج شد و نیز فرهنگ سازی بیشتری رخ داد.

این کارشناس با اشاره به اینکه توجه به موضوع شبکه ملی اطلاعات نیز در دولت دوازدهم بیشتر از دولت یازدهم بود، گفت: اما با وجود این، نسبت به جایگاه کشورمان در دنیا و نیز جایگاه و نقش فضای مجازی در دنیا، شکافمان در این حوزه بیشتر شده و کرونا نیز این موضوع را تشدید کرده است. چرا که نیاز مردم به فضای مجازی در ابعاد مختلف کار و زندگی، آموزش و سرگرمی و محتوا و خبر، بیشتر شد. به همین جهت لازم بود که دولت و حاکمیت به این موضوع توجه بیشتری کنند.

وی گفت: با وجود تلاش‌ها اما چون زیرساخت‌های مورد نیاز آن‌قدری که در سطح یک ملت ۸۰ میلیونی و دولتی که داعیه استقلال دارد و تحت تحریم‌های بین المللی است وجود نداشت، همه این نیازها برآورده نشد. اگر مقدمه چینی بهتر صورت می‌گرفت و زیرساخت‌های بهتری فراهم شده بود، مردم به طور قطع حس بهتری از تسهیل امور توسط فضای مجازی داشتند.

 

رویکرد برجامی دولت در فضای مجازی

جلیلی با بیان اینکه رویکردی که در پس ذهن و در نگاه دولت به حوزه فضای مجازی وجود داشت تا حدودی برگرفته از برجام بود، توضیح داد: در برجام، دولت امید داشت که با ارتباطات بین المللی و مستقل از توان داخلی بتواند مشکلات را حل کند اما نکرد. امروز از دولتی‌ها و طرفداران دولت و حزب دولت و مخالفان همه به این اذعان دارند که نگاه دولت در خصوص برجام و فلسفه برجامی، اشتباه بود و این نگاه به درد جمهوری اسلامی و کشور مستقل ایران نمی‌خورد.

وی گفت: تا حدودی این نگاه در فضای مجازی هم بود. هرچند برایش برجامی وجود نداشت و تیتر روزنامه برای آن زده نشد، اما هر زمان که گفته شد که این میزان اتکای به زیرساخت‌ها و سکوهای خارجی به ضرر کشور است، گوینده را متهم کردند و حرفش را با طعنه و ریشخند بیان کردند. اما این یک واقعیت است.

عضو حقیقی شورای عالی فضای مجازی، تأثیر اتفاقات دی ماه ۹۶ و آبان ۹۸ بر فضای مجازی را نقطه سیاه در عملکرد دولت دوازدهم در این حوزه عنوان کرد و افزود: زمانی یک رویداد امنیتی باعث می‌شود که نهاد مسئول کشوری تصمیمی بگیرد تا با اقدامی بتوان جلوی فرمان‌های اغتشاش از خارج کشور را گرفت. این تصمیم قطع اینترنت بود. اما سوال اینجاست که با قطع اینترنت چرا نباید ارتباط ما در داخل به داخل کار کند؟ یا چرا در این زمینه دچار وقفه شدیم و چرا قبل از آن مانور آمادگی و هماهنگی برگزار نشده بود و چرا برخی سرویس‌ها را نداشتیم؟

وی با بیان اینکه این موضوع به خوبی مدیریت نشد و تدبیر دولت در خصوص مدیریت فضای مجازی خوب نبود، گفت: مواردی از این قبیل، نقطه سیاهی در پرونده دولت در حاکمیت فضای مجازی کشور است. در این باره می‌شد واقعاً مدبرانه‌تر عمل کرد. اما دولت تدبیر نامدبرانه ای در این فضا داشت.

 

بی توجهی رئیس جمهور به نهاد اصلی فضای مجازی

عضو حقیقی شورای عالی فضای مجازی نکته بعدی مورد انتقاد در عملکرد دولت در حوزه فضای مجازی را بی توجهی رئیس جمهور به شورای عالی فضای مجازی به عنوان اصلی ترین نهاد فضای مجازی کشور عنوان کرد و گفت: جلسات شورای عالی فضای مجازی به عنوان رکن سیاستگذار، لازم بود حتی هفتگی تشکیل شود اما در دولت دوازدهم جلسات بسیار کمی تشکیل شد و این موضوع مرهون بی توجهی دفتر رئیس جمهور و شخص رئیس جمهور به شورای عالی فضای مجازی به عنوان نهاد بسیار مهم و اصلی در فضای مجازی کشور است.

وی با بیان اینکه پیش نویس بسیاری از مصوبات در صف شورا هستند و به مرحله تصویب نرسیدند، گفت: بسیار سرفصل‌هایی در این حوزه وجود داشت که باید به آن پرداخته می‌شد اما به دلیل بی توجهی به برگزاری جلسات به آن پرداخته نشد. از سوی دیگر بخشی از مصوبات مهم شورای عالی فضای مجازی توسط دولت، اجرا نشد.

جلیلی با تاکید بر اینکه عملکرد شورای عالی فضای مجازی را می‌توان جزو کاستی‌های دولت دوازدهم در رابطه با فضای مجازی عنوان کرد و گفت: بی افتخاری دیگر که نصیب دولت دوازدهم در فضای مجازی شد، به افزایش واردات محتوا و خدمات و پهنای باند به کشور نسبت به صادرات این حوزه باز می‌گردد. این مساله برای هر کشوری و برای ما که در شرایط خاص تحریمی قرار داریم، مایه عبرت است.

 

نمره دولت از نمره وزارت ارتباطات بدتر است

وی در مورد نمره مدنظر برای کارنامه دولت و وزارت ارتباطات در حوزه فضای مجازی افزود: نمره دولت را باید از نمره وزارت ارتباطات جدا دانست. بخشی از نشده‌ها و بخشی از سیاست‌های کلی وزارت ارتباطات، برگرفته از سیاست‌های دولت است و اگر سیاست‌های دولت به سمت استقلال، پیشرفت همه جانبه و حکمرانی فضای مجازی می‌رفت، وزارت ارتباطات هم در آن راستا حرکت می‌کرد. بنابراین اگر به دولت بخواهیم نمره دهیم، باید نمره بدتری نسبت به وزارت ارتباطات به آن داد.

این کارشناس فضای مجازی خاطرنشان کرد: درک و حس من این است که مجموعه اطرافیان رئیس جمهور شامل دفتر و مشاوران و تعیین کنندگان خط مشی‌ها، سیاستگذاری درستی در مواجهه با فضای مجازی بین المللی و داخلی نداشتند و به شدت راه عدم توجه به داخل و متمایل به بیرون را در پیش گرفتند. همین نگاه باعث شد برخی اقداماتی که روی آن خیلی هزینه پرداخت شد با شکست مواجه شود.

 

وزارت ارتباطات درگیر حواشی بود

 جلیلی در مورد اشکال مجموعه وزارت ارتباطات گفت: اشکال این بود که مجموعه اصلی وزارت ارتباطات به جای اینکه درگیر اصول باشد، به حواشی درگیر بود و تصویر رسانه‌ای شخص وزیر بیشتر به حواشی پردازی مربوط می‌شد تا به نیازهای بنیادی و اصلی کشور و این را می‌توان به کم تجربگی وزیر ارتباطات قلمداد کرد.

وی گفت: از سوی وزارت ارتباطات آمارهایی که بعضاً واقعیت نداشت داده شد و نگاهی که وزیر به برخی آمارها داشت حتی اگر در نگاه وزیر درست بود اما در یک نگاه همه جانبه، واقعیت نداشت. البته این اشکال خیلی از دولت مردان است که با نگاه خودشان آمارهایی می‌دهند که از نگاه شخص ثالث واقعیت ندارد.

عضو شورای عالی فضای مجازی با اشاره به اینکه در وزارت ارتباطات به برخی مسائل ریز که دبیرخانه یک شورا و یا یک مدیر در یک وزارتخانه هم می‌توانست آن را اداره کند در حد وزیر پرداخته می‌شد، افزود: این موضوع باعث شد وقت اصلی وزیر ارتباطات صرف این امور شود. اگرچه نمره وزارت ارتباطات از نمره دولت در فضای مجازی بیشتر است اما در مجموع نمره این وزارتخانه نمره خوبی نیست.

این فعال فضای مجازی با اشاره به اینکه نباید با یک سری کارهای رسانه‌ای فکر کنیم که اتفاقی افتاده، خاطرنشان کرد: اینکه وزارت ارتباطات را در واقع موضوع، پشت برخی زیرساخت‌های خارجی قرار دهیم این اصلاً نمره مثبتی ندارد و اگر این نمرات منفی در کنار هم جمع شوند، وزارت ارتباطات نمره ردی می‌گیرد.

 

سرفصل‌های بسیاری برای دولت بعدی باقی است

وی با اشاره به اجرای پروژه شبکه ملی اطلاعات تاکید کرد: شبکه ملی اطلاعات اصلی ترین پروژه فضای مجازی کشور بوده و است. با توسعه‌ای که در قلمرو شبکه ملی اطلاعات انجام شد و زیرساخت‌های اطلاعاتی و ارتباطی و خدمات پایه کاربردی به آن در مصوبه‌های اواخر ۹۸ و ۹۹ اضافه شد، بخش قابل توجهی از زیرساخت فضای مجازی کشور را در شبکه ملی اطلاعات می‌بینیم.

 جلیلی ادامه داد: در این حوزه برخی کارها طی ۳ ماه قابل انجام نیست. شاید اموری که درصد عمده آنها انجام شده باشد را بتوان در ماههای باقی مانده دولت انجام داد اما اگر برخی امور تا به حال به خوبی توجه نشده باشد و راهکار مناسبی از نظر تحلیل نیازمندی‌ها و پیاده سازی تیم انجام دهنده و مدل کسب و کار و سرمایه گذار فراهم نشده باشد، فقط می‌توان در مدت باقی مانده آن را کلنگ زد و بعد هم احتمالاً با تغییر دولت، این پروژه با تغییراتی همراه می‌شود.

وی گفت: هرچند وجود نقشه کلی شبکه ملی اطلاعات خیلی کمک می‌کند که دولت برنامه‌ها را تغییر ندهد. اما در نهایت به نظر می‌رسد این برنامه‌های در حد کلنگ زنی باقی خواهد ماند و احتمالاً در دولت بعد مجدداً کلنگ آن زده خواهد شد.

این کارشناس با اشاره به برخی اقداماتی که اخیراً در حوزه شبکه ملی اطلاعات اتفاق افتاده مانند توسعه پهنای باند داخلی گفت: توسعه اتفاق افتاده اما به نسبت مطلوب فاصله داریم. چرا که البته هنوز کیفیت کافی در ارتباط بین شهری مان وجود ندارد، برخی از زیرساخت‌های ارتباطی در برخی شهرها کهنه شده‌اند و باید تجدید و نو شوند. در شرایط کرونا نیاز به ارتقای فناوری و پهنای باند زیادتر می‌شود و به همین جهت به توسعه مکرراً و مجدداً نیاز داریم.

وی ادامه داد: از نظر کیفیت و ارزان‌تر شدن پهنای باند داخلی نیز موضوع بسیار مهم است. باید تلاش شود نرخ مگابیت در ثانیه ارزان شود تا کاربران بتوانند پهنای باند بیشتری در اختیار بگیرند که کفایت نیازهایشان را کند.

جلیلی گفت: بخشی از این کارها انجام شده اما پیش بینی می‌شود که در دولت بعدی لیست زیاد و سرفصل‌های بسیاری باقی مانده است که باید انجام شود و اگر دولت بعدی خوب کار کند برای خودش افتخارات بسیاری به جا خواهد گذاشت.

 

باور دولت به تأثیر حکمرانانه فضای مجازی جدی نبود

عضو حقیقی شورای عالی فضای مجازی تاکید کرد: باور دولت دوازدهم به تأثیر حکمرانانه فضای مجازی یک باور جدی نبود و اگر هم بود به هیچ عنوان بروز داده نشد. دولت یا باور نداشت و یا باورش این بود که به حکمرانی فضای مجازی نیز مانند برجام نگاه باید کرد. این خیلی خطرناک بود.

وی گفت: توسط برخی نفرات اصلی دولت شنیده شد که «ما نمی‌خواهیم دست در جیب مردم و حساب بانکی مردم کنیم» و «دست به داده‌های مردم نمی‌خواهیم بزنیم»، اگرچه اینها شعارهای مردم فریبانه خوبی بود. اما سوال این است که مگر بدون آمار می‌شود برای یک کشور تصمیم گرفت؟ کدام کارشناس نمی‌داند که بدون تحلیل داده‌های ملی، نمی‌توان تصمیم گرفت.

این کارشناس فضای مجازی با بیان اینکه آمار از یک فعالیت الگوریتمی و یک فعالیت حرفه‌ای و دانشی روی داده‌ها فراهم می‌شود، اضافه کرد: داده‌ها جمع آوری می‌شود که بتوانیم با آنها تصمیم بگیریم. اگرچه حریم خصوصی داده‌های مردم و سازمان‌ها و دولت باید حفظ شود و شکی در آن نیست اما استفاده عالمانه از داده‌ها در همه جای دولت یک محور اصلی در تصمیمات خوب حکمرانی و حکومتی است.

وی گفت: اگر فکر کنیم که ما به این داده‌ها نیاز نداریم و یا داده‌ها به چه دردی می‌خورند، خارجی‌ها این داده‌ها را جمع می‌کنند و بر ما حکمرانی می‌کنند. اگر داده‌ها را در اختیار خارجی‌ها قرار دهیم این خیانت است و اگر این داده‌ها را در داخل جمع آوری نکنیم، نمی‌توانیم خدمات بهتری به مردم بدهیم.

 افزود: تنها راه مقابله با فساد استفاده از این داده‌ها برای تصمیم گیری های بزرگ در کشور است. باید داده‌های بانکی، گمرک، مالیاتی و کسب و کار را جمع آوری کرد تا مشخص شود یک سازمان و یا شرکت غیر نرمال عمل کرده و مساله را پیگیری کنیم. در این صورت این‌طور نخواهد بود که بعد از گذشت چند سال، قوه قضائیه ورود کرده و تخلف را شناسایی کند.

وی گفت: ما می‌توانیم در زمان اتفاق، داده‌ها را در کنار هم جمع و با استفاده از ابزار تحلیل داده‌ها، حکمرانی مان را تقویت کنیم. در این صورت مردم آسوده‌تر خواهند بود و جلوی فساد و بی عدالتی و اختلاف طبقاتی گرفته می‌شود.

عضو حقیقی شورای عالی فضای مجازی خاطرنشان کرد: دولت بعدی باید روی اینگونه شعارها تجدیدنظر جدی داشته باشد و شعارهایی ندهد که به خاطر آنها، متوقف شده و نتواند کارهای اصلی و کارشناسی و معقول را انجام دهد.

معماری و طرح کلان شبکه ملی اطلاعات پس از ۱۵ سال افت و خیز در سال ۹۹ توسط شورای عالی فضای مجازی ترسیم شد و باید دید در مدت باقی مانده دولت در سال ۱۴۰۰ چه میزان از این شبکه تکمیل می‌شود.

به گزارش خبرنگار مهر، روند اجرای پروژه شبکه ملی اطلاعات در سال ۹۹ و پس از مصوبه شورای عالی فضای مجازی مبنی بر تعیین طرح کلان و معماری شبکه ملی اطلاعات، وارد فاز جدیدی شد.

این شبکه که زیرساخت ارتباطی فضای مجازی کشور محسوب می‌شود، در ۱۵ سال اخیر با افت و خیز بسیاری همراه بوده و دولت‌های مختلف طی این سال‌ها، موفق به پیاده سازی کامل اهداف این پروژه ملی نشدند. به همین دلیل همواره عملکرد وزارت ارتباطات به عنوان مجری شبکه ملی اطلاعات با انتقادات بسیاری همراه بوده و به نظر می‌رسد که این وزارتخانه طی سال‌های گذشته عزم جدی در پیاده سازی و عملیاتی کردن این شبکه و اجرای کامل تکالیف مربوط به آن به کار نگرفته است.

این در حالی است که شورای عالی فضای مجازی از سال ۹۳ تاکنون ۳ سند را مبنی بر ضرورت، تبیین الزامات و طرح کلان و تعیین معماری این شبکه به تصویب رسانده تا اهداف مدنظر برای پیاده سازی این پروژه مشخص شود.

مطابق آنچه که مرکز پژوهش‌های مجلس برآورد کرده است دولت‌های مختلف تا سال ۹۸ حدود ۱۹ هزار میلیارد تومان برای شبکه ملی اطلاعات هزینه کرده‌اند اما با این وجود ابعاد اجرایی شدن این پروژه ملی هنوز کامل نشده است.

 

ضرب الاجل شورای عالی فضای مجازی برای وزارت ارتباطات

به دنبال کوتاهی‌های صورت گرفته در پیشبرد اهداف شبکه ملی اطلاعات، مقام معظم رهبری در آذرماه سال ۹۸ فرمانی برای تکمیل شبکه ملی اطلاعات در بخش زیرساخت ارتباطی، اطلاعاتی و خدمات پایه صادر کردند و پس از آن روند اجرای این پروژه تغییر یافت.

به همین دلیل شورای عالی فضای مجازی به وزارت ارتباطات ۳ هفته مهلت داد تا طرح تکمیلی شبکه ملی اطلاعات را بر مبنای آنچه که مدنظر اعضای این شورا است، ارائه کند.

پس از این ضرب‌الاجل بود که وزارت ارتباطات بالاخره طرح کلان شبکه ملی اطلاعات را دی ماه ۹۸ روی میز شورای عالی فضای مجازی گذاشت. البته این طرح به تأیید اعضا نرسید و مقرر شد برای بررسی دقیق‌تر کارگروهی در مرکز ملی فضای مجازی آن را تکمیل و به شورای عالی ارائه کند.

به این ترتیب اعضای شورای عالی فضای مجازی طی دو جلسه آخر این شورا در سال ۹۸ و قبل از شیوع ویروس کرونا، «طرح کلان و معماری شبکه ملی اطلاعات» و اهداف مربوط به آن را به بررسی گذاشته و مواردی را تصویب کردند.

در جلسه ۱۲ بهمن ۹۸ اهداف عملیاتی شبکه ملی اطلاعات تا افق ۱۴۰۴ به تصویب رسید که پوشش ۱۰۰ درصدی جمعیت کشور برای دسترسی به پهن باند سیار با سرعت متوسط ۱۰ مگابیت بر ثانیه و پوشش ۸۰ درصدی دسترسی پهن باند ثابت خانوارها با متوسط سرعت ۲۵ مگابیت بر ثانیه از جمله این اهداف به شمار می‌رود.

پس از آن نیز در ۲۶ بهمن ۹۸ یعنی آخرین جلسه آن سال، بخش‌هایی از «سند کلان و معماری شبکه ملی اطلاعات» به عنوان خط مشی حاکم بر اهداف راهبردی و عملیاتی این پروژه ملی، در شورای عالی فضای مجازی بررسی و مقرر شد در جلسات آتی شورای عالی فضای مجازی، به تصویب برسد اما به دلیل وقفه چندین ماهه در برگزاری جلسات این شورا در سال ۹۹، تصویب طرح کلان و معماری شبکه ملی اطلاعات تا نیمه دوم سال ۹۹ به طول انجامید.

 

سال ۹۹ و پیشرفتی که مورد رضایت نبود

روند پیشرفت اهداف شبکه ملی اطلاعات در سال ۹۹ را می‌توان در دو بخش ۶ ماهه ابتدای سال و ۶ ماه دوم این سال مورد بررسی قرار داد. در ۶ ماهه نخست سال به دلیل عدم برگزاری جلسات شورای عالی فضای مجازی و مشخص نبودن تکالیف مربوط به این شبکه، انتقادات از عدم تسریع در روند این پروژه همچنان ادامه یافت اما در نیمه دوم سال ۹۹ پس از برگزاری جلسات شورای عالی فضای مجازی، تکلیف طرح کلان شبکه ملی اطلاعات مشخص شد و روند پیگیری این پروژه تغییر کرد.

بر اساس آماری که وزیر ارتباطات در خردادماه ۹۹ اعلام کرد، ظرفیت هسته شبکه ملی اطلاعات حدود ۳۰ برابر نسبت به سال ۹۲ رشد کرده است. به گفته آذری جهرمی پیک مصرف ترافیک داخلی نسبت به ترافیک بین الملل از ۱۰ درصد در سال ۹۲ به ۵۵ درصد در سال ۹۸ رسیده است.

با این وجود اما روند پیشرفت شبکه ملی اطلاعات مورد تأیید اعضای حقیقی شورای عالی فضای مجازی و کارشناسان و نمایندگان مجلس قرار نگرفت و تیرماه ۹۹ اعضای حقیقی این شورا خواستار اعلام برنامه و زمان بندی روشن و مکتوب و قابل ارزیابی در خصوص پیشرفت پیاده سازی معماری کلان پروژه شبکه ملی اطلاعات شدند. به گفته اعضای شورای عالی فضای مجازی اعلام‌های عام از سوی وزارت ارتباطات برای پیشرفت شبکه ملی اطلاعات قابل ارزیابی و اظهارنظر نیست.

مردادماه ۹۹ نیز کمیته ارتباطات و فناوری اطلاعات مجلس شورای اسلامی به روند پیشرفت این شبکه ورود کرد و طرح دوفوریتی الزام دولت به تکمیل شبکه ملی در دستور کار مجلس قرار گرفت.

در شهریورماه نیز رهبر انقلاب در دیدار با اعضای هیئت دولت، نسبت به پیاده سازی شبکه ملی اطلاعات خارج از برنامه زمان بندی و نیز عدم اهتمام دولت به برگزاری جلسات شورای عالی فضای مجازی انتقاد کردند.

ایشان در بخشی از سخنانشان با تأکید بر اینکه عوامل مسلط بین المللی در فضای مجازی به شدت فعال هستند، افزودند: «تأکید مکرر بر شبکه ملی اطلاعات و تشکیل شورای عالی و مرکز ملی فضای مجازی و شرکت رؤسای سه قوه در آن به همین علت است اما متأسفانه اهتمام لازم به این موضوع نمی‌شود. شبکه ملی اطلاعات اجزایی دارد که این اجزا از زمان‌بندی ها عقب هستند.»

 

آمار و ارقام آذری جهرمی در استقرار شبکه ملی اطلاعات

شهریورماه ۹۹ وزیر ارتباطات بار دیگر آماری در خصوص پیاده سازی و پیشرفت شبکه ملی اطلاعات اعلام کرد.

وی با بیان اینکه ۵۷ درصد اجزای زیرساختی شبکه ملی اطلاعات کامل شده و ۲۴ درصد از این اجزا هنوز مستقر نشده است، گفت: طبق سند مصوب شورای عالی فضای مجازی، شبکه ملی اطلاعات دارای ۲۳ جز زیرساختی است که برآورد ما این است که حدود ۱۱ جز آن کامل شده، برخی از این اجزا نیازمند توسعه هستند و حدود ۴ جز از این اجزا، هنوز استقرار نیافته‌اند. به بیان دیگر به لحاظ تعدادی، ۵۷ درصد اجزای زیرساختی این شبکه کامل شده، ۱۹ درصد اجزا نیازمند تکمیل هستند و ۲۴ درصد اجزا باید استقرار پیدا کنند.

در همین حال مرکز داده مادر شبکه ملی اطلاعات با هدف حمایت از خدمات پایه و ایجاد زیرساخت‌ها با ظرفیت هزار رَک برای ارائه‌دهندگان این خدمات در کشور با نام سردار سلیمانی راه‌اندازی شد و اعلام شد فاز دوم این طرح نیز تا پایان سال با ظرفیت ۲۰۰ رک افتتاح می‌شود.

 

نیمه دوم سال و سرانجام طرح کلان و معماری شبکه

۲۶ شهریورماه شورای عالی فضای مجازی پس از ماه‌ها تأخیر بررسی طرح کلان و معماری شبکه ملی اطلاعات را به سرانجام رساند و ۵۰ اقدام کلان برای نهادهای متولی این پروژه ملی، تکلیف کرد. یک ماه بعد از آن نیز این طرح از سوی دبیر شورای عالی و رئیس مرکز ملی فضای مجازی به منظور اجرا توسط نهادهای متولی، ابلاغ شد.

عمده اقدامات عملی در این طرح به وزارت ارتباطات واگذار و برخی تکالیف نیز به نهادهای دیگری مانند وزارتخانه‌های مرتبط، سازمان صدا و سیما، معاونت علمی ریاست جمهوری، سازمان مدیریت و مجموعه‌های دفاعی سپرده شد.

دی ماه ۹۹ وزیر ارتباطات در گزارشی اعلام کرد: ظرفیت هسته شبکه ملی اطلاعات از ۱۷.۳ به بیش از ۲۴ ترابیت بر ثانیه افزایش پیدا کرده که این به معنای رشد ۴۰ درصدی ظرفیت است.

محمدجواد آذری جهرمی با اشاره به اینکه ۸۰ درصد زیرساخت ارتباطی مستقر شده ادامه داد: ما در خصوص توسعه زیرساخت اطلاعاتی که مربوط به بحث پیام رسان بومی و موتور جستجو می‌شود معتقد بودیم که باید بخش خصوصی با حمایت دولت آن را اجرایی کنند اما پس از فرمایش رهبری و نیز تصویب طرح کلان و سند معماری شبکه ملی اطلاعات، این تکالیف را پذیرفتیم و هم اکنون نیز آن را با جدیت پیگیری می‌کنیم.

وی درباره اختلاف آماری در مورد میزان پیشرفت شبکه ملی اطلاعات، خاطرنشان کرد: ما در ابتدای دولت و طبق سند تبیین الزامات شبکه ملی اطلاعات، گزارشی از پیشرفت ۸۰ درصدی شبکه را ارائه کرده‌ایم. هم اکنون نیز جمع بندی ما طبق سامانه کنترل پروژه نشان می‌دهد که ۹۰ درصد زیرساخت ارتباطی شبکه ملی اطلاعات استقرار یافته است. بخش زیرساخت اطلاعاتی نیز تا پایان دولت (نیمه اول سال ۱۴۰۰) استقرار می‌یابد. ارزیابی مرکز ملی از پیشرفت زیرساخت اطلاعاتی شبکه ملی اطلاعات، ۲۵ درصد است اما گزارش جدید ارزیابی ما نشان می‌دهد که این پیشرفت به نیمه رسیده است.

وزیر ارتباطات در حالی بر پیشرفت ۸۰ درصدی شبکه ملی اطلاعات تاکید دارد که عدم تفکیک زیرساخت ارتباطی و اطلاعاتی این شبکه، موضوع مورد اختلاف اعضای شورای عالی و مرکز ملی فضای مجازی با وزارت ارتباطات است.

به نحوی که مطابق با ارزیابی مرکز ملی فضای مجازی و کارگروه مستقر در این مرکز از میان اعضای حقیقی شورای عالی فضای مجازی، وزارت ارتباطات تنها در زمینه زیرساخت ارتباطی شبکه ملی اطلاعات گزارشی ارائه کرده که در مورد آن هم، پیشرفت ۸۰ درصدی زیرساخت‌های ارتباطی مورد تأیید نیست و در خصوص زیرساخت اطلاعاتی این شبکه هنوز ارزیابی صورت نگرفته است.

 

ادعای آخر وزارت ارتباطات…

اسفندماه ۹۹ نیز معاون وزیر ارتباطات از ارائه گزارش جدیدی در خصوص پیشرفت شبکه ملی اطلاعات به مرکز ملی فضای مجازی خبر داد و گفت: تا پایان دولت، وزارت ارتباطات زیرساخت شبکه ملی اطلاعات را تکمیل می‌کند.

امیر ناظمی با توجه به تفاوت‌هایی که در گزارش میزان پیشرفت این شبکه مطرح است، گفت: ما گزارشی از میزان پیشرفت شبکه ملی برای دوستان ارسال کردیم و منتظر هستیم که نتیجه ارزیابی مرکز ملی فضای مجازی بیاید. ادعای ما این بوده که ۸۰ درصد در این پروژه پیشرفت وجود داشته است اما نظرات دیگری هم در این راستا از سوی برخی دوستان مطرح شد. در نهایت به این جمع بندی رسیدیم که باقی مانده تکلیفمان را نیز ارزیابی کنیم. هم اکنون از دید ما ۲۰ درصد از تکالیف باقی مانده است.

به گزارش مهر، پس از این اظهارات تاکنون تأیید رسمی از سوی مرکز ملی فضای مجازی برای ارائه این گزارش اعلام نشده است و با وجود اینکه وزارت ارتباطات در این گزارش‌ها بر پیشرفت شبکه ملی اطلاعات و تکمیل شدن آن تاکید دارد اما پیشرفت‌ها با توجه به اهداف عملیاتی این طرح، آنطور که باید محسوس نیست.

هنوز در زمینه خدمات دولت که باید روی شبکه ملی اطلاعات ارائه شود و نیز خدمات پایه‌ای که روی شبکه ملی اطلاعات تکلیف شده به رغم هزینه‌های چندمیلیاردی، رشد قابل قبولی دیده نمی‌شود و در مورد بحث مربوط به پیام‌رسان‌ها و شبکه‌های اجتماعی که این روزها یکی از پر چالش‌ترین موضوعات فضای مجازی کشور است نیز راه حلی ارائه نشده است.

مطابق با اهداف طرح کلان شبکه ملی اطلاعات، تا پایان سال ۱۴۰۰ باید خدمات پایه کاربردی داخلی به طور کامل تأمین شوند. توسعه پیام رسان های اجتماعی بومی تا رسیدن به ظرفیت ۵۰ میلیون کاربر فعال و نیز ایجاد و توسعه مرورگر بومی، جویشگر داخلی، سیستم عامل داخلی موبایل و رایانامه داخلی به وزارت ارتباطات محول شده است.

حتی بر فرض صحت ۱۰۰ درصدی ادعای پیشرفت شبکه ملی اطلاعات طی ماه‌های اخیر، آنچه که مهم است این است که باید شبکه‌ای داشته باشیم که استقلال ما را در زیرساخت اصلی فضای مجازی فراهم کند و سوال این است که در مدت باقی‌مانده تا پایان دولت در سال ۱۴۰۰، آیا موتور این شبکه روشن می‌شود و آیا بر تکمیل این اهداف، تمرکز جدی صورت می‌گیرد یا خیر.

معاون وزیر ارتباطات از ارائه گزارش جدیدی در خصوص پیشرفت شبکه ملی اطلاعات به مرکز ملی فضای مجازی خبر داد و گفت: تا پایان دولت، وزارت ارتباطات زیرساخت شبکه ملی اطلاعات را تکمیل می کند.

امیر ناظمی در گفتگو با خبرنگار مهر، درباره آخرین وضعیت شبکه ملی اطلاعات با توجه به تفاوت‌هایی که در گزارش میزان پیشرفت این شبکه مطرح است، گفت: ارزیابی پیشرفت این شبکه به عهده مرکز ملی فضای مجازی است. اما وزارت ارتباطات، گزارش جدیدی را از پیشرفت شبکه ملی اطلاعات طی چند روز گذشته به مرکز ملی فضای مجازی فرستاده است.

وی با بیان اینکه گزارشی از میزان پیشرفت شبکه ملی برای دوستان ارسال کردیم و منتظر هستیم که نتیجه ارزیابی مرکز ملی فضای مجازی بیاید، تاکید کرد: همانطور که می‌دانید فعالیت‌هایی در زمینه شبکه ملی اطلاعات انجام شده بود و ادعای ما این بوده که ۸۰ درصد در این پروژه پیشرفت وجود داشته است اما نظرات دیگری هم در این راستا از سوی برخی دوستان مطرح شد. ما در نهایت به این جمع بندی رسیدیم که باقی مانده تکلیفمان را نیز ارزیابی کنیم.

ناظمی خاطرنشان کرد: هم اکنون از دید ما ۲۰ درصد از تکالیف باقی مانده و ما گزارش مربوط به پیشرفت این میزان باقی مانده را به مرکز ملی فضای مجازی ارائه کرده‌ایم. شاید از دید دیگران این عدد متفاوت باشد. آن هم در حال ارزیابی است و امیدواریم به زودی مورد تأیید مرکز ملی فضای مجازی قرار بگیرد.

وی در پاسخ به این سوال که این گزارش مربوط به زیرساخت‌های ارتباطی می‌شود و یا اطلاعاتی؟ گفت: ما در زمینه زیرساخت خیلی تفاوت نظر نداریم. آنچه که شاید محل تفاوت نظر باشد، مربوط به خدمات پایه و محتوای شبکه ملی اطلاعات است. در مورد خدمات پایه‌ای که برای شبکه ملی اطلاعات تعیین شده، باید به نوعی تقسیم کار ملی صورت می‌گرفت که این تقسیم کار ملی هم اکنون انجام شده است. در گزارشی که ارائه شده، پیشرفت شبکه برحسب وظایف دستگاه‌ها مورد ارائه قرار گرفته است.

معاون وزیر ارتباطات تاکید کرد: در این زمینه همه وظایف بر عهده ما در وزارت ارتباطات نیست. آن قسمتی که بر عهده ما است را تا آخر همین دوره کامل کرده و تحویل می‌دهیم.

رئیس سازمان فناوری اطلاعات ایران در پاسخ به این سوال که یکی از خدمات پایه شبکه ملی اطلاعات، راه اندازی موتور جستجوی داخلی است، این طرح به کجا رسید؟ گفت: مطابق با تقسیم کار ملی صورت گرفته، وزارت ارتباطات متولی راه اندازی موتور جستجو نیست و یک کمیته‌ای درگیر این موضوع است که بازیگرانی مثل اپراتورها در آن مسئولیت‌هایی دارند.

وی در مورد اینکه گزارش جدید وزارت ارتباطات درباره شبکه ملی اطلاعات نسبت به قبل چه تفاوتی دارد؟ گفت: چون مسئولیت ارزیابی بر عهده مرکز ملی فضای مجازی است ما ترجیح می‌دهیم که این گزارش پیشرفت را مرکز ملی فضای مجازی اعلام کند و به تفکیک کار ملی احترام می‌گذاریم. گرچه سامانه مشترکی نیز برای ارزیابی داریم.

ناظمی خاطرنشان کرد: ۲۰ درصد باقی مانده در بخش زیرساختی شبکه ملی اطلاعات تا پایان دولت به اتمام می‌رسد.

دبیر شورای عالی فضای مجازی گفت: هیچ کدام از جناح‌های سیاسی در کشور اراده راه‌اندازی پیام‌رسان‌ها و شبکه‌های اجتماعی بومی را نداشتند و نمی‌خواستند که پیام‌رسان‌های بومی راه بیافتند.

به گزارش خبرنگار مهر، ابوالحسن فیروزآبادی در ششمین همایش ملی فضای مجازی پاک که شنبه شب به صورت آنلاین توسط دانشگاه امام صادق (ع) و جمعیت توسعه گران فضای مجازی پاک برگزار شد، با اشاره به آستانه ورود به دهمین سال تشکیل شورای عالی فضای مجازی، مهمترین بحثی که در این شورا به آن پرداخته شد را شبکه ملی اطلاعات عنوان کرد و گفت: ۴ سند مربوط به شبکه ملی اطلاعات از جمله تعریف شبکه، الزامات مربوط به آن، سند تبیین الزامات شبکه ملی و سند معماری و طرح کلان این شبکه طی این ۹ سال در شورای عالی فضای مجازی تبیین و تصویب شد.

وی گفت: این اسناد به عنوان اهداف عملیاتی شدن شبکه ملی اطلاعات، تعیین کننده ابعاد این طرح ملی است و از لحاظ فنی و خدماتی نیز ابعاد آن را مشخص کرده است. علاوه بر شبکه ملی اطلاعات مباحث مختلفی در خصوص صیانت و حمایت از پیام‌رسان‌ها، نظام امنیتی فضای مجازی، سند هویت معتبر و سند مقابله با اخبار جعلی در این شورا تصویب شد و برای آن تقسیم کار ملی صورت گرفت.

رئیس مرکز ملی فضای مجازی با اشاره به تشکیل ستاد رسانه در این مرکز و برگزاری ۳۰ جلسه برای موارد مختلف فضای مجازی اظهار داشت: موضوع تحول در فضای مجازی را در این ستاد به صورت مبسوط مورد بحث قرار دادیم و وزارتخانه‌هایی مانند علوم، آموزش و پرورش، بهداشت، ارشاد و سازمان صدا و سیما و تبلیغات اسلامی مکلف به تهیه سند تحول در این حوزه شدند. تاکنون نیز وزارت ارشاد و دفتر تبلیغات اسلامی قم این تکلیف را اجرایی کرده‌اند.

فیروزآبادی با تاکید بر اینکه در حوزه تهدیدات مرتبط با مباحث تجاری فضای مجازی نیز با ایجاد ستادهای تنظیم بازار ارز فضای مجازی و مسکن و خودرو، فضای کشور را مدیریت کردیم، گفت: حتی در حوزه مقابله با اقدامات تحریمی آمریکا نیز ستاد مقابله تشکیل دادیم و تصمیمات درستی در این بخش‌ها اتخاد شد. برای مثال در خصوص سیاست کشور در توسعه رمزپول ملی تقسیم کار ملی با محوریت بانک مرکزی انجام شد.

وی با اشاره به تصویب سند اینترنت اشیا برای تقسیم کار ملی در حوزه فناوری‌های نو، گفت: در مواجهه با بیماری کرونا نیز سیاستگذاری‌های مناسب مربوط به فضای مجازی انجام شد به نحوی که با ایجاد پلتفرم «شاد» موفق شدیم که ۱۰ میلیون دانش‌آموز را برای تحصیل در این شبکه هدایت کنیم.

به گفته دبیر شورای عالی فضای مجازی، پلتفرم شاد روزانه ۴۰۳ گیگ ترافیک کشور را در اختیار دارد.

وی از اجرای طرح مدیریت vpn خبر داد که با سایر دستگاه‌ها پیش می‌رود و اظهار امیدواری کرد که به زودی به نتیجه برسد.

رئیس مرکز ملی فضای مجازی با اشاره به اینکه با همکاری کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه، دسترسی متفاوت به اینترنت را برای ۴ دسته خبرنگاران، پزشکان، دانشجویان و حوزه‌های علمیه تعریف کرده‌ایم تا شاهد این نباشیم که از کودک خردسال تا فرد ۹۰ ساله به یک میزان از محتوای اینترنت دسترسی دارند.

فیروزآبادی با اشاره به اینکه بخشی از سند صیانت کودک و نوجوان در فضای مجازی در شورای عالی بررسی شد و ادامه آن باید در جلسه شورا بررسی و به تصویب برسد، گفت: با وجود این سند، تکلیف وزارت آموزش و پرورش و ارشاد برای شکل‌گیری پلتفرم کودکان در فضای مجازی مشخص می‌شود.

وی ایران را در میان ۱۰ کشور اولی دانست که فیلترشده ترین اینترنت را دارد و گفت: ما اینترنت صیانت شده داریم و قبول نداریم که این فضا به طور کلی رها شده است. البته دسترسی به محتوای نامناسب نیز ممکن است و این مربوط به جنس این فضا است. حتی کشور چین که سیاست‌های کاملاً مشخصی در حوزه فیلترینگ اینترنت دارد و دسترسی مدیریت شده‌ای در این فضا دارد، باز هم نمی‌تواند به صورت ۱۰۰ درصدی این فضا را کنترل کند.

 

هیچکدام از جناح‌ها نمی‌خواستند پیام‌رسان‌های بومی راه بیافتند

فیروزآبادی در خصوص اینکه چرا در عمل اثرات مصوبات شورای عالی فضای مجازی ملموس نیست و سیاستگذاری ها به نتیجه مطلوب نمی‌رسد، گفت: فضای مجازی بحث تضعیف دولت‌ها است و دشمنان ما از امکانات شبکه‌ای و تکنولوژیکی در این حوزه برخوردار هستند و توانسته‌اند بر این فضا حکمرانی کنند.

وی با تاکید بر اینکه ضعف‌هایی وجود دارد اما نمی‌شود به صورت مطلق گفت که کاری انجام نشده است، توضیح داد: با توجه به جنس فضای مجازی توقع اعمال حاکمیت ۱۰۰ درصدی در این فضا مقدور نیست. اما ما تاکیدمان بر این است که باید قلمروسازی صورت گیرد.

دبیر شورای عالی فضای مجازی با اشاره به اینکه وقتی با سیستم عامل خارجی وارد فضای مجازی می‌شویم قلمرو ما بسیار آسیب پذیر است، تاکید کرد: ما در پلتفرم سیستم عامل ضعف داریم. در برخی حوزه‌های دیگر نرم افزاری و سخت افزاری ضعف داریم. بخشی از اینها از طریق سیاستگذاری برطرف می‌شود و بخشی نیز از طریق ایفای نقش مردم برای قلمروسازی. تا زمانی که این وحدت ملی وجود نداشته باشد نمی‌توان امیدوار به رفع ضعف‌ها بود.

فیروزآبادی در خصوص عدم اعمال حکمرانی در فضای پیام‌رسان ها و شبکه‌های اجتماعی گفت: در این زمینه اراده سیاسی در کشور وجود نداشت و هیچکدام از جناح‌ها نمی‌خواستند پیام‌رسان ها راه بیافتند و به همین دلیل به نتیجه نرسیدیم. چرا که ما از نظر تکنولوژی فنی وضعمان خوب است. حتی پلتفرم‌های رمزارز سطح بالا در کشور داریم اما در سطح ایجاد پیام‌رسان و شبکه‌های اجتماعی هیچکدام از جناح‌ها، اراده راه اندازی این حوزه را نداشتند.

وی گفت: ما هشدار داده بودیم که اگر خودمان وارد بومی سازی نشویم، پلتفرم‌های خارجی ما را فیلتر می‌کنند. مسئولان به این پیش بینی ما می‌خندیدند. امروز اما شاهد هستیم که اپلیکیشن‌ها ما را فیلتر می‌کنند و دسترسی به بسیاری از اپ ها برای کاربران ممکن نیست و به کاربران ایرانی سرویس نمی‌دهند. ما این تهدیدات را در مرکز ملی فضای مجازی پیش بینی کرده بودیم. امروز بسیاری از سکوهای نرم افزاری برای کاربران ایرانی تحریم است.

دبیر شورای عالی فضای مجازی گفت: باید در این حوزه قلمروسازی و ایجاد قدرت کنیم البته نه از راه فیلتر. بلکه باید با نوآوری، مشابه امکانات را برای مردم فراهم کنیم.

فیروزآبادی با اشاره به اینکه هم اکنون صاحبان پلتفرم‌ها، صاحبان قدرت هستند، گفت: ما یک کشور مصرف کننده روی پلتفرم اینستاگرام هستیم و تا زمانی که پلتفرم بومی خودمان را نداشته باشیم نمی‌توانیم در این فضا اعمال سیاست کنیم.

 

نارضایتی رهبری از وابستگی کشور به پلتفرم‌های آمریکایی

رئیس مرکز ملی فضای مجازی در خصوص نارضایتی مقام معظم رهبری از روند پیشرفت شبکه ملی اطلاعات، اظهار داشت: شدت نگرانی رهبری در خصوص وابستگی کشور در حوزه فضای مجازی به ویژه در حوزه پلتفرم‌ها است. این میزان دغدغه اما در میان مدیران کشور وجود ندارد. کشوری مانند چین شعارش رهایی از سیستم عامل ویندوز و سخت افزار اینتل است. اما در کشور ما دولت و مجریان، تلاشی در این باره نمی‌کنند. به طور کل هیچ نهادی در کشور وجود ندارد که کشور را از وابستگی انحصار این سخت افزارها و نرم افزارها رها کند و ما را از اندروید و ios و ویندوز خلاص کند.

وی گفت: مسئول این خلاصی از انحصار ۱۰۰ درصد سخت افزارهای آمریکایی مشخص نیست. حتی ما در بودجه سالانه کشور نیز ردیف مستقلی به نام شبکه ملی اطلاعات نداریم. همه اینها باعث نارضایتی رهبر انقلاب می‌شود. ایشان در ۱۲ آذرماه سال ۹۸ صراحتاً مطرح کردند که خدمات پایه و پلتفرم‌های اساسی در کشور نباید وابسته باشد. موضوعی که هم اکنون در آن وابستگی داریم و تا قبل از این تاریخ، دولت نمی‌پذیرفت که وظیفه بومی سازی خدمات پایه را دارد.

فیروزآبادی افزود: هم اکنون با ابلاغ رهبری، وزارت ارتباطات مسئولیت خدمات پایه شبکه ملی اطلاعات را که شامل موتورجستجو، ایمیل، سیستم عامل، خدمات ابری و پیام‌رسان است به عهده گرفته و در سند معماری شبکه ملی اطلاعات نیز بر خلاصی از انحصار سلطه گرایانه آمریکا در سیستم عامل برای نهادهای دولتی، حکومتی و دفاعی تاکید شده است.

 

مجوز مذاکره با گوگل و اینستاگرام صادر شد

دبیر شورای عالی فضای مجازی در خصوص مذاکره با صاحبان پلتفرم‌ها برای پذیرفتن قوانین حکمرانی کشور بر فضای مجازی گفت: پلتفرم‌هایی که هم اکنون مسدود هستند، جای بحثی ندارند. اما به دوستان مجوز داده‌ایم که با گوگل، اینستاگرام و واتس اپ وارد مذاکره شوند که آنها به مقررات ما تمکین کنند. البته ما معتقدیم که تلاش لازم در این زمینه صورت نگرفته است.

وی گفت: قبول داریم که شرایط کشور ما خاص است و نباید این مذاکره را به سهولت ترکیه، پاکستان و یا اندونزی مقایسه کنیم. اما چنانچه با موضع قدرت وارد شویم و مواضع مان منفعلانه نباشد، نتایج امیدبخشی را شاهد خواهیم بود. مسئول این مذاکرات نیز وزارت ارتباطات است.

فیروزآبادی با انتقاد از حضور مقامات سیاسی کشور که مخاطب خارجی ندارند در پلتفرم‌های فیلتر شده گفت: ما آئین نامه‌ای در مرکز ملی فضای مجازی تهیه کرده و به مسئولان مربوطه ارائه دادیم که در پلتفرم‌های مسدود شده حضور نداشته باشند و به جای رسانه‌های رسمی، اخبار سازمانی خود را در این فضا پخش نکنند. اما این آئین نامه با بی توجهی مواجه شد و هم اکنون شاهد هستیم که مسئولان روی پلتفرم مسدود شده آمریکایی مسائل سازمانی خود را مطرح کرده، حتی رونمایی از دستاوردهای سازمان خود را در این فضا اعلام می‌کنند و یا شاهد دعواهای سازمانی روی این پلتفرم‌ها هستیم. البته در مورد قانونی بودن و یا نبودن این اقدام، قوه قضائیه باید نظر دهد.

 

تنها راه مقابله با اینترنت ماهواره‌ای ارائه امکانات ارزان و با کیفیت است

وی از کیفیت اینترنت ثابت نیز انتقاد کرد و گفت: نارسایی شبکه ارتباطی کشور باید رفع شود. تنها راه مقابله فنی با اینترنت ماهواره‌ای ارائه امکانات فنی ارزان و با کیفیت روی شبکه اینترنت زمینی است. باید سیستم زمینی اینترنت را تقویت کنیم و از توسعه شبکه‌های ماهواره‌ای اینترنت نترسیم.

دبیر شورای عالی فضای مجازی با اشاره به اینکه اینترنت ماهواره‌ای با هدف ارائه خدمات به یک میلیارد نفر از جمعیت جهان که فاقد امکانات ارتباطات هستند، تعریف شده است، تاکید کرد: ما در شهر تهران که نباید با مشکل نبود امکانات ارتباطی و کیفیت ضعیف اینترنت مواجه باشیم. متأسفانه مردم حاضر هستند برای اینترنت هزینه بسیاری پرداخت کنند اما اپراتورهای اینترنت برای خدمات دهی در حق مردم کوتاهی می‌کنند.

یک پژوهشگر فضای مجازی با بیان اینکه مصوبه شورای عالی فضای مجازی برای ممنوعیت خروج داده ها از کشور توسط پیام رسانها اجرا نشده است، گفت: دستگاههای متولی اهتمامی برای اجرای این مصوبه ندارند.

امین زاده‌حسین مدیر گروه رسانه و فضای مجازی مرکز پژوهش‌های مجلس در گفتگو با خبرنگار مهر، با اشاره به اهمیت حفاظت از داده‌ها و با بیان اینکه در کشور قانون مشخصی برای حفاظت و حراست از داده‌ها به‌عنوان سرمایه‌های ملی وجود ندارد، در خصوص اقداماتی که کشورهای مختلف در خصوص صیانت و حفاظت از اطلاعات به کار گرفته‌اند، توضیح داد.

 

در اروپا سکوهای دیجیتال مسئولیت‌پذیر می‌شوند

وی با بیان اینکه کشورهای مختلف بسیاری روی موضوع حفاظت از اطلاعات و صیانت از داده تاکید دارند و برای پلتفرم‌ها قواعد و قوانینی تعیین می‌کنند، گفت: قانون مربوط به مسئولیت سکوهای دیجیتال (digital services act) در دستور کار اتحادیه اروپا قرار دارد و رئیس اتحادیه اروپا خود را موظف به تصویب آن تا پایان دوره مسئولیتش می‌داند.

زاده‌حسین با تاکید بر اینکه در این قانون قصد بر این است که همه خدمات دیجیتال قانونگذاری شوند و پیش‌نویس آن نیز به زودی منتشر می‌شود، گفت: از سوی دیگر انگلستان به مسائل مرتبط با مسئولیت سکوها و خدمات دیجیتال در حوزه محتوا ورود جدی کرده است. در گزارش اولیه منتشرشده از سوی دولت انگلستان به ایجاد یک نهاد تنظیم‌گر جدید با حیطه اختیارات وسیع اشاره شده است. این نهاد تنظیم‌گر علاوه‌بر حق ورود به حوزه‌های مختلف محتوایی، لازم است تا به الگوریتم‌های رسانه‌های اجتماعی دسترسی داشته و حتی در چیدمان هیأت مدیره این پلتفرم‌ها امکان دخل و تصرف داشته باشد. شکل‌گیری نهادهای تنظیم‌گر قدرتمند در جایی که قوانین قابلیت به‌روزرسانی در بازه‌های زمانی کوتاه را ندارند، به‌عنوان یک راه‌حل جدید مورد استفاده کشورها قرار گرفته است.

وی با اشاره به مقررات عمومی حفاظت از داده که تحت عنوان GDPR پیش از این در سال ۲۰۱۶ توسط اتحادیه اروپا به تصویب رسید و در سال ۲۰۱۸ اجرایی شد، گفت: مطابق این مقررات، داده‌ها تحت شرایط خاص اجازه خروج از مرزهای اتحادیه اروپا را داشته و فقط به مقداری که لازم است از کاربر داده اخذ شود. همچنین در مورد نحوه نگهداری داده‌ها و استفاده از آن‌ها نیز صحبت شده است. حتی در مورد نشت داده نیز مقررات گذاری صورت گرفته و جریمه‌های سنگینی برای عدم اجرای آن در پلتفرم‌ها تعیین شده است.

 

داده‌ها چه ارزشی برای پلتفرم دارند؟

مدیر گروه رسانه و فضای مجازی مرکز پژوهش‌های مجلس گفت: در اهمیت بحث داده‌ها نیز اتحادیه اروپا به دنبال راه اندازی یک «بازار واحد داده» است. به این معنی که داده‌های شهروندان اروپایی به منزله سرمایه ملی است که هیچیک از پلتفرم‌ها و رسانه‌های اجتماعی حق ایجاد انحصار در آن را نخواهند داشت. در این بازار قصد بر این است که بر داده‌های شهروندان اتحادیه اروپا ارزش گذاری کنند و هرکس که بخواهد از این داده‌ها استفاده کند، باید هزینه آن را بپردازد. حالا این هزینه لزوماً مادی نیست، بلکه می‌تواند در مباحث تنظیم‌گری موضوعیت پیدا کند. به این معنی که پلتفرم‌ها در قبال داده‌ای که از کاربران می‌گیرند، وظایفی دارند و اختیاراتی را نیز به نهادهای تنظیم گر در اتحادیه اروپا، می‌دهند.

این پژوهشگر فضای مجازی افزود: در بحث اهمیت داده‌ها در آمریکا نیز «الیزابت وارن» سناتور آمریکایی تا جایی ورود کرد که غول‌های فناوری در آمریکا باید تجزیه شوند. چرا که انحصار ایجاد شده توسط این شرکت‌ها در بازار داده باعث از بین بردن نوآوری شده و دیگر شرکت‌های نوپا نمی‌توانند به ارائه خدمات بپردازند.

زاده‌حسین ادامه داد: اتفاقاتی که در اتحادیه اروپا در آنتی تراست (قوانین ضد انحصار کسب و کارها) می‌افتد و کمیسیون رقابت اتحادیه اروپا، جریمه‌های سنگینی برای غول‌های فناوری نظیر گوگل اعمال می‌کند نیز در همین رابطه رخ داده است.

وی افزود: قوانین ضد انحصار و ارزش گذاری داده‌ها از این جهت مورد توجه است که این کشورها معتقدند که پلتفرم‌ها، در ظاهر خدمات رایگان به کاربر عرضه می‌کنند اما در واقع، داده‌های کاربر را در اختیار می‌گیرند که از ارزش بسیار بالایی برخوردار است. پس در نتیجه، پلتفرم‌ها و شرکت‌های فناوری، در قبال داده‌های دریافتی موظف به ارائه خدمت هستند و نمی‌توانند با این فرضیه که خدمات رایگان می‌دهند، داده‌های کاربر را برای هر کاربردی و بدون هیچ ضابطه و قانونی مصرف کنند.

این پژوهشگر فضای مجازی خاطرنشان کرد: GDPR (مقررات عمومی حفاظت از داده) علاوه بر اتحادیه اروپا به دیگر کشورها نیز سرایت کرده و کشورهای دیگر نیز قوانین مشابه به آن را مورد تصویب قرار داده و اجرا می‌کنند.

 

فقدان قانون برای مسئولیت پذیری پلتفرم‌ها در ایران

مدیر گروه رسانه و فضای مجازی مرکز پژوهش‌های مجلس گفت: اما در کشور ما متأسفانه قوانین و مقرراتی در این باره وجود ندارد و مصوبات بخشی موجود در این زمینه نیز با بی‌توجهی مجریان امر روبرو می‌شود. چنانکه مطابق سند «سیاست ها و اقدامات ساماندهی پیام‌رسان‌های اجتماعی» ابلاغی مرداد ماه ۱۳۹۶، پردازش و ذخیره‌سازی داده‌های کاربران شبکه‌های اجتماعی صرفاً باید در داخل کشور انجام شود؛ اما امروز و با گذشت ۳ سال از تصویب این سند، حجم وسیعی از داده‌های کاربران ایرانی توسط پیام‌رسان‌های خارجی از کشور خارج می‌شود.

زاده‌حسین همچنین با اشاره به مسئولیت ذاتی نهادهایی نظیر سازمان فناوری اطلاعات در این حوزه، گفت: مرکز ماهر ذیل سازمان فناوری اطلاعات به عنوان یکی از مسئولین این حوزه، باید پیگیر حراست از حقوق مردم و جلوگیری از نشت داده‌های کاربران در پلتفرم‌ها باشد. اما آنچه در عمل رخ می‌دهد گذشتن از حقوق کاربران پلتفرم‌ها به بهانه حمایت از ظرفیت‌های شرکت‌های نوآوری در کشور است.

وی با اشاره به طرح‌هایی که سویه‌هایی در مورد حفاظت از داده‌های کاربران جمهوری اسلامی در فضای مجازی دارد، گفت: در برخی طرح‌های موازی این حوزه نیز در مجلس، به موضوع مسئولیت سکوها و نهادهای تنظیم‌گر در حوزه خدمات پایه کاربردی اشاره شده است. اما هیچکدام از اینها به مرحله تصویب قانون نرسیده است.

این پژوهشگر فضای مجازی گفت: متأسفانه مصوبه شورای عالی فضای مجازی برای ممنوعیت خروج داده‌ها از کشور توسط پیام رسان ها مانند دیگر مصوبات شورای عالی فضای مجازی اجرایی نشده است و دستگاه‌های متولی اهتمامی برای اجرای آن نداشته‌اند.

با توجه به عرضه انواع رمزارزها در فضای مجازی و مواجه شدن بسیاری از افراد با تبعات منفی و مشکلات متعدد بوجودآمده دراین زمینه، به اطلاع می رساند این نوع شبه دارایی ها از هیچ گونه پشتوانه و تضمینی برخوردار نیستند و علاوه برآن بطور دائم دچار نوسانات قیمتی خارج از مناسبات اقتصادی متعارف شده و بیم ازدست رفتن ثروت و دارایی خریداران همواره وجود دارد.

مرکز ملی فضای مجازی اعلام کرد، درکنار این موارد گزارش ­های فراوانی از طرف مردم و نهادهای نظارتی در زمینه سرقت و کلاه­برداری در این بازار وجود دارد که بررسی آن­ها مویّد سیر صعودی فعالیت­های مجرمانه در این خصوص است. حضور بازی­گران و عوامل فعال ناشناخته و غیرقابل­ شناسایی در بازار خرید و فروش این نوع شبه دارایی های فاقد پشتوانه، موجب شده است که این فضای خرید و فروش بسیار غیرقابل اعتماد بوده و قدرت هرگونه پیگیری برای جبران زیان­ های احتمالی و ارائه اسناد و ادله، از نهادهای حمایتی و صیانتی مرتبط با حفظ حقوق مردم سلب شده است.

شرایط فعالیت در بازار این نوع ارزهای دیجیتالی شفاف نیست و علاوه بر خروج سرمایه از کشور، هیچ نشانه­ ای از وجود سازوکارهای حفظ دارایی­ های مردم توسط گردانندگان پشت پرده آنها ارائه نشده است.

از اینرو اکیداً توصیه می­ شود همگان در این زمینه احتیاط­ های لازم را بخرج داده و در دام تبلیغات سوداگران این بازار غیرشفاف نیفتند. تجربه از دست ­رفتن دارایی ­های مردم در جریان­های مشابه مانند شبکه­ های هرمی در کشور و دنیا وجود دارد و انتظار می ­رود همه نهادها و صاحبان رسانه، مسئولانه نسبت به آگاهی بخشی صحیح به شهروندان عزیر تلاش نمایند.

در این زمینه تاکید می ­نماید تاکنون هیچ­گونه تصمیمی برای اعطای مجوز به درگاه ­ها و سایت­ های فعال خرید و فروش رمزارزها و بیت­ کوین در کشور گرفته نشده است و لازم است همگان مراقبت­ های لازم در این خصوص را بعمل آورند.

مرکز ملی فضای مجازی در بیانیه ای رویکرد خود را در رابطه با منظومه های ماهواره ای تحت ۴ عنوان اعلام کرد.

به گزارش مرکز ملی فضای مجازی، با ظهور و بلوغ فناوری‌های نوین در انقلاب صنعتی چهارم، منظومه‌های ماهواره‌ای به عنوان نماد عصر چهارم فضا در صنعت ماهواره در حال رونمایی و بهره برداری است.

منظومه‌هایی چندصدتایی و چندهزارتایی از ماهواره‌های ارزان قیمت و پرظرفیت که در مدار نزدیک به زمین مستقر شده و با سرعت بسیار بالا و تأخیر بعضاً کمتر از زیرساخت‌های زمینی اقدام به پوشش وسیعی از کره زمین می‌کنند و از لحاظ فنی، تطابق پذیری بسیار مناسبی با نسل پنجم ارتباطات (۵G) دارند.

همگرایی در پیشرفت فناوری، ظهور مدل‌های جدید تجاری، تخصیص بودجه‌های هدفمند و تقاضای بیشتر کاربران برای تأمین ظرفیت بیشتر، سرعت بالاتر و تأخیر کمتر، موفقیت بازار منظومه‌های ماهواره‌ای را اکنون نسبت به گذشته محتمل‌تر می‌کند.

طبق آمار اتحادیه بین المللی مخابرات (ITU)، بیش از ۴ میلیارد نفر در کشورهای در حال توسعه و بیش از ۲۰۰ میلیون نفر در کشورهای پیشرفته به اینترنت دسترسی ندارند و این درحالی است که طبق آمار اتحادیه بین المللی مخابرات، متوسط ضریب نفوذ اینترنت در دنیا از حدود ۱۷ درصد در سال ۲۰۰۵ به حدود ۵۳ درصد در سال ۲۰۱۹ است. بنابراین تأمین خدمات پهن باند و اینترنت، محرک اصلی توسعه منظومه‌ها و ارائه خدمات به صورت منطقه‌ای و جهانی شده است.

چالش‌های مختلفی از سوی تحلیلگران، برای توسعه دهندگان، بهره برداران و دولت‌ها در بهره برداری از منظومه‌های ماهواره‌ای مطرح شده است. مهمترین چالش‌های پیش رو در این حوزه عبارتند از:

- تغییر مفاهیم حکمرانی در کنترل ترافیک ارتباطات و محتوا و گریز از درگاه‌های رسمی تبادل دیتا در کشور؛
- ثبت بین المللی و انبارداری طیف (ضایع کردن دسترسی و حقوق مدار فرکانس دیگر کشورها)؛
- مدیریت ترافیک منظومه‌ها در فضا؛
- کاهش خطرات پسماندهای فضایی؛
- ابهام در تأمین مالی و برنامه کسب و کار؛

رویکرد مرکز ملی فضای مجازی

 

۱- بهره برداری از فرصت‌ها و پیشگیری از آسیب‌ها

با رشد اقتصاد بخش فضایی، کشورها برای ایجاد نوآوری و رشد اقتصادی به دنبال نقش آفرینی و بهره برداری در این صنعت نوپا هستند و دولت‌ها به طور فزاینده ای برای جذب و تسهیل ورود سرمایه گذاران جدید فضایی رقابت می‌کنند.

در این میان اگرچه اهدافی همچون ایجاد فرصتهای جهانی ارتباطات برای کاهش شکاف دیجیتال و پوشش مناطق محروم و کم برخوردار کره زمین در کنار اهداف اقتصادی و توسعه سهم بازار جهانی مشهودند اما اهداف جانبی و نهفته سیاسی و امنیتی آنها از جمله تأثیر گذاری بر حکمرانی ارتباطات نیز غیر قابل انکارند.

پوشیده نیست که مدیریت هوشمند فرصتها و چالشهای کارکرد منظومه‌های ماهواره‌ای برای تمام حاکمیت‌ها حتی کشورهای پیشرو در این زمینه از اولویت بالایی برخوردار است. از دامنه تأثیر فراگیر خدمات منظومه‌ای می‌توان به حوزه‌های فضای مجازی، ارتباطات و دسترسی به اینترنت، داده و محتوا، شبکه‌های زیرساختی در معماری ارتباطات، کیفیت دسترسی به خدمات اپراتوری، اقتصاد دیجیتال، امنیت و حاکمیت اشاره کرد.

 

۲- ظرفیت‌ها و نیاز کشور

وسعت و تنوع جغرافیایی ایران در منطقه غرب آسیا، موقعیت ژئوپلتیک کشور در اتصال سه قاره جهان، جمعیت ۸۵ میلیونی ایران و بیش از ۴۰۰ میلیونی منطقه، منابع عظیم انرژی، شاهراه‌های ارتباطی حساس آبی، هوایی و زمینی و محل وقوع بسیاری از جنگ‌های اخیر در جهان، همه و همه لزوم بهره مندی از یک زیرساخت فضایی ایمن، مستقل و قدرتمند برای بهره برداری از خدمات مخابراتی، ناوبری و سنجش از دور را مشخص و مبرهن می‌کند.

منظومه‌های ماهواره‌ای می‌توانند با توجه به ویژگی‌های ذاتی خود همچون پایداری، انعطاف پذیری، تأخیر کم و تأمین ظرفیت قابل ملاحظه و ارزان قیمت، کمک شایانی در کاهش شکاف دیجیتال در کشور و سیگنال رسانی به مناطق محروم و دورافتاده داشته و به عنوان بخش مهمی در لایه زیرساخت و خدمات پایه معماری شبکه ملی اطلاعات نقش آفرین باشد.

با عنایت به بیش از دو دهه فعالیت جمهوری اسلامی ایران در صنعت فضایی و دستیابی به دانش بومی چرخه کامل زنجیره ارزش ماهواره، صنعتی سازی و راه اندازی منظومه ماهواره‌ای می‌تواند مسیر میان بر دسترسی کشور به خدمات فضا پایه و منابع مدار-فرکانس باشد و دسترسی نسل‌های آتی ایران به فضا را تضمین کرده و جان تازه ای به صنعت فضایی ایران بخشد.

مرکز ملی فضای مجازی همراستا با اهداف سند جامع توسعه هوافضای کشور و به منظور بهره برداری از همه ظرفیت‌های زیرساختی کشور، از توسعه صنعت فضایی کشور و نقش آفرینی فعالانه آن در تکمیل شبکه ملی اطلاعات برای کاهش شکاف دیجیتال و ارائه خدمات متنوع فضاپایه به جامعه پشتیبانی و حمایت می‌کند.

 

۳- لزوم فعالیت اپراتورهای ماهواره‌ای در چارچوب قانون

بازارهای تجاری و سرمایه گذاران خصوصی، دنباله روی بخش دولتی به عنوان مهمترین مشتری اولیه خدمات فضایی هستند. نوآوری در فناوری، محرکی برای دولت‌هاست که رهبری جهانی را به دنبال خواهد داشت. از سوی دیگر با رشد انفجاری تبادل داده‌ها و تحول دیجیتال در صنایع مختلف، رقابت و تقاضا برای دسترسی به زیرساخت مخابراتی پایدار و پرسرعت به شدت افزایش پیدا کرده است. با این تحول شگرف در بلوغ فناوری‌های مختلف و صنعت ساخت و پرتاب ماهواره، کشورهای پیشرفته با نادیده انگاشتن حقوق و منافع سایر کشورها و با سرمایه گذاری‌های هنگفت در بهره برداری از منظومه‌های ماهواره‌ای، درصدد ایجاد یک رهبری و حکمرانی جدید در حوزه ارتباطات فضاپایه، دسترسی نامحدود به منابع مدار-فرکانس، کاربری دوگانه (نظامی و غیر نظامی) از منظومه‌های ماهواره‌ای و تهدید حاکمیت ارتباطات در کشورهای مستقل و در حال توسعه هستند.

اپراتورهای ماهواره‌ای ملزم به فعالیت طبق معاهدات بین المللی در حوزه فضایی و اصول و مقررات سازمان ملل و اتحادیه‌های تخصصی مربوطه هستند و باید قوانین و مقررات ملی کشورها را برای حفظ استقلال و حاکمیت دولت‌ها در حوزه ارتباطات و صیانت از گذرگاه‌های رسمی تبادل اطلاعات را به منظور جلوگیری از هرج و مرج و مقابله با جرایم سایبری رعایت نمایند. حفظ حریم خصوصی آحاد جامعه از جمله الزامات و خطوط قرمز مقرات برای اپراتورهای ماهواره‌ای در توسعه زیرساخت ارتباطی و فعالیت در معماری شبکه ملی اطلاعات کشور است.

 

۴- تعیین راهبرد و تدوین طرح‌های کلان در کارگروه منظومه‌های ماهواره‌ای

مرکز ملی فضای مجازی ضمن توجه به تأثیر منظومه‌های ماهواره‌ای به عنوان بخش جدایی ناپذیر ارتباطات آینده و به منظور سامان بخشی به فعالیت سازمان‌های متولی در این حوزه، اقدام به تشکیل کارگروه منظومه‌های ماهواره‌ای با رویکرد بهره مندی از فرصت‌های جهانی و صیانت از ظرفیت‌های ملی کرده است.

این کارگروه در بالاترین سطح با حضور همه نمایندگان و نقش آفرینان صنعت فضایی، حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات، تنظیم مقررات ارتباطات و کسب و کار به منظور تدوین چارچوب مدیریت هوشمند حوزه منظومه‌های ماهواره‌ای از منظر فضای مجازی تشکیل شده است. این کارگروه‌ها مسئولیت تدوین راهبردها، طرح‌های کلان ملی، مقررات، دستور العمل‌ها و استانداردهای بهره مندی از فرصت‌ها و پیشگیری از آسیب‌های احتمالی را از ابعاد مختلف فنی و توسعه زیرساخت، رگولاتوری، کسب و کار، حقوقی، ارتباطات بین الملل و دفاعی و امنیتی بر عهده دارند.

اینترنت ماهواره‌ای که این روزها در قالب رویاهای به واقعیت تبدیل شده انسان در صدر اخبار فناوری جهان قرار گرفته، آیا نظام حکمرانی کشورها بر اینترنت و شبکه‌های ملی از جمله شبکه ملی اطلاعات ایران را در هم می‌شکند؟

به گزارش فارس، اینترنت ماهواره‌ای این روزها در قالب رویاهای به واقیعت تبدیل شده انسان در صدر اخبار فناوری جهان قرار گرفته است.

اینترنت ماهواره‌ای، پروژه شرکت فضایی «اسپیس ایکس» آمریکا است که پرتاب صدها ماهواره به فضا برای ایجاد پوشش اینترنت در همه دنیا را در دستور کار دارد. 

خیلی‌ها این فناوری را به «موجی» تعبیر می کنند که همه ابزارهای حاکمیت‌ها در اینترنت از جمله فیلترینگ و محدودیت سرعت را از میان برخواهد داشت و شبکه‌های ملی کشورها از جمله شبکه ملی اطلاعات ایران را هم بی تاثیر خواهد کرد. چنین وصف حالی از موضوع، از پدیده‌ای در نوع خود بی بدیل و البته هشداردهنده خبر می‌دهد.

اخیرا «سید ابوالحسن فیروزآبادی»، دبیر شورای‌عالی فضای مجازی، گفته: «منظومه‌های ماهواره‌ای در حال آمدن هستند و با آمدن آنها، ممکن است که به یکباره کل شبکه ملی اطلاعات زیر سوال برود؛ اگر شبکه ملی اطلاعات نتواند خدمات بهتر، ارزان‌تر و با سرعت بیشتر و با تنوع بیشتر ارائه دهد، عملاً شبکه ملی، تحت الشعاع شبکه‌های جهانی اینترنت ماهواره‌ای که عمدتاً آمریکایی هستند قرار خواهد گرفت. برای آنکه با ورود این فناوری، حکمرانی فضای مجازی خدشه دار نشود، باید شبکه اینترنت ثابت کشور را تقویت کرد. کارگروهی در مرکز ملی فضای مجازی برای مواجهه با خدمات اینترنت ماهواره‌ای تشکیل شده و باید برای شرکت‌هایی که خدمات منظومه‌های ماهواره‌ای را ارائه می‌کنند مقررات تدوین شود و برای کسانی در کشور که از آن استفاده می کنند، مجوز صادر شود.»

وقتی اینترنت ماهواره ای روی آسمان اغلب کشورها از جمله ایران عملیاتی شد، واقعا چه کاربردی خواهد داشت و چه تاثیری روی کشورها خواهد گذاشت؟ برای بررسی تاثیر این فناوری، در کنار همه سوال های موجود، لازم است حتما به ۲ سوال اساسی هم پاسخ دهیم. اینکه آیا این فناوری بی نیاز به مجوز کشورها فعالیت می کند؟ و اینکه آیا از نظر قیمت و تجهیزات در دسترس همه کاربران خواهد بود که همه فناوری های قبلی را با خود ببرد و ناکارآمد کند؟ 

برای رسیدن به پاسخ این پرسش ها با «محمد حسن انتظاری»، عضو حقیقی شورای عالی فضای مجازی ایران گفت وگو کرده ایم. او دبیر پیشین این شورا و رئیس مرکز ملی فضای مجازی در دوران ریاست حسن روحانی رئیس جمهوری بر این شورا بود که سپس جای خود را به فیروزآبادی دبیر جدید شورا داد.

انتظاری دانش آموخته مهندسی برق و فوق ‌لیسانس مهندسی برق گرایش طراحی الکترونیک است. او سابقه فعالیت در بخش فضایی کشور را در کارنامه دارد و با تجربه همکاری در خرید ماهواره زهره، مسوولیت معاونت فناوری فضایی سازمان فضایی ایران، ریاست پژوهشکده ماهواره پژوهشگاه فضایی سازمان فضایی و اجرای طرح تحقیقاتی ماهواره مخابراتی مصباح و ماهواره آیات، بهترین گزینه در بین اعضای این شورا برای اظهارنظر در موضوع اینترنت ماهواره ای است.

 

فارس: ابتدا صحبت را از اینجا آغاز کنیم که این فناوری و رویای قدیمی اینترنت ماهواره‌ای، امروز چقدر عملیاتی و واقعی شده است که سپس در ادامه گفت‌وگو به تاثیر آن بر زندگی مردم عادی بپردازیم و به ابهامات پاسخ دهیم.

انتظاری: در گذشته پروژه های اینترنت ماهواره ای اقتصادی نبودند و به دلیل نبود صرفه اقتصادی به طور کل کنار گذاشته شدند و از ذهن‌ها هم رفتند. اما در بین شرکت هایی که در این حوزه کار می کردند، شرکت فضایی آمریکایی اسپیس ایکس و چند شرکت دیگر که متعاقب آن کار می‌کنند، در این پروژه ها توانستند فناوری‌هایی را به دست آورد که مقدمات تکمیل پروژه اینترنت ماهواره‌ای و ارائه سرویس ماهواره ای را ارزان تر کنند و در نتیجه تا حدودی این پروژه اقتصادی شد و موفقیت‌هایی را به دست آورند. 

شرکت اسپیس ایکس در حال پیشرفت است و بخش بزرگی از پروژه را جلو بوده است و در حال حاضر هم به صورت آزمایشی در بخش‌هایی از کشورهای آمریکا، کانادا و انگلیس در حال سرویس‌دهی است و به تدریج هم در حال توسعه سرویس خود است.

 

فارس: سال‌ها است که نام اینترنت ماهواره ای را می‌شنویم و می‌خوانیم که در آینده قرار است ارائه شود؛ اما سرویسی که ارائه می شد کاربر پسند و کاربردی نبود. اکنون چه شده که پس از سال‌ها این پروژه به واقعیت و رسیدن به مرحله استفاده کاربر نهایی نزدیک شده است؟ 

انتظاری: از جمله دلایل مهمی که شرکت اسپیس ایکس توانست در این پروژه پیشرفت کند، کاهش هزینه ساخت ماهواره و هزینه پرتاب ماهواره بوده است. این شرکت در حال حاضر پرتاب کننده‌هایی را در اختیار دارد که قابلیت چندین بار پرتاب را دارند؛ یعنی مجهز به ماهواره می‌شوند، پرتاب می‌شوند، به زمین باز می‌گردند، مجدداً از محموله بارگیری می‌شوند و بار دیگر پرتاب می‌شوند. توانایی پرتاب این پرتابگرها تا هشت بار هم بوده است. این قابلیت نسبت به ویژگی پرتاب کننده‌های قبلی که یک بار پرتاب بودند و پس از پرتاب موشک پرتاب کننده از بین می رفت، بسیار در کاهش هزینه‌های پرتاب ماهواره‌ها موثر بوده است.

 

فارس: در زمینه مواجه با ابعاد و تاثیر اینترنت ماهواره‌‌ای در ایران چه کاری انجام شده است؟

انتظاری:  یک سال پیش قرار شد یک گروه تحقیقاتی داخلی، درباره موضوع اینترنت ماهواره‌ای یک کار تحقیقاتی انجام دهند. در این پروژه قرار بود این فناوری‌ها بررسی شود و تاثیر آنها بر ایران دیده شود که تا جایی که اطلاع دارم این پروژه هنوز انجام نشده است. انجام پروژه تحقیقاتی در این زمینه هنوز درگیر کش و قوس است و نهادهای دارای مسئولیت، هنوز تصمیم جدی درباره آن اتخاذ نکرده اند. اما لازم است که این مطالعات و پژوهش ها با تمرکز بر بخش حاکمیتی و بخش مقرراتی کشور انجام شود تا این بخش ها هم زمان لازم را در اختیار داشته باشند که مدل‌های خود را تعیین کنند.

همچنین بهتر است که این کار هر چه زودتر انجام شود تا بار دیگر کشور در این فناوری از نظر نحوه تصمیم گیری عقب نیفتاد. اگر بگوییم چون این فناوری به ما نرسیده است، پس فعلا روی آن کار نکنیم و آن را به زمانی که با آن مواجه شدیم موکول کنیم قطعا کار اشتباهی است.

مباحث مربوط به اینترنت ماهواره ای به سازمان فضایی ایران در زیرمجموعه وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات مربوط می شود و نیاز است که هر دو مجموعه یک مطالعه جدی از نظر فنی و تنظیم مقررات در زمینه اینترنت ماهواره ای انجام دهند و نتایج بررسی ها در اختیار متخصصان هم قرار گیرد که ان شالله کشور در این زمینه، قبل از ورود فناوری پیش بینی‌های لازم را انجام داده باشد.

 

فارس: وقتی ماهواره‌های اینترنت در آسمان تثبیت شوند، همه کشورها خواه یا ناخواه در معرض فرستنده‌های آن قرار می‌گیرند. پیش بینی هایی از تاثیر اینترنت ماهواره‌ای بر حکمرانی کشورها در فضای اینترنت می‌شود و حتی از بی‌اثر شدن ابزارهای حکمرانی از جمله فیلترینگ یا شبکه‌های ملی کشورها صحبت شده است. تاثیر احتمالی اینترنت ماهواره‌ای بر فضای اینترنت کشور را چطور پیش بینی می‌کنید؟

انتظاری: با همین اطلاعات موجود، درباره تاثیر اینترنت ماهواره‌ای بر کشور باید گفت که قطعاً تاثیر خواهد داشت اما به نظر می‌رسد که تأثیر این فناوری بر کشور فعلاً تا چند سال آینده تعیین کننده نیست و بخش محدودی از ترافیک اینترنت کشور را می‌تواند به خود اختصاص دهد.

وقتی صحبت از جذب بخشی از ترافیک کشور توسط اینترنت اینترنت ماهواره‌ای می شود، سازمان تنظیم مقررات ارتباطات رادیویی در زیر مجموعه وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات باید مسئله تعرفه و پرداخت‌های آن را بررسی کند. بار دیگر تاکید می‌کنم که این موضوع باید در کنار دیگر موضوعات فنی، حقوقی و مقرراتی اینترنت ماهوارهای در گروهی مطالعاتی بررسی دقیق شود.

 

فارس: همان طور که می‌دانید یکی از پروژه های بخش ICT کشور که سال‌ها برای آن تلاش شد، شبکه ملی اطلاعات است. وقتی صحبت از تاثیر اینترنت ماهواره‌ای بر کم اثر شدن شبکه‌های ملی کشورها می‌شود، اول از همه ذهن‌مان به سمت شبکه ملی اطلاعات می‌رود. آیا اینترنت ماهواره‌ای می تواند شبکه‌های ملی را منتفی کند؟

انتظاری: نه این طور نیست. همان طور که گفتم تاثیر اینترنت ماهواره‌ای را حداقل تا چند سال آینده جدی نمی‌بینم. علاوه بر اینکه، باید در نظر داشته باشیم که شبکه ملی اطلاعات دارای مدل اقتصادی و مدل ارتباطاتی خاصی است که مزایای ویژه‌ای برای کاربران آن دارد. متاسفانه وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات این شبکه را پیاده سازی نکرد که آثار آن برای مردم روشن باشد؛ اما این شبکه به گونه‌ای است که در برابر این تغییرات و فناوری‌ها روی پای خود ایستادگی می‌کند. به نظر من این موج‌ها روی شبکه‌های ملی از جمله شبکه ملی اطلاعات تاثیر دارند، اما به صورت جدی تاثیر گذار نخواهند بود، به طوری که بتوانند کل شبکه را منتفی کند. پس اصلاً اینطور نیست که با آمدن اینترنت ماهواره‌ای شبکه ملی اطلاعات منتفی شود. اگرچه یادآوری می‌کنم این موضوع نیازمند بررسی بیشتر است.

 

فارس: با پیشرفت‌هایی که در اجرای این پروژه شده، آیا اینترنت ماهواره‌ای اقتصادی شده است؟

انتظاری: از سوی دیگر، شرکت اسپیس ایکس در حوزه ساخت ماهواره هم توانست قیمت ها را کاهش دهد. همچنین توانست ماهواره های سبک تری را پرتاب کند که سبک تر شدن ماهواره هم باعث کاهش قیمت بیشتر ساخت ماهواره می شود.

بنابراین هنوز به طور کامل نمی توان گفت که پروژه اینترنت ماهواره ای یک پروژه اقتصادی است اما در مسیر تکمیل قرار دارد.

سرویس اینترنت ماهواره‌ای که در حال حاضر به صورت آزمایشی ارائه می شود ۵۰۰ دلار هزینه اولیه راه اندازی و تجهیزات و ۹۹ دلار هزینه اشتراک ماهیانه دارد و فعلا سرویس گرانی حداقل برای غیرآمریکایی‌ها است.

 

فارس: طبق اعلام شرکت ارائه دهنده اینترنت ماهواره‌ای، ارائه این خدمات در کشورها در صورت صدور مجوز از سوی آن کشور ممکن است و مسئولان ایرانی هم از مقررات گذاری و صدور مجوز استفاده از اینترنت ماهواره‌ای صحبت کرده‌اند، در حالی که برخی برداشت‌ها این بود که اینترنت ماهواره‌ای، اینترنتی بدون اعمال نظر حاکمیت کشور و بنابراین بدون فیلتر است. آیا استفاده از اینترنت ماهواره‌ای، بدون مجوز و بدون فیلتر مقدور است؟

انتظاری: در همه کشورهای دنیا برای ارتباطات، مقررات گذاری می شود؛ اتفاقا آمریکا، اتحادیه اروپا و انگلیس مقررات سخت و محکمی درباره ارتباطات دارند و اساساً مقررات گذاری جزء کارهای حاکمیتی است که بتواند شرایط را با توجه به مقررات حکمرانی کشور تنظیم کند. برای مثال، در جریان انتخابات ریاست جمهوری در آمریکا بر اساس مقررات خود آن کشور، ترامپ را در حالی که هنوز رئیس جمهور بود از صحنه شبکه های اجتماعی بیرون کردند.

از سوی دیگر مقررات گذاری با فیلترینگ یکی نیست. بسیاری از افرادی که موافق یا مخالف فیلترینگ هستند هم این دو بحث را با هم یکسان در نظر می گیرند در حالیکه این طور نیست. 

پس مقررات گذاری برای ارتباطات و اینترنت مختص به روش خاصی از برقراری ارتباطات یا کشور خاصی نیست و از اصول همیشگی کشورها بوده است. اما اینکه آیا استفاده از اینترنت ماهواره‌ای بدون مجوز حاکمیت امکان‌پذیر می‌شود یا نه، باید به صورت فنی بررسی شود و این موضوع هم یکی از موارد متعددی است که بر نیاز به مطالعه تحقیقاتی رسمی در کشور در این زمینه تاکید می‌کند.

شورای عالی فضای مجازی مصوبه الزامات پیشگیری و مقابله با نشر اطلاعات، اخبار و محتوای خبری خلاف‏ واقع در فضای مجازی را که تکالیفی را برعهده بیش از ۹ نهاد حکومتی گذاشته است، ابلاغ کرد.

به گزارش خبرنگار مهر، شورای عالی فضای مجازی الزامات پیشگیری و مقابله با نشر اطلاعات، اخبار و محتوای خبری خلاف واقع در فضای مجازی مصوب جلسه ۶۸ این شورا در ۱۶ دی ماه ۹۹ را با هدف صیانت از سلامت و امنیت روانی جامعه و کاهش آسیب‌های مربوطه از طریق تعیین اقدامات پیشگیرانه و واکنشی و ارتقا سطح مسئولیت‏ پذیری و پاسخگویی هماهنگ و به هنگام برای مقابله با ناهنجاری‌ها و پیامدهای آن ابلاغ کرد.

با توجه به گسترش رسانه‌های ارتباطی نوین به ویژه پیام‏ رسان های اجتماعی، افزایش جریان تولید و انتشار اطلاعات، اخبار و محتوای خبری در فضای مجازی، آسیب‌هایی که این اخبار جعلی به همراه دارند، تهدیدی برای امنیت ملی به حساب می‌آید. این اخبار خلاف واقع، تحریف شده و جعلی، آرامش اجتماعی را بر هم زده و انسجام ملی را خدشه دار می‌کند.

از این رو شورای عالی فضای مجازی در آخرین جلسه خود در دی ماه ۹۹ با تصویب سندی، مدیریت بر این فضا را در راستای کاهش آسیب‌های ناشی از انتشار اخبار خلاف واقع، در دستور کار قرار داد.

در این مصوبه گفته شده که نشر و بازنشر وسیع و سریع اطلاعات، اخبار و محتوای خبری تحریف شده و خلاف‏ واقع عموماً با هدف ضربه به حیثیت اشخاص، آسیب به امنیت روانی، عوام‏ فریبی، بی ‏اعتبار‬ سازی نهادها و گزارش‌های رسمی، ایجاد ترس و وحشت عمومی، برهم زدن آرامش اجتماعی، تضعیف انسجام ملی و تأثیرگذاری بر نتایج انتخابات‏ صورت می‌گیرد.

مطابق با این مصوبه تقسیم کار میان بیش از ۹ دستگاه مسئول صورت گرفته است.

 

وظایف وزارت ارشاد در مقابله با اخبار جعلی فضای مجازی

در این مصوبه برای سکوهای نشر و درگاه‌های نشر جهت مواجهه با پیامدهای اطلاعات، اخبار و محتوای خبری خلاف‏ واقع وظایفی مقرر شده است. این مصوبه شامل درگاه‌های نشری می‌شود که بیش از ۵ هزار مخاطب دارند.

وزارت ارشاد مکلف شده که درگاه‌های نشر (پایگاه‌های اطلاعاتی و سایت‌ها) را شناسایی و احراز کند. سکوهایی که این درگاه‌ها روی آنها سرویس می‌گیرند نیز شامل این بخش شده و باید شناسایی شوند.

این وزارتخانه مکلف شده که سازوکار جامعی برای رصد و راستی آزمایی اطلاعات و اخبار ایجاد کند. به بیان دیگر باید یک پلتفرم مرجع برای آگاهی رسانی به مردم در رابطه با اخبار صحیح ایجاد و در آن پلتفرم، اخبار خلاف واقع به مردم آگاهی رسانی شود.

این وزارتخانه همچنین باید یک نظام اعتبارسنجی ایجاد کند تا درگاه‌هایی که نسبت به انتشار اخبار اقدام می‌کنند، از نظر صحت اخبار، درجه بندی شوند.

وزارت ارشاد باید ظرف ۳ ماه این وظایف را در قالب یک طرح جامع ارائه کند.

پیاده سازی نظام اعتبارسنجی و رتبه بندی درگاه‌ها و سکوهای نشر با همکاری سازمان صدا و سیما و وزارت ارشاد انجام خواهد شد.

 

لایحه قضائی برای مقابله با اخبار جعلی فضای مجازی تدوین می‌شود

مطابق این سند، قوه قضائیه با همکاری مرکز ملی فضای مجازی، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، باید نسبت به ارائه لایحه قضائی مقابله با اطلاعات، اخبار و محتوای خبری خلاف‏ واقع با پوشش همه ابعاد اقدام کند.

مصادیق جرم مشهود در حوزه اطلاعات، اخبار و محتوای خبری خلاف واقع باید در این لایحه تعیین شود. این لایحه باید در مجلس شورای اسلامی تصویب شود.

مسئولیت صاحب پلتفرم و منتشر کننده خبر نیز مطابق با آئین نامه قوه قضائیه تعیین تکلیف خواهد شد.

از سوی دیگر در این لایحه باید صلاحیت محاکم جمهوری اسلامی برای آن بخش از اخبار خلاف واقع که درگاه‌ها و پلتفرم‌های خارجی علیه کشور نشر می‌دهند، تبیین شود.

هیئت‏ نظارت بر مطبوعات نیز درگاه‌های نشر داخلی را مطابق با شرایط مندرج در قانون مطبوعات به عنوان نشریه الکترونیک محسوب می‌کند. بر این اساس شیوه‏ نامه جدید نظارت بر تخلفات ناشی از اطلاعات، اخبار و محتوای خبری خلاف ‏واقع در چارچوب قانون و آئین نامه‌های موجود تهیه و به اجرا در می‌آید.

 

ارتقای تاب آوری اجتماعی در مواجهه با اخبار به صدا و سیما سپرده شد

بر اساس این مصوبه سازمان صدا و سیما برای آگاه سازی افکاری عمومی، ارتقای تاب آوری اجتماعی و کاهش میزان اثرگذاری از اخبار و محتوای خلاف واقع باید اقدام کند.

به بیان دیگر سازمان صداوسیما باید اقدام به موقع در مورد اخبار خلاف واقع داشته باشد؛ به این معنی که در سطوح ملی و محلی به صورت میدانی اخبار جعلی و خلاف واقع را اطلاع رسانی کند.

در همین حال ارتقای سواد فضای مجازی و سطح آگاهی آحاد جامعه برای مواجهه با اخبار جعلی و خلاف واقع به وزارتخانه‌هایی مانند وزارت علوم، آموزش و پرورش و وزارت بهداشت و نیز سازمان صدا و سیما بر مبنای ظرفیت‌های قانونی هر یک، سپرده شده است.

مطابق با این سند، وزارت امور خارجه باید علیه منشأ خارجی اخبار جعلی اقدام کند. به این معنی که این وزارتخانه با بهره گیری از ظرفیت‌های حقوقی و دیپلماتیک، برای مقابله با موارد ارجاعی از سوی دستگاه‌های مسئول در خصوص عملیات سازمان یافته انتشار اطلاعات، اخبار و محتوای خبری خلاف ‏واقع علیه منافع و امنیت ملی با منشأ خارجی اقدام خواهد کرد.

دبیر شورای‌عالی فضای مجازی از برنامه‌ریزی برای تدوین مقررات استفاده از اینترنت ماهواره‌ای خبر داد و گفت:برای آنکه با ورود این فناوری، حکمرانی فضای مجازی خدشه دار نشود، باید تدابیری صورت داد.

ابوالحسن فیروزآبادی در گفتگو با خبرنگار مهر، با بیان اینکه کارگروهی در مرکز ملی فضای مجازی برای مواجهه با خدمات اینترنت ماهواره‌ای تشکیل شده است، اظهار داشت: به هر حال برای مواجهه با این فناوری راه حل های مختلفی وجود دارد که آن را بررسی و پیگیری می‌کنیم.

وی از برنامه ریزی برای مقررات گذاری استفاده از اینترنت ماهواره‌ای، توسط کاربران در کشور خبر داد و گفت: از سوی دیگر برای شرکت‌هایی که نسبت به ارائه خدمات منظومه‌های ماهواره‌ای اقدام می‌کنند باید مقررات تدوین شود. در همین حال باید یک سری مجوز صادر شود تا کسانی که می‌خواهند در کشور از طریق این شبکه‌های دسترسی فعالیت کنند حتماً اخذ مجوز کنند.

فیروزآبادی ادامه داد: علاوه بر حوزه مقررات گذاری، برای آنکه حکمرانی فضای مجازی کشور دچار خدشه نشود، باید اقداماتی صورت گیرد. یک سلسله تدابیری را در مرکز ملی فضای مجازی در نظر گرفته‌ایم که از مهمترین این تدابیر، تقویت شبکه اینترنت ثابت کشور است.

دبیر شورای عالی فضای مجازی خاطرنشان کرد: ملاحظه می‌کنیم که شبکه ثابت اینترنت کشور دچار نقص است و پاسخگو نیست. به همین دلیل بار بسیار سنگینی به شبکه موبایل کشور وارد شده است. لذا شبکه اینترنت ثابت باید توسعه پیدا کند.

وی گفت: ما مواجه هستیم با این موضوع که منظومه‌های ماهواره‌ای در حال آمدن هستند و با آمدن آن، ممکن است که به یکباره کل شبکه ملی اطلاعات زیر سوال برود؛ اگر شبکه ملی اطلاعات نتواند خدمات بهتر، ارزان‌تر و با سرعت بیشتر و با تنوع بیشتر ارائه دهد، عملاً شبکه ملی، تحت الشعاع شبکه‌های جهانی اینترنت ماهواره‌ای که عمدتاً هم آمریکایی هستند قرار خواهد گرفت. بنابراین توجه بیشتری می‌طلبد که ما شبکه اینترنت ثابت کشور را توسعه دهیم.

فیروزآبادی تاکید کرد: متأسفانه شبکه ثابت اینترنت در سال‌های گذشته به دلیل نامناسب بودن مدل درآمدی و به دلایلی دیگر، توسعه مناسب پیدا نکرده و وزارت ارتباطات در این رابطه کوتاهی دارد و مقصر است. در این حوزه شبه انحصار مخابرات را در مقابل شرکت‌های FCP داریم و در بخشی از قسمت‌های شبکه، مانند کابل، شاهد انحصار هستیم. در این راستا یا باید انحصار شکسته شود و یا مخابرات ایران بپذیرد که با سرعت کافی، سرویس‌های لازم را ارائه دهد.

وی گفت: با این عدم توسعه، امنیت فضای مجازی کشور را در خطر می‌بینیم.

رئیس مرکز ملی فضای مجازی خاطرنشان کرد: این موضوع را در مرکز ملی فضای مجازی در سطح کارشناسی جلو می بریم. به این معنی که در حال مذاکره با شرکت مخابرات ایران، وزارت ارتباطات و سهامداران اصلی مخابرات که حتماً این سرمایه گذاری را در حوزه توسعه اینترنت ثابت انجام دهند. آنها هم به صورت ابتدایی و پایه‌ای پذیرفته‌اند این سرمایه گذاری باید انجام شود. اما متأسفانه در این حوزه با تأخیر مواجه هستیم. ما معتقدیم که باید در اسرع وقت این سرمایه گذاری صورت گیرد و شبکه دسترسی کشور توسعه پیدا کند.

وی تصریح کرد: در کنار این تدابیر، توسعه شبکه موبایل نیز باید در دستور کار باشد که بتواند خدمات متنوع، ارزان‌تر و مناسب‌تری را در اختیار کاربران قرار دهد. در حوزه فضا نیز باید تدابیری انجام شود. در همین حال برای اینترنت ماهواره‌ای، در حوزه بین المللی نیز باید اقداماتی صورت گیرد تا بحث حاکمیت سرزمینی ما رعایت شود. برای این موارد متعدد، کار گروههای متعددی تشکیل شده و مرکز ملی فضای مجازی، ظرفیت قابل توجهی را برای رسیدگی به این موضوع اختصاص داده است.

مصوبه شورای عالی فضای مجازی کشور درباره الزامات پیشگیری و مقابله با نشر اطلاعات، اخبار و محتوای خبری خلاف‏ واقع در فضای مجازی ابلاغ شد.
به گزارش باشگاه خبرنگاران گسترش رسانه‏‌های ارتباطی نوین به ویژه پیام‏‌رسان‏‌های اجتماعی، افزایش جریان تولید و انتشار اطلاعات، اخبار و محتوای خبری در فضای مجازی با دامنه تاثیر بسیار را به همراه داشته که این مهم زمینه مشارکت شهروندان در تولید و انتشار آسان و ارزان محتوای خبری را فراهم کرده است.

در همین راستا نشر و بازنشر وسیع و سریع اطلاعات، اخبار و محتوای خبری تحریف شده و خلاف‏ واقع که با هدف ضربه به حیثیت اشخاص، آسیب به امنیت روانی، عوام‌‏فریبی، بی‏‌اعتبارسازی نهاد‌ها و گزارش‌های رسمی، ایجاد ترس و وحشت عمومی، برهم زدن آرامش اجتماعی، تضعیف انسجام ملی و تاثیرگذاری بر نتایج انتخابات‏ صورت می‏‌گیرد، نیز تسهیل شده و مدیریت شرایط خاص نظیر وقوع بیماری‌های فراگیر، بلایای طبیعی یا رویداد‌های مهم سیاسی، نظامی، اقتصادی و اجتماعی را با چالش مواجه کرده است.

بر همین اساس شورای عالی فضای مجازی کشور نسبت به تصویب و ابلاغ الزامات پیشگیری و مقابله با نشر اطلاعات، اخبار و محتوای خبری خلاف واقع در فضای مجازی اقدام کرده است.

بنابر مواد این مصوبه، قوه قضاییه با همکاری مرکز ملی فضای مجازی، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، نسبت به ارائه لایحه قضایی مقابله با اطلاعات، اخبار و محتوای خبری خلاف ‏واقع با پوشش همه ابعاد اقدام کرده و هیئت‏ نظارت بر مطبوعات درگاه‏‌های نشر داخلی را مطابق با شرایط مندرج در قانون مطبوعات به عنوان نشریه الکترونیک محسوب و شیوه‌‏نامه جدید نظارت بر تخلفات ناشی از اطلاعات، اخبار و محتوای خبری خلاف‏ واقع را در چارچوب قانون و آیین‏ نامه‌‏های موجود تهیه و به اجرا درخواهند آورد.

همچنین براساس این مصوبه سازمان صدا و سیما برای آگاه سازی افکاری عمومی، ارتقای تاب آوری اجتماعی و کاهش میزان اثرگذاری و وزارت امورخارجه با بهره گیری از ظرفیت‌‏های حقوقی و دیپلماتیک، برای مقابله با موارد ارجاعی از سوی دستگاه‌‏های مسئول درباره عملیات سازمان یافته انتشار اطلاعات، اخبار و محتوای خبری خلاف ‏واقع علیه منافع و امنیت ملی با منشا خارجی اقدام خواهند کرد.

گفتنی است؛ در این مصوبه برای سکو‌های نشر و درگاه‌های نشر جهت مواجه با پیامد‌های اطلاعات، اخبار و محتوای خبری خلاف ‏واقع وظایفی مقرر شده است.

 

دبیر شورای عالی فضای مجازی از ارسال ابلاغیه به ۱۵ وزارتخانه و دستگاه اجرایی برای اعلام برنامه‌های مدنظر درخصوص پیاده‌سازی طرح کلان و سند معماری شبکه ملی اطلاعات خبر داد.

ابوالحسن فیروزآبادی در گفتگو با خبرنگار مهر، در خصوص آخرین وضعیت شبکه ملی اطلاعات با توجه به سند معماری و طرح کلان این شبکه که امسال در شورای عالی فضای مجازی به تصویب رسید، اظهار داشت: ما تا قبل از مصوبه سال جاری شورای عالی فضای مجازی که در آن سند طراحی و معماری کلان شبکه ملی اطلاعات به تصویب رسید، تمرکز خود را روی زیرساخت شبکه قرار داده بودیم. اما بعد از این مصوبه، وزارت ارتباطات پذیرفت که خدمات پایه نیز جزئی از وظایفش است و در مورد آن مسئولیت دارد.

وی ادامه داد: لذا هم اکنون در حال پیگیری هستیم که با کمک وزارت ارتباطات بتوانیم در حوزه خدمات پایه به نتایج خوبی برسیم؛ یکی از این خدمات پایه بحث پیام‌رسان‌ها و دیگری موضوع موتور جستجو بومی است که خبرهای خوبی در این حوزه در راه است و در آینده نزدیک شاهد خبرهای خوبی خواهیم بود.

دبیر شورای عالی فضای مجازی ارائه خدمات روی شبکه ملی اطلاعات را مقدم دانست و گفت: نکته دیگری که برای توسعه شبکه ملی اطلاعات در این سند مورد توجه قرار گرفته است مربوط به خدماتی می‌شود که هر یک از متولیان باید ارائه دهند تا استفاده از این شبکه، شکل مشخصی به خود بگیرد. اگر شبکه ملی اطلاعات را به یک جاده اصلی تشبیه کنیم ارائه خدمات مختلف از جمله راهداری و سیستم حمل و نقل عمومی از الزامات است. در سند طرح کلان شبکه ملی اطلاعات نیز ارائه خدمات کاربردی به عنوان الزامات دیده شده است.

فیروزآبادی افزود: مطابق با آنچه که از سند طرح کلان و معماری شبکه ملی اطلاعات استخراج شده است، حدود ۱۵ وزارتخانه، دستگاه و سازمان شناسایی شده‌اند که در این حوزه مسئولیت دارند. مأموریت‌های جدی این دستگاه‌ها برای پیاده سازی خدمات کاربردی شبکه ملی اطلاعات استخراج شده است. از جمله این مأموریت‌ها می‌توان به پیاده سازی نظام آموزشی فضای مجازی، نظام بانکداری الکترونیکی و نظام تولید و توزیع محتوای فضای مجازی اشاره کرد.

وی گفت: ما در مرکز ملی فضای مجازی برای این دستگاه‌ها ابلاغیه فرستاده‌ایم. از دستگاه‌های مسئول خواسته شده که نحوه تحقق مأموریت‌های خود مطابق با اهدافی که در سند معماری و طرح کلان شبکه ملی اطلاعات آورده شده را مشخص و برنامه‌هایشان را اعلام کنند.

رئیس مرکز ملی فضای مجازی با بیان اینکه جلسات توجیهی نیز با این دستگاه‌ها برگزار شده است، خاطرنشان کرد: امیدواریم در برنامه هفتم توسعه برنامه‌های مرتبط با پیاده سازی خدمات کاربردی شبکه ملی اطلاعات مشخص شود و در این صورت، شاهد این خواهیم بود که شبکه ملی اطلاعات با سرعت بیشتری توسعه پیدا می‌کند و ما به اهداف تعیین شده، خواهیم رسید.

وی در پاسخ به این سوال که آیا زیرساخت شبکه ملی اطلاعات تکمیل شده و اهداف مدنظر قابل قبول است، گفت: شبکه ملی راهی است که همیشه باید برقرار باشد. بارها این سوال از من پرسیده شده که این پروژه آیا تمام می‌شود؟ جواب، خیر است.

فیروزآبادی ادامه داد: اما اینکه آیا این پروژه در مرحله رضایت بخشی در حال حرکت است، پاسخ، بله است. ما در یک سال گذشته و با تلاشی که در همه حوزه‌ها صورت گرفت به یکباره توانستیم ۱۵ درصد ترافیک داخلی پهنای باند را افزایش دهیم. اگرچه مقدار زیادی از این افزایش مصرف، زاییده شرایط است.

وی گفت: با شیوع کرونا سامانه‌های الکترونیکی مانند سامانه جامع تجارت، سامانه بورس، سامانه‌های هویتی و بانکی، اقتصاد دیجیتال و آموزشی ایجاد شد و این مساله سبب شد که ما یکباره به تسریع در پیاده سازی شبکه ملی اطلاعات برسیم.

دبیر شورای عالی فضای مجازی افزود: وقتی پلتفرم آموزش مجازی «شاد» روی شبکه‌های داخلی مورد استفاده قرار گرفته، این طور تلقی می‌شود که شبکه ملی اطلاعات توسعه پیدا کرده است.

خبرگزاری مهر - معصومه بخشی پور - خط مشی جدیدی که شبکه‌های اجتماعی در روزهای انتخابات آمریکا به کار گرفتند، نشان از رقم خوردن فصل جدیدی از حکمرانی در فضای مجازی دارد. این موضوع چالشی را پیش روی سیاستمداران، سیاستگذاران و کارشناسان فضای مجازی قرار می‌دهد، از این حیث که در صورتی که حکمرانی آینده جهان در اختیار این تعداد معدود پلتفرم قرار گیرد، سایر کشورها چگونه باید با آن مقابله کنند.

در این میان رفتارهای سلیقه‌ای صاحبان پلتفرم‌های اجتماعی آمریکایی در برخورد با رخدادهای مختلف و تاکیدشان بر حفظ منافع خود، این نگرانی را در میان کارشناسان فضای مجازی کشورمان نیز به وجود آورده که اگر پلتفرم‌های اجتماعی از این پس، قواعد بازی را تعیین کنند، کشور ما با خلأ بازدارندگی این قدرت مواجه است و بر این فضا نمی‌تواند اعمال حکمرانی داشته باشد.

در این زمینه ابوالحسن فیروزآبادی رئیس مرکز ملی و دبیر شورای عالی فضای مجازی در گفتگویی تفصیلی با خبرنگار مهر، در خصوص قدرت نمایی پلتفرم‌های اجتماعی در انتخابات آمریکا و برنامه‌های ایران برای جلوگیری از اعمال سیاست و حکمرانی این رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی در کشور صحبت می‌کند.

وی معتقد است که ایران در زمینه سیاستگذاری حکمرانی فضای مجازی در میان سایر کشورها پیشگام بوده اما در نحوه پیاده سازی این سیاستگذاری با مشکلات و اختلالاتی مواجه شده است.

متن این گفتگو به شرح زیر است:

 

* قدرت نمایی پلتفرم‌های آمریکایی در اتفاقات اخیر ریاست جمهوری این کشور، حکمرانی در حوزه فضای مجازی را به چالش کشیده است. این درحالی است که شواهد نشان می‌دهد که کشور ما در اعمال حاکمیت سایبری با خلاهایی مواجه است و حکمرانی مورد انتظار در فضای مجازی ما، آنطور که باید اعمال نمی‌شود. با این وجود سوال این است که برای رویارویی با این قدرت نمایی در شرایط آینده کشور چه تدابیری اندیشیده شده و آیا موارد بازدارنده‌ای برای آن تدبیر شده است؟ به طور کل چه سیاستی از سوی شورای عالی فضای مجازی در رابطه با حکمرانی فضای مجازی به ویژه بعد از این قدرت نمایی اخیر مدنظر قرار گرفته است؟

همانطور که می‌دانید پلتفرم‌ها محل انباشت قدرت نرم هستند و صاحبان پلتفرم‌ها تنها کسانی هستند که می‌توانند این قدرت نرم را مدیریت کنند. به همین دلیل این نگرانی از قبل هم وجود داشته که برخی پلتفرم‌هایی که ضریب نفوذ وسیع اجتماعی دارند مانند شبکه‌ها و رسانه‌های اجتماعی، باید ملی باشند و ما در حقیقت باید به نوعی بر این موارد حکمرانی داشته باشیم.

پیش بینی‌های ما در دو سال اخیر با سرعت بالایی در حال اثبات است و نشان می‌دهد که پیش بینی‌های درستی هم بوده؛ به این معنی که ما پیش بینی کرده بودیم که شاهد مداخله بی پروای صاحبان پلتفرم‌ها در اعمال قدرت یکطرفه در شبکه‌های اجتماعی خواهیم بود.

ابتدا ما شاهد این بودیم که حساب‌های کاربری ایرانیان از روی پلتفرم اندروید پاکسازی شد و این در حالی است که اندروید نزدیک ۹۰ درصد سیستم عامل گوشی‌های موبایل کشور ما را در اختیار دارد. یا صفحات مربوط به سپاه پاسداران و یا صفحات شهید سلیمانی از پلتفرم‌های آمریکایی به خصوص پلتفرم اینستاگرام پاک شدند.

هم اکنون نیز اوج این مداخله را در خود آمریکا می‌بینیم که در سطح رئیس جمهور، اقدام هماهنگی از سوی پلتفرم‌ها صورت می‌گیرد. این پلتفرم‌ها در دوران انتخابات آمریکا، مداخله آشکاری داشتند که در زیر پست‌های رئیس جمهور رسمی این کشور، برچسبی می‌گذاشتند که این پست قابل بررسی است و یا مطالبی که در آن مطرح شده، مبین صحت نیست. علاوه بر این مداخلات، شاهد بودیم که به یکباره پس از یک آشوب نقطه‌ای، کل حساب کاربری رئیس جمهور آمریکا و هوادارانی که نسبت به بازنشر پست‌های وی اقدام می‌کردند در حجم چندصد هزار مسدود شد.

 

*درست است. این اتفاقات اخیر باید برای ما به منزله هشداری باشد تا برای مقابله و یا واکنش به اقدامات پلتفرمهای خارجی بیکار ننشینیم و اقدام مؤثری انجام دهیم. سوال این است که حالا که روز به روز ضرورت ساماندهی و حکمرانی سایبری بر اساس قوانین کشور بیش از قبل برای ما مشخص می‌شود، تکلیف چیست؟ ما چه برنامه مشخصی برای تصمیمات شبکه‌های اجتماعی باید داشته باشیم.

این اتفاقات در حقیقت یکبار دیگر مشخص کرد که بحث بازنگری در اصول حکمرانی به خصوص در حکمرانی‌های پلتفرمی از فوریت زمانی برخوردار است و باید در کشور با سطح بالاتری و با دقت بیشتری تصمیم گیری شود؛ البته ما تصمیم گیری هایی قبلاً داشته‌ایم. به ویژه در رابطه با پیام رسان ها؛ به این معنی که تاکیدمان این بوده که پیام رسان های خارجی اطلاعات را از کشور خارج نکنند.

ما این طرح را در شورای عالی فضای مجازی زمانی تصویب کردیم که شاید در هیچ کشوری تصویب نشده بود. اما امروز شاهد هستیم که بسیاری از کشورهای دنیا این موضوع را جزئی از قوانین خودشان قرار داده‌اند. یا اینکه گفته بودیم پیام رسان ها و پلتفرم‌های رسانه‌ای اجتماعی خارجی که بیش از یک میلیون کاربر در ایران دارند باید نمایندگی رسمی داشته باشند و قوانین جمهوری اسلامی را رعایت کنند.

لذا در حوزه سیاستگذاری حکمرانی ما پیشگام بودیم. اما در نحوه پیاده سازی بنا به ملاحظاتی از قبیل ملاحظات تحریم که کلاً ارتباط ما را با شرکت‌ها و مؤسسات و نهادهای مربوط به کشورها به خصوص کشور آمریکا با اختلال مواجه کرد، موفق نبودیم. متأسفانه در عمل تصمیماتی که در حوزه حکمرانی در شورای عالی فضای مجازی اتخاذ شده بود، پیاده سازی نشد.

 

* شما عدم پیاده سازی تصمیمات شورای عالی فضای مجازی در حکمرانی پلتفرمی را تحریم عنوان کردید. این در حالی است که به عملکرد یک سری دستگاه‌های مسئول از جمله وزارت ارتباطات در پیاده سازی و اجرای این مصوبات، انتقاداتی می‌شود. آیا این انتقادات را وارد نمی‌دانید؟

حقیقت این است که شدت تحریم‌ها، تجزیه و تحلیل و ارزیابی کارآمدی‌ها را زیر سوال برده و ما به راحتی نمی‌توانیم این کارآمدی‌ها را ارزیابی کنیم.

 

*از طرف دیگر شاهد این هستیم که کشورهای زیادی این روزها به فکر تقابل و قانونمند کردن شبکه‌های اجتماعی افتاده‌اند. کشورهای نظیر ترکیه که از بسیاری جهات شبیه کشور ما است. دلیل موفقیت آنها چیست؟

به هر حال ما در کشورهایی با سایز خودمان از نظر اقتصادی و جمعیتی، مانند ترکیه، پاکستان و یا مصر ملاحظه می‌کنیم که نسبت به تحویل اعمال اقدامات یکطرفه از سوی پلتفرم‌ها، چگونه برخورد می‌کنند. این کشورها راجع به شکل و محتوای منتشر شده در شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی، اعمال سیاست می‌کنند و می‌بینیم که موارد متعددی از این اعمال سیاست را با گوگل، اینستاگرام و فیس بوک داشته‌اند. به این معنی که این پلتفرم‌ها قوانین و شروط این کشورها را تا حدودی که با سیاست‌های کلی شأن مغایرت نداشته باشد، رعایت کرده و از سیاستگذاری این کشورها تبعیت می‌کنند.

برای مثال یکی از دلایلی که اخیراً ترکیه توانسته است به واسطه آن، دستوراتش را به توئیتر دیکته کند این است که قابلیت پیام رسان داخلی دارد که در صورت حمایت بیشتر دولت ترکیه و اعمال اقدامات محدود سازی روی پیام رسان های خارجی، به طور جدی منافع پیام رسان های خارجی را به خطر می‌اندازد.

لذا توئیتر برای آنکه منافعش در این کشور خدشه دار نشود از خواسته‌های دولت ترکیه تبعیت کرد. بنابراین ما نیز لازم است که به این سطح از توان برسیم و ما معتقدیم که تا رسیدن به این نقطه، فاصله چندانی نداریم.

 

*شما می‌فرمایید که با وجود تحریم، امکان تبعیت پلتفرم‌های خارجی و بعضاً آمریکایی از سیاستگذاری‌های مدنظر کشور ما وجود ندارد، خب پس در نتیجه چه باید کرد؟ آیا باید منتظر باشیم که آنها برای ما تصمیم بگیرند؟ راه حل عملی ما در مقابل چیست؟

ما راه حل مان مشخص است. راه حل ما این است که در حوزه پلتفرم‌های اجتماعی باید پلتفرم‌های بومی و محلی داشته باشیم و حداقل ۵۰ درصد خدماتی که روی شبکه‌های اجتماعی داده می‌شود باید ایرانی باشد. با حادثه کرونا، وضعیتمان در این بخش نسبتاً بهتر شده است. برای مثال در حوزه آموزش، خرید و فروش الکترونیک، بورس و بانک شاهد این هستیم که بالانس ترافیک کشور خیلی بهتر شده است. شبکه اجتماعی آموزشی ما نزدیک به ۱۰ درصد نسبت ترافیک داخلی به خارجی را به نفع داخلی بهبود بخشیده و مابقی حوزه‌ها نیز نزدیک به ۵ درصد؛ بر این اساس نسبت به سال گذشته حدود ۱۵ درصد نسبت ترافیک داخلی به خارجی بهبود پیدا کرده و اعمال حکمرانی ما بهتر شده است.

اما متأسفانه در زمینه پیام رسان های اجتماعی آن توقعی که انتظار می‌رفت که ۵۰ درصد بهره برداری در این حوزه به پیام رسان های بومی منتقل شود، صورت نگرفته است. البته آمارهایی که در این حوزه داریم آمارهای نسبتاً خوبی است. هم اکنون ۱۵ میلیون کاربر فعال روی پیام رسان های بومی رفع نیاز می‌کنند. البته ممکن است تعداد افرادی که در این پیام رسان ها رجیستر کرده‌اند به ۲۸ میلیون نفر برسد. اما تعداد کسانی که در ماه حداقل یکبار در پیام رسان های بومی فعال می‌شوند بیش از ۱۵ میلیون نفر است. این عدد خوبی است نسبت به دو سال پیش که حدود یک میلیون بود. این رشد خوبی است.

 

* آیا این همان هدفی است که برای توسعه پیام رسان های بومی مدنظر بود؟ این رقم توقعات را برآورده می‌کند؟

نه خیر، ما توقع داشتیم که این عدد خیلی بزرگ‌تر باشد؛ توقع ما رسیدن پیام رسان های بومی به حداقل ۲۵ میلیون تا ۳۰ میلیون مشترک در مجموع است. تأکیدات مقام معظم رهبری نیز بر این موضوع است و در سال گذشته ایشان در آذرماه ابلاغیه‌ای در این خصوص داشتند. به همین دلیل ما به طور مرتب در مرکز ملی فضای مجازی جلساتی داریم و تلاش می‌کنیم این شاخص‌ها را مطابق با مصوبات شورای عالی فضای مجازی بهبود بخشیم.

 

* آیا مرکز ملی فضای مجازی از عملکرد دستگاه‌های مسئول در خصوص اجرای مصوبه ساماندهی پیام رسان ها و شبکه‌های اجتماعی به عنوان یکی از ابعاد مهم، حاکمیت فضای مجازی ارزیابی مستمر دارد؟ آیا اهتمام لازم بر اجرای مصوبات شورا انجام می‌گیرد؟ در صورتی که پاسخ مثبت است، چرا پیام رسان های بومی موفقیت مورد انتظار را نداشته‌اند؟

راه اندازی پیام رسان اجتماعی به صورت یکطرفه امکان پذیر نیست. این موضوع یک پدیده اجتماعی است و باید کل جامعه آن را همراهی کنند. همه ارکان دولت و حاکمیت و حتی رسانه‌ها باید در این خصوص پای کار بیایند و این طرح ملی را همراهی کنند. حتی به عملکرد رسانه‌ها در این زمینه نیز انتقاد وارد است. در مورد چرایی عدم موفقیت پیام رسان های بومی، سوال این است که رسانه‌ها و سایت‌های خبری چقدر از پیام رسان های بومی استقبال و حمایت کردند؟ طبق گزارشاتی که داریم سایت‌های خبری آنچه که روی پلتفرم‌های خارجی پخش می‌کنند را روی پیام رسان های داخلی پخش نمی‌کنند و با نسبت خیلی کمتر در حد یک سوم و یک چهارم به انتشار خبر می‌پردازند. یعنی توجه رسانه‌ها به توسعه پیام رسان های داخلی معطوف نیست.

یا برای مثال سایر سازمان‌ها مانند بانک‌ها، صدا و سیما و وزارت ارشاد نیز آن عنایت خاصی را که باید داشته باشند از پیام رسان ها نداشته‌اند. زمانی این طرح موفق خواهد بود که حمایت از پیام رسان های بومی به صورت یک پدیده اجتماعی متصور شود اما این موضوع تاکنون در کشور صورت نگرفته است.

در کنار آن بله، وزارت ارتباطات هم در این حوزه کوتاهی دارد که باید پیگیری شود و ما هم در حال پیگیری هستیم.

اما اینکه ما بحث را منحصر به وزارت ارتباطات کرده و بحث را سیاسی کنیم این باعث حل مساله نیست؛ احساس من این است که در این مدت اخیر این موضوع زیاد از حد سیاسی شده است و باید بدانیم که سیاسی شدن یک امر مهم آن هم در حوزه حکمرانی کمکی به حل مساله نمی‌کند. بلکه باید به سمت حل یک مشکل اجتماعی بپردازیم و حتی می‌طلبد همه نیروهای اجتماعی و حکومتی و دولتی با هم همکاری داشته باشند.

حتی جوی که در خصوص فیلترینگ در کشور ایجاد شده و از آن به دوقطبی تعبیر می‌شود نیز بسیار غلط است. به هیچ وجه در کشور دوقطبی فیلتر و عدم فیلتر وجود ندارد. بله شاید نظراتی وجود دارد که توسط برخی افراد برای محدود سازی در توسعه کاربری برخی پلتفرم‌های خارجی مطرح می‌شود اما اینها تنها بحث است. سیاست کشور در این حوزه مشخص است. پیام رسان های خارجی هستند. پیام رسان های داخلی هم هستند. ما تاکیدمان این است که باید پیام رسان های داخلی توسعه پیدا کنند و مصوبات شورای عالی نیز بر این اساس است. دو قطبی در این زمینه وجود ندارد و دامن زدن به این دو قطبی هم به ضرر منافع ملی است.

 

* البته به نظر می‌رسد موضوع عدم کیفیت مناسب خدمات پیام رسان های بومی باعث شد بسیاری از کاربران از جمله رسانه‌ها از این پیام رسان ها بار دیگر به سمت پیام رسان های خارجی کوچ کنند. نظر شما چیست؟

سوال این است که رسانه‌های خبری آنطور که در تلگرام کانال دارند و اخبار را پخش می‌کنند آیا در پیام رسان های بومی اخبار منتشر می‌کنند؟ بررسی‌های ما نشان می‌دهد که یک سایت خبری در روز اگر ۵۰ خبر در کانال تلگرامی خود منتشر می‌کند در پیام رسان داخلی تنها ۱۵ خبر انتشار می‌دهد.

البته ما موضع طلبکارانه نداریم و می‌دانیم که مهمترین سرمایه یک سایت خبری، تعداد بازدیدکننده است و از فداکاری سایت‌ها و رسانه‌های خبری نیز واقف هستیم که ابتدا از تلگرام خارج شده و همراهی خود را با پیام رسان های بومی داشته و این کار ملی را پذیرفتند. اما بحث مان این است که همه باید بخواهیم تا این سرویس‌های داخلی شکل بگیرند.

به هر حال پایداری لازم برای حمایت از پیام رسان های بومی صورت نگرفت. دولت هم به اندازه کافی از این طرح حمایت نکرد. به طور کل دولت و حاکمیت این موضوع را جزو مأموریت‌های خود ندانستند و ارکان حاکمیت بیشتر حلوا حلوا کردند اما به دنبال شیرین سازی این حلوا، حرکت نکردند.

 

* حال با توجه به اینکه پیام رسان های خارجی جدیدی نیز ممکن است معرفی شوند، سیاستگذاری مرکز ملی فضای مجازی در قبال این موضوع چگونه است؟ آیا کشور قصد ندارد یک پیام رسان واحد که بتواند با پیام رسان های خارجی قابل رقابت باشد حمایت و معرفی کند؟

من معتقد هستم که ما هیچ وقت از پیام رسان ها و شبکه‌های اجتماعی خارجی خودکفا نخواهیم شد و به هیچ وجه نیز به دنبال این نیستیم که یک ایرانی، فقط در پیام رسان ایرانی حضور داشته باشد. ما قصدمان این است که شرایطی را آماده نکنیم که پلتفرم‌های خارجی بتوانند بر ما اعمال قدرت کرده و سرنوشت سیاسی و اجتماعی و فرهنگی کشور ما را تغییر دهند. این قابلیت نباید در آنها به وجود بیاید.

به همین دلیل ما باید حداقل یک پیام رسان ملی داشته باشیم که ۵۰ درصد خدمات رسانه‌ای، شبکه ای و اطلاع رسانی کشور روی آن انجام شود. برای حرکت به این سمت به دلیل مشکلاتی که وجود دارد و عدم هماهنگی‌ها، متأسفانه بخش خصوصی حاضر به ورود نیست. بخش خصوصی ما پروژه‌های بسیار بزرگ‌تر از پیام رسان و شبکه‌های اجتماعی را در حوزه‌هایی چون اقتصاد دیجیتال و اقتصاد خدماتی پیاده سازی کرده است که هم از لحاظ فنی و هم از لحاظ افزایش ضریب نفوذ اجتماعی پیچیده‌تر بوده است. شاهد هستیم که بخش خصوصی بازار بزرگی را در حوزه‌هایی مانند آگهی، تبلیغات، خدمات خرید و فروش بلیط و خدمات تاکسی و حمل و نقل و فروش کالا در فضای مجازی ایجاد کرده است اما در حوزه پیام رسان حاضر به سرمایه گذاری نیست.

متأسفانه حاکمیت در رابطه با پیام رسان ها که از لحاظ امنیت ملی، اقتصادی و اجتماعی، جزو ضرورت‌ها محسوب می‌شود، فوریت لازم را مورد توجه قرار نداده است. با این وجود امیدواریم که به تدریج با سرعت بیشتری این توجه حاصل شود و ما شاهد این باشیم که اقدامی در این زمینه صورت گیرد.

از این رو ما در مرکز ملی فضای مجازی در چند ماه اخیر جلساتی را به طور مرتب با پیام رسان های بومی، اپراتورها، وزارت ارتباطات و سایر دستگاه‌هایی که در این زمینه می‌توانند کمک کنند، داشتیم. امیدواریم که بتوانیم یک یا دو پیام رسان را به عنوان پیام رسان اصلی و ملی کشور داشته باشیم که روی آن حداقل شرکت‌های شبه خصوصی مانند اپراتورها که کنسرسیومی از بخش دولتی و حاکمیت و بخش خصوصی هستند، سرمایه گذاری کنند تا اگر بشود یک یا دو پیام رسان را با قدرت و با قابلیت‌های خوب و خدمات متنوع در آینده نزدیک داشته باشیم.

 

* آیا در این پروژه موضوع حمایت مالی نیز از پیام رسان های بومی بار دیگر در دستور کار قرار می‌گیرد؟

خیر؛ ما دیگر به هیچ وجه از پیام رسان های بومی حمایت مالی نخواهیم داشت. البته امکانات و منابع سخت افزاری مانند فضا در مرکز داده بومهن فراهم شده و در اختیار پیام رسان ها قرار گرفته است. اما فراتر از آن نخواهیم رفت.

ما به دنبال آن هستیم که امکان ارائه حداکثر خدمات دولت الکترونیک دستگاه‌ها را روی پیام رسان های بومی فراهم کنیم. از سوی دیگر خدمات نوین بانکداری که از غیر از شبکه‌های پیام رسانی ارائه نمی‌شوند، از طریق پیام رسان های بومی ارائه شوند. در این رابطه با بانک مکاتبه کرده و از آنها خواسته‌ایم که تدابیری بیاندیشند که خدمات جدیدی روی پیام رسان های بومی عرضه شود.

مشابه همان اقداماتی که در کشورهایی مانند چین، کره جنوبی و ترکیه و بسیاری از کشورها صورت گرفته است. برای اینکه به نقطه بالای ۵۰ درصدی در زمینه فعالیت پیام رسان های بومی برسند.

عضو حقیقی شورای عالی فضای مجازی گفت: این شورا هیچ تصمیمی برای فیلترینگ شبکه اجتماعی اینستاگرام نگرفته است.

به گزارش خبرنگار مهر، عزت الله ضرغامی در حساب شخصی خود در توئیتر نوشت: خوب یا بد مردم با اینستاگرام زندگی می‌کنند. اگر نتوانستیم سرویس مشابه راه اندازی کنیم، با کاهش پهنای باند، مردم را ناراضی نکنیم.

وی با تاکید بر اینکه بزرگترین بازار خرید و فروش مجازی ایران در اینستاگرام است گفت: بگذارید مردم زندگی کنند.

عضو شورای عالی فضای مجازی در لایو اینستاگرام نیز گفت: رهبر انقلاب در جلسه‌ای فرمودند که هیچ چیز به اندازه فضای مجازی در تاریخ بشریت اهمیت نداشته است.

وی با بیان اینکه مخالف اینستاگرام هستم، افزود: اینستاگرام الان وجود دارد و هیچ تصمیمی برای فیلتر اینستاگرام در شورای عالی فضای مجازی صورت نگرفته است.

ضرغامی با انتقاد از برخی حواشی در خصوص فیلتر اینستاگرام، گفت: فیلترینگ نباید دو قطبی شود. باید سرویس داخلی قوی و ارزان راه اندازی کنیم و رقابت انجام شود؛ اگر مردم سرویس قوی داخلی ببیند به هیچ وجه به سمت اینستاگرام نمی‌روند.

عضو شورای عالی فضای مجازی با اشاره به اینکه مردم در اینستاگرام در حال زندگی هستند و کسب و کار مردم در اینستاگرام است، گفت: البته فسادهایی در این حوزه وجود دارد.

وی با انتقاد از ایجاد تلگرام طلایی که جلوی رشد پیام‌رسان‌های داخلی را گرفت، افزود: تا پیام رسان های داخلی داشتند به جایی می‌رسیدند، تلگرام طلایی را راه اندازی کردند. نتیجه این اقدام این شد که بلافاصله تلگرام طلایی ۲۵ میلیون عضو پیدا کرد و با وجودی که تلگرام طلایی ایرانی نبود اما مسئولین دولتی مدعی شدند که این نرم‌افزار داخلی است. تلگرام بعد از یکسال که متوجه شد پیام‌رسان‌های داخلی شکست خوردند، بلافاصله تلگرام طلایی را از روی گوشی‌های مردم حذف کرد.

عضو شورای عالی فضای مجازی با هشدار نسبت به راستی آزمایی اخبار در ایران توسط فیس بوک گفت: اگر کسانی که دغدغه فضای مجازی دارند دیر بجنبند، فیس بوک محتوای فضای مجازی ما را راستی آزمایی می کند.

به گزارش خبرنگار مهر، چهل و یکمین محفل هم افزایی فعالان فضای مجازی پاک این هفته به موضوع بررسی مصوبه شورای عالی فضای مجازی در خصوص «سند الزامات پیشگیری و مقابله با نشر اطلاعات، اخبار و محتوای خلاف واقع در فضای مجازی» اختصاص یافت و فعالان فضای مجازی نقاط قوت و ضعف این سند را مورد بررسی قرار دادند.

در این نشست آنلاین، محمدحسن انتظاری عضو حقیقی شورای عالی فضای مجازی با اشاره به جزئیات این سند که ۷ نهاد را ملزم به مقابله با اخبار جعلی و خلاف واقع کرده است، یکی از مهمترین موضوعات این مصوبه را ارائه راهکاری برای راستی آزمایی اخبار منتشر شده در فضای مجازی عنوان کرد.

وی با اشاره به اینکه وزارت ارشاد مسئولیت پیاده سازی سازوکاری برای راستی آزمایی اخبار و نظام اعتبارسنجی و رتبه بندی درگاه‌های نشر را برعهده دارد، گفت: درگاه‌های نشر با اتصال به این سامانه، راستی آزمایی محتوایی خواهند شد. مطابق با این مصوبه، درگاه نشر مسئولیت راستی آزمایی محتوای منتشر شده روی پلتفرم را بر عهده دارد و باید سازوکارهای لازم در اختیار این پلتفرم قرار گیرد.

 

هشدار در خصوص تأثیر پلتفرم‌های خارجی در استانداردسازی محتوا

انتظاری با بیان اینکه پلتفرم‌های خارجی سلطه مفصلی بر فضای مجازی کشور دارند و وزارت امور خارجه باید از راه دیپلماتیک نسبت به مقابله با اخبار جعلی منتشرشده در این سکوها اقدام کند، گفت: استانداردهایی که پلتفرم‌های خارجی در خصوص راستی آزمایی اخبار اعمال می‌کنند با مکاتب اخلاق مدارانه ما در فضای مجازی متفاوت است. آنچه که این پلتفرم‌ها به دنبال آن هستند کسب درآمد و سود اقتصادی است و به کاربران به عنوان یک محصول نگاه می‌کنند. این مساله با هدف ما که تربیت اسلامی و استفاده از فرصت‌های فضای مجازی و صیانت از ناهنجاری‌ها است، متفاوت است.

وی با اعلام هشدار نسبت به اینکه کشور نباید تحت تأثیر سکوهای سرمایه داری در استانداردسازی محتوای فضای مجازی قرار گیرد، افزود: در صورتی که استانداردهای مربوط به راستی آزمایی اخبار در فضای مجازی کشور، تابع پلتفرم‌های خارجی باشد، این مصوبه، اثر خود را از دست خواهد داد.

عضو حقیقی شورای عالی فضای مجازی با اشاره به اتفاقات مربوط به فضای مجازی در آبان ۹۸ و دی ماه ۹۶ که پلتفرم‌های خارجی دست اندرکار بوده و تحرکات وسیعی سامان دهی کردند، گفت: در آن زمان نیز اعضای شورای عالی فضای مجازی تاکیدشان این بود که باید مقرراتی را در فضای مجازی حاکم کرد؛ اما متأسفانه هر زمان که بحث مقررات گذاری در این فضا پیش می‌آید، کسانی که تحمل این بحث را ندارند آن را با فیلترینگ معادل می‌کنند و باعث می‌شوند این مسائل مسکوت بماند.

وی گفت: نظر ما قطع دسترسی به اینترنت نبوده و تاکیدمان بر این است که باید پلتفرم‌های خارجی از مقررات ما تبعیت کنند. اما با توجه به مسائل متعدد نهادهایی که باید اقداماتی صورت می‌دادند تا سکوهای داخلی رشد کنند به وظایف خود عمل نکردند و به همین دلیل نیاز مردم به وسیله پلتفرم‌های خارجی برطرف شده است.

 

۶۰ درصد اقتصاد فضای مجازی کشور روی اینستاگرام است

دبیر سابق شورای عالی فضای مجازی با بیان اینکه هم اکنون ۶۰ درصد اقتصاد فضای مجازی کشور روی اینستاگرام است و عمده ارتباطات بین مردم در تلگرام، اینستاگرام و واتس اپ مدیریت می‌شود، خاطرنشان کرد: این موضوع باعث ایجاد سلطه این پلتفرم‌ها روی مردم شده است؛ غافل از اینکه هر کدام از این سکوها، یک طرح تجاری برای خود دارند و با استفاده از اطلاعات کاربران ایرانی، درآمد کلانی به دست می‌آورند.

وی با بیان اینکه این سند به رغم نکات مثبتی که دارد توجهی به نقش پلتفرم نداشته و قادر به اقدام مؤثر در رابطه با پلتفرم‌های خارجی نیست، گفت: با وجودی که وزارت امور خارجه باید با بهره گیری از ظرفیت دیپلماتیک خود به مقابله با عملیات سازمان یافته کشورها و محتوای خلاف واقع با منشأ خارجی، اقدام کند اما کشورهای دیگر به راحتی به ادله کشور ما تمکین نخواهند کرد و سوال اینجاست که در کدام دادگاه می‌توان پلتفرم‌های خارجی را محاکمه کرد.

انتظاری با تاکید بر اینکه پیاده سازی این سند با پیاده سازی شبکه ملی اطلاعات و ارتقای سریع پلتفرم‌های بومی، لازم و ملزوم یکدیگر هستند، افزود: این مصوبه، سند امنیتی نیست و سازوکار راستی آزمایی برای تشخیص اطلاعات خلاف واقع در آن طراحی شده که از نکات مثبت است. به این ترتیب اگر به صورت سازمان یافته یک اخبار خلاف واقع در درگاه‌های نشر کشور ارائه شود باید سازمان‌های راستی آزمایی به کمک آن بیایند.

وی مرجع راستی آزمایی را طبق این مصوبه وزارت ارشاد عنوان کرد و گفت: باید خودمان استانداردهای راستی آزمایی و ملاک‌های راست بودن و دروغ بودن اخبار فضای مجازی را تدوین کنیم.

 

فیس بوک راستی آزمایی اخبار را به یک شرکت ایرانی سپرد

عضو حقیقی شورای عالی فضای مجازی گفت: هم اکنون فیس بوک با شرکت‌هایی در ۵۰ کشور دنیا قرارداد بسته است تا راستی آزمایی اخبار را انجام دهند. در ایران نیز راستی آزمایی محتوا را به یک شرکت ایرانی سپرده است. اگر کسانی که دغدغه فضای مجازی پاک را دارند سکوت کرده و دیر بجنبند، شرکت‌هایی از جانب فیس بوک، اینستاگرام و واتس اپ می آیند و در داخل کشور ما محتوای فضای مجازی را راستی آزمایی خواهند کرد.

وی افزود: اگر ما استانداردهای خود را در سطح جامعه ملاک قرار ندهیم، شرکت‌های بین المللی، شبکه ای از راستی آزمایی ایجاد می‌کنند و اخلاق رفتاری کاربران ما به سمتی می‌رود که آنها می‌خواهند و تابع نظام آنها خواهد بود و ارزش‌های آمریکایی بر ما حاکم می‌شود. اگر نخواهیم که استانداردهای راستی آزمایی از جانب فیس بوک و امثالهم برای ما تعیین شود، باید اراده‌ای در میان مسئولان وجود داشته باشد.

 

پاول دوروف شروط ایران را در مذاکره نپذیرفت

انتظاری با تاکید بر اینکه اراده مذاکره با پلتفرم‌های خارجی برای پذیرفتن شروط کشور ما باید در میان مدیران وجود داشته باشد، گفت: گوگل و اینستاگرام درآمد کلانی از کشور ما دارند و سالانه سایت‌های قمار و شرط بندی حدود ۲۰ هزار میلیارد تومان از کشور به صورت ارز خارج می‌کنند. حل این مشکلات در کشور باید از سوی فعالان فضای مجازی از وزارت ارتباطات مطالبه شود.

وی با اشاره به نتایج مذاکره ایران با تلگرام گفت: قبلاً وزارت ارتباطات مذاکره با تلگرام داشت و نتیجه آن توسط آقای جهرمی در جلسه شورای عالی فضای مجازی ارائه شد. مطابق این گزارش، پاول دوروف شروط ایران را نپذیرفته بود. معلوم است که پلتفرم وقتی خود را در موضع قدرت می بیند و از سوی دیگر درآمد کلانی از کشور ما به دست می‌آورد، وقعی به مذاکره کننده نمی نهد.

عضو شورای عالی فضای مجازی با اشاره به نقاط ضعف دیگر سند مقابله با اخبار جعلی که مربوط به نبود ناظر بر اجرای این سند می‌شود، گفت: ما وارد عصر ضد اطلاعات شدیم که شرکت‌های بزرگ پلتفرمی آمریکایی براساس تئوری تجاری خودشان استانداردهای اخبار را تعریف خواهند کرد و به صورت سیستماتیک اخبار جعلی را به خورد ما می‌دهند.

وی گفت: سند استراتژی سایبری آمریکا که در سال ۲۰۱۸ منتشر شده مشخصاً می‌گوید که باید ارزش‌های آمریکایی را در جهان حاکم کرد و قدرت نفوذ آمریکا در فضای مجازی روزافزون شود. آمریکا حاضر نیست مدیریت خود بر اینترنت را تقسیم کند.

 

در فیلترینگ و مقابله با اخبار جعلی از سایر کشورها عقب تریم

در این نشست پرهام فرهنگ وصال کارشناس حقوق بین الملل در مورد مواجهه کشورهای خارجی با اخبار جعلی افزود: ما در خصوص پرداختن به بحث اخبار جعلی و فیک نیوز، از کشورهای دیگر در این زمینه عقب هستیم؛ ما در فیلترینگ هم عقب هستیم.

وی ادامه داد: کشورهایی مانند فرانسه، بلاروس، کنیا و بورکینافاسو که قرابتی هم با هم ندارند در این زمینه قانون دارند و این قانون حتی با مجازات همراه است. آمریکا، برزیل و روسیه عملاً چیزی شبیه آنچه که در شورای عالی فضای مجازی ما صادر می‌شود و حتی در اشل بالاتر، با ضمانت اجرایی در اختیار دارند. حتی برخی کشورها با تاکید بر اینکه نباید جان انسان‌ها به خطر بیافتد، قانون «شات دان» و قطع دسترسی دارند. هند یکی از این کشورها است.

فرهنگ وصال گفت: برخی کشورها مانند چین قانون مشخصی ندارند اما اقدام عملی در آنها صورت می‌گیرد و در صورت مواجهه با مواردی مانند اخبار جعلی، پلیس وارد عمل می‌شود.

وی افزود: در کشورهایی مانند ایتالیا، اندونزی، تایلند و ساحل عاج به عناوین مختلف قانونگذاری صورت گرفته است. حتی عربستان و پاکستان هم در این زمینه برخورد انجام می‌دهند و به نظر می‌رسد تنها کشوری که در این خصوص تاکنون اقدامی انجام نداده، ایران است.

دبیر شورای عالی فضای مجازی از ارائه مجوز به وزارت ارتباطات برای مذاکره با اینستاگرام و توئیتر خبر داد و گفت: گوگل صدها میلیارد تومان در ایران درآمد دارد اما هیچ سیاستی روی آن اعمال نمی‌شود.

به گزارش خبرنگار مهر، چهلمین نشست هم افزایی فعالان فضای مجازی پاک با حضور ابوالحسن فیروزآبادی دبیر شورای عالی فضای مجازی و با هدف بررسی وضعیت حکمرانی فضای مجازی کشور برگزار شد.

در این جلسه فعالان فضای مجازی پاک با اشاره به مساله فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی که تبدیل به حاکمیت در دنیا شده است، به نبود موفقیت کشور در لایه و سرویس خدمات فضای مجازی پرداختند که قدرت حاکمیت ما را دچار مشکل کرده است. در این جلسه کوتاهی وزارت ارتباطات در مذاکره با سکوهای خارجی فراگیر در ایران برای گرفتن امتیاز و اعمال سیاست‌های کشور، مورد انتقاد قرار گرفت.

ابوالحسن فیروزآبادی در این جلسه با اشاره به تحولات قدرت در دنیا که از قدرت سخت به سمت قدرت نرم حرکت کرده است، اظهار داشت: هم اکنون رسانه‌های اجتماعی و پلتفرم‌ها در دنیا قدرت نرم ایجاد کرده‌اند و به نوعی استفاده کنندگان از این شبکه‌ها، تحت تأثیر این قدرت قرار گرفته و حتی مدافع آن هستند.

 

اعمال حکمرانی پلتفرمی در فضای مجازی

وی با اشاره به اینکه قدرت نرم در دنیای امروز از انحصار حکمرانی اینترنت و اطلاعاتی بودن این فضا، حاصل می‌شود، ادامه داد: اعمال این قدرت نیز از طریق پلتفرم اتفاق می‌افتد و آن هم در انحصار شرکت‌های آمریکایی است.

دبیر شورای عالی فضای مجازی با بیان اینکه امروزه شاهد هستیم که پلتفرم‌ها، قلمروی فضای مجازی را شکل داده‌اند، گفت: در کنار این تحول، شاهد تحول برهم زنندگی و آنارشیزم در فضای مجازی هستیم که بی قاعدگی و هنجارشکنی را به همراه دارد و به دلیل این ویژگی، شاهد انکار گزاره‌های علمی و بی نظمی‌های گسترده در این فضا هستیم.

فیروزآبادی با بیان اینکه در این فضا، نوآوری به صورت افراطی مورد تبلیغ قرار می‌گیرد، گفت: ما شاهد یک نوآوری بی هدف برای بزرگ کردن بازار سرمایه و بهم ریختن نظم اقتصادی در فضای مجازی هستیم.

وی با تاکید بر اینکه تکنولوژی‌های امروز به منظور برهم زدن نظم به وجود آمده‌اند و باعث دور زدن اعمال حاکمیت‌ها بر دروازه‌های ورودی کشورها شده‌اند، ادامه داد: برای مثال پروژه‌هایی مانند اینترنت ماهواره‌ای اسپیس ایکس، این نظم را به هم ریخته است.

دبیر شورای عالی فضای مجازی با اشاره به اینکه مساله آنارشیزم در فضای مجازی، چالشی برای حکمرانی کشورها در این فضا است، گفت: امروز شاهد فراحکمرانی فضای مجازی هستیم که در اختیار شرکت‌های بزرگ آمریکایی است و اینترنت به روش فراحکمران در اختیار پلتفرم‌های آمریکایی قرار دارد.

وی گفت: در این سطح از حکمرانی، دولت‌ها وجود ندارند و قدرت در اختیار شرکت‌هایی است که پلتفرم دارند. در این فضا پاسخگویی و مسئولیت پذیری دیده نمی‌شود و ابهام و گمنامی از دیگر ویژگی‌های این فضا است.

فیروزآبادی با اشاره به اخراج ترامپ از سکوهای اجتماعی در آمریکا افزود: این موضوع مثالی برای ناهنجاری در حکمرانی فضای مجازی و آنارشیزم در این فضا است.

 

آیا باید مدل جهانی شدن اینترنت را بپذیریم؟

رئیس مرکز ملی فضای مجازی در پاسخ به این سوال که با توجه به تفاوت فرهنگی و تمدنی کشور ما با قلمرو حاکمیت پلتفرم‌ها در دنیا، آیا این مدل جهانی شدن را باید بپذیریم یا توانمندی جدا شدن از این ناهنجاری وجود دارد، توضیح داد.

وی گفت: پیش از این کشور آمریکا قول داده بود از حکمرانی یکجانبه اینترنت دست بردارد. اما به این وعده عمل نکرد. به همین خاطر ما شاهد جریان‌های پرقدرت حتی در اروپا هستیم. هم اکنون اروپا، مخالفت با حکمرانی یکجانبه آمریکا را تحت عنوان دفاع از حریم خصوصی مطرح کرده و این موضوع خلاف نظر آمریکا در حکمرانی مشارکتی و تقدم آزادی بر همه چیز است.

فیروزآبادی ادامه داد: چین هم موضع مشخصی در این باره دارد. با نگاه به بازار جهانی، اولین استراتژی تهاجمی خود را با ۵G ارائه کرده و به دنبال این است که پلتفرم‌هایش بازارهای دیگر را فتح کنند. روسیه هم به فکر استقلال است و با توجه به توانایی‌های فرامرزی از جمله همکاری با کشورهای مشترک المنافع، ارائه خدمات پایه‌ای مانند موتورهای جستجو و پیام‌رسان‌ها را فراهم کرده است.

وی گفت: در ایران اما برنامه‌های بلندمدتی در این زمینه وجود نداشته است و با توجه به اینکه ما وسعت سرزمینی و جمعیتی و قابلیت‌های فرامرزی نداریم، باید به موقعیت‌های فرهنگی و زبانی با کشورهای همسایه توجه می‌کردیم. اما شواهد نشان می‌دهد که نگاه ما بیشتر به سمت محدودسازی بوده و قلمروسازی در این حوزه شکل نداده‌ایم.

فیروزآبادی با اشاره به ورود شرکت هواوی به بازار تجهیزات مخابراتی کشورمان از سال ۷۶ گفت: حدود ۲۳ سال از آن زمان می‌گذرد و ما برای بازیگری در عرصه حاکمیت فضای مجازی فکری نکرده‌ایم.

وی گفت: هم اکنون اعتقاد بنده بر این است که باید از تکنیک بومی سازی پلتفرم عمل کنیم. چرا که ماهیت پلتفرم‌ها بر پایه مغزافزار است و در صورتی که روی این موضوع تمرکز کنیم، ظرف ۵ سال آینده می‌توانیم به نقطه فعلی چین برسیم. در شرایط فعلی کشور، بهتر است که بخش غیرسرمایه‌ای که همان پلتفرم‌ها هستند، را قلمروسازی کنیم.

دبیر شورای عالی فضای مجازی خاطرنشان کرد: توصیه ما در حال حاضر این است که به جای آغاز برنامه‌های کلان، بهتر است فعلاً بر پلتفرم‌ها تمرکز کنیم. ایران باید با پیروی از الگوی قدرت سخت خود، که به جای تولید و خرید هواپیماهای گران قیمت، در آن به توسعه توان موشکی خود پرداخته و توازن قدرت را از این طریق ایجاد کرده است، در فضای مجازی نیز بر توسعه پلتفرم‌ها به عنوان ابزاری کم هزینه و کارآمد، تمرکز کند. باید ترکیبی از قدرت سخت و نرم داشته باشیم و با هزینه‌های کم می‌توانیم امید داشته باشیم که در یک دهه آینده شرایط را تغییر دهیم.

وی گفت: این موضوع با توجه به موقعیت استراتژیک فرهنگی و سیاسی کشورمان و پیشینه قومی و زبانی با کشورهای همسایه، می‌تواند با هزینه‌های کم اجرایی شود. اما موضوع این است که ما در کشور در این حوزه وحدت نظری نداریم؛ حتی یک برنامه تحول دیجیتال تدوین نشده است. به همین دلیل نباید خیلی امیدوار بود که از هم اکنون بازار کشورهای همسایه را فتح کنیم. بهتر است که از درون خودمان در حوزه خدمات و پلتفرم شروع کنیم.

دبیر شورای عالی فضای مجازی با تاکید بر اینکه پلتفرم‌ها در حکمرانی فضای مجازی ما دخالت می‌کنند، ادامه داد: بعد از تولید قلمرو روی پلتفرم‌ها و جمع آوری قدرت، می‌توان به مدیریت قدرت رسید که اسم آن حکمرانی است.

 

در آینده شاهد عدم قدرت فیلترینگ خواهیم بود

فیروزآبادی در مورد اینکه یکی از موضوعات حکمرانی، بحث فیلترینگ است و آیا باید به فیلترینگ به عنوان یک ابزار قدرت نگاه کرد، گفت: فیلتر ابزار قدرت سخت است؛ ما باید بنا را بر این بگذاریم که این ابزار، شدنی نبوده و در آینده هم نشدنی‌تر است. چرا که با توجه به تعدد راه‌های دور زدن فیلترینگ مانند اینترنت ماهواره‌ای، در آینده شاهد عدم قدرت فیلترینگ خواهیم بود و تلاش شرکت‌های آمریکایی نیز بر همین منوال است.

وی با بیان اینکه هم اکنون دیتا دارای ارزش اقتصادی است و مانند نفت است، افزود: باید برای ورود و خروج دیتا به عنوان یک کالای باارزش در عصر مجازی، مقررات گذاری و سیاستگذاری شود و این مقررات گذاری نباید از طریق فیلتر صورت گیرد.

دبیر شورای عالی فضای مجازی با اشاره به سانسور محتوای ایرانی در بستر پلتفرم‌های خارجی، گفت: اینها صاحب پلتفرم هستند و قاعده مالکیت خود را دارند. ما توقع زیادی داریم که در زمین طرف بازی کنیم و توقع اعمال سیاست نداریم.

وی با تاکید بر اینکه معتقد به مدیریت ورود و خروج داده از کشور هستم که باید به عنوان یک پدیده اقتصادی به آن توجه ویژه شود، افزود: برخی کشورها این مدیریت را با ابزار فیلترینگ و برخی با توافق با پلتفرم انجام می‌دهند. هم اکنون کشوری مانند ترکیه با گوگل به توافق رسیده است. این توافقات در کشورهایی مانند پاکستان و چین هم انجام می‌شود. پلتفرمی مانند تلگرام با دولت پاکستان و اندونزی به توافق رسیده است. گوگل صدها میلیارد تومان سالانه در ایران درآمد دارد اما هیچ‌گونه اعمال سیاستی روی آن نمی‌شود.

 

بی عملی و بی تدبیری وزارت ارتباطات برای مذاکره با پلتفرم‌های خارجی

فیروزآبادی با تاکید بر اینکه این فضای مذاکره در ایران هم وجود دارد و حتی شورای عالی فضای مجازی برای مذاکره با پلتفرم‌ها مجوز داده است، گفت: ما به دوستان می‌گوئیم بروید مذاکره کنید. اما متأسفانه یک نوع بی عملی و بی تدبیری در این حوزه وجود دارد و از روش‌های چانه زنی قدرتی کمتر استفاده می‌شود. حتی اگر بخواهند به صورت مکتوب نیز نامه می‌دهیم تا بروند مذاکره کنند اما دوستان نمی‌روند.

وی ادامه داد: وزارت ارتباطات می‌توانست برای مذاکره با اینستاگرام، توئیتر و گوگل بهتر عمل کند. این فضا وجود دارد اما ظرفیت نیست.

دبیر شورای عالی فضای مجازی در پاسخ به این سوال پرتکرار که اگر بحث حاکمیت سایبری دغدغه مشترک هم است، چرا کار عملیاتی اتفاق نمی‌افتد و کجای سیستم با اشکال روبرو است، گفت: در این زمینه نباید افراط و تفریط کرد. نباید بگوییم هیچ کاری نمی‌شود. ما در مورد مقررات گذاری در شورای عالی فضای مجازی کارهای خوبی صورت داده‌ایم. اگرچه تعداد جلسات شورا جای انتقاد دارد و تنها ۱۰ جلسه ۲ ساعته در یک سال تشکیل شده است. اما اسناد خوبی در این زمان کم به تصویب رسیده است.

وی گفت: وضعیت فعلی پیام رسانه‌ای بومی قابل مقایسه با ۳ سال قبل نیست و هم اکنون این پلتفرم‌ها توانایی رفع نیاز کشور را دارند و شبکه ملی اطلاعات ما می‌تواند کار خود را انجام دهد.

فیروزآبادی با تاکید بر اینکه نهادسازی‌هایی که در کشور اتفاق می‌افتد قابل دفاع است، افزود: ما در کشور در عرض یک ماه و نیم، سرویس رمز پویا را راه اندازی کردیم. این موضوع نشان از قدرت امنیتی در فضای مجازی دارد. البته موضوع اینجاست که متناسب با سرعت تحول فضای مجازی و نیز شدت فتنه و قدرت غرب برای حکمرانی بر ما، برنامه سرمایه گذاری در این حوزه صورت نمی‌گیرد و متناسب با این تحول، به سرمایه گذاری توجه نمی‌شود.

وی با اشاره به شیوع ویروس کرونا که برخی موارد مربوط به فضای مجازی را تسریع کرد، ادامه داد: یکی از چالش‌های مهم ما موضوع آموزش مجازی بود و بارها و بارها جلسه گذاشته و تاکید داشتیم که باید یک پلتفرم آموزش مجازی در کشور ایجاد شود تا نظام آموزشی از دست ما خارج نشود. به مدد کرونا بالاخره این موضوع به انجام رسید و هم اکنون شبکه آموزش مجازی بومی در کشور وجود دارد.

 

۴۰۰ هزار نفر در کشور قمارباز آنلاین هستند

دبیر شورای عالی فضای مجازی با اشاره به تحولات یک سال اخیر نظام بانکی کشور بر مبنای سیاستگذاری‌های موجود، گفت: اقدامات خوبی در حوزه مقابله با قمار در فضای مجازی صورت گرفته است. هم اکنون مطابق شناسایی‌های انجام شده از طریق درگاه‌های بانکی، مشخص شده که ۴۰۰ هزار نفر در کشور قمارآنلاین بازی می‌کنند و در خصوص مقابله با آنها اقداماتی در دست انجام است.

وی گفت: در حوزه مباحث مربوط به دروس حوزه علمیه، توافقات خوبی انجام شده است و مواردی مانند هوش مصنوعی، بلاکچین و سایر فناوری‌های نو به دروس حوزه وارد شده‌اند. به طور کل در بسیاری از موارد اقدامات خوبی صورت گرفته و البته در بخش‌هایی نیز ضعف وجود دارد.

وی درباره سیاستگذاری در حوزه پیام‌رسان های بومی در کشور گفت: از نظر ما شبکه شاد یک پیام‌رسان نیست و یک ترکیبی از پلتفرم آموزشی و پیام رسانی است. از نظر ما، کشور نیازمند ۳ مدل پیام رسانی بومی مانند توئیتر، اینستاگرام و تلگرام است. ما مدل شبیه اینها را باید در کشور پیاده سازی کنیم.

فیروزآبادی با تاکید بر اینکه تعداد کاربر ایرانی فعال در توئیتر حدود ۴۰۰ هزار نفر ارزیابی می‌شود، گفت: مدل‌های شبیه اینستاگرام و تلگرام بیشتر مورد توجه کاربران ایرانی است و ما توصیه کرده‌ایم که با توجه به اینکه بخش خصوصی حاضر به سرمایه گذاری در این حوزه نیست، از توان خصولتی (اپراتورهای موبایل) برای ایجاد پیام‌رسان های بومی قوی استفاده شود.

وی در پاسخ به اینکه چرا مسئولان مربوطه برای وضعیت اینستاگرام دغدغه ندارند و آیا قدرتی برای مذاکره با این پلتفرم وجود دارد گفت: با توجه به تجربه تلگرام، تا زمانی که آلترناتیو و جایگزینی برای اینستاگرام نداشته باشیم، هر اقدام شتابزده‌ای نتیجه عکس خواهد داد. ما معتقدیم فضای مجازی نیاز امروز ما است و شکل زندگی ما بدون پیام‌رسان ممکن نیست. به همین دلیل ما باید بتوانیم در نظام به این توافق برسیم که یک پیام‌رسان در این قالب راه اندازی کنیم.

دبیر شورای عالی فضای مجازی با اشاره به اینکه برخی فقط به مشکلات اخلاقی اینستاگرام می‌اندیشند، اما من مشکلات را خیلی فراتر می‌بینم، خاطرنشان کرد: اینستاگرام مخاطب را در حباب اطلاعاتی قرار می‌دهد، خودشیفتگی دیجیتالی را در کاربران دامن می‌زند و اراده پلتفرم را بر افراد تحمیل می‌کند. این موضوع بحران زا است. اما با این وجود، عده زیادی در این بستر زیست می‌کنند و ما نمی‌توانیم به راحتی این بستر را مسدود کنیم. بلکه باید جایگزینی برای آن پیدا کنیم.

معاون اقتصادی و تنظیم مقررات مرکز ملی فضای مجازی مصوبه سند الزامات پیشگیری و مقابله با نشر اطلاعات، اخبار و محتوای خلاف واقع در فضای مجازی را تشریح کرد.

به گزارش روابط عمومی مرکز ملی فضای مجازی، هادی سجادی -معاون اقتصادی و تنظیم مقررات مرکز ملی فضای مجازی در تشریح مصوبه شصت و هشتمین جلسه شورای عالی فضای مجازی کشور گفت: منافع اجرای این سند به طیف وسیعی از ذی نفعان از اشخاص گرفته تا صنایع و کسب و کارها می رسد و به نوعی این سند یکی از سندهایی است که پشتیبان خوبی برای در امان ماندن تمامی اقشار جامعه از اخبار واطلاعات خلاف واقع خواهد بود.
وی افزود: موضوع اخبار جعلی (Fake Nwes) و شکل پیشرفته آنها تحت عنوان جعل عمیق (DeepFakes) با توجه به گسترش وسیع رسانه های مجازی در دنیا و کانال های خبری به خصوص در پیام رسان ها و شبکه های اجتماعی که محمل آسان و ارزانی برای تولید و توزیع فراهم کرده اند به مسئله و چالش مهم برای همه کشورها و کسب و کارها تبدیل شده است.
معاون اقتصادی و تنظیم مقررات مرکز ملی فضای مجازی با اشاره به تعداد کشورهایی که هدف کمپین های هماهنگ اطلاعات و اخبار خلاف واقع، قرارگرفته اند، تاکید کرد: براساس بررسی صورت گرفته توسط مرکز تحقیقات اینترنت دانشگاه آکسفورد این تعداد از 28 کشور در سال 2017 به 48 کشور در سال 2018 و 70 کشور در سال 2019 رسیده است.
سجادی اظهار داشت: اغلب کشورها نسبت به قانون گذاری و تنظیم گری برای مقابله با این روند نگران کننده اقدام کرده و یا در حال اقدام هستند و جرایم مرتبط با این موضوع را بسیار تشدید کرده اند.
معاون اقتصادی و تنظیم مقررات مرکز ملی فضای مجازی با بیان این که کشورهای اروپایی و پیشرو در فضای مجازی اقدامات سختگیرانه تری را آغاز کرده اند که جرایم تعیین شده در این خصوص موید این موضوع است، تصریح کرد: آلمان در قانون بهبود تنفیذ قوانین در شبکه‏های اجتماعی، جولای 2017 جریمه تا سقف 5 میلیون یورو برای افراد حقیقی و 50 میلیون یورو برای افراد حقوقی را در نظر گرفته و فرانسه قانون نفرت پراکنی بر خط، را در جولای 2019 تصویب و شبکه های اجتماعی را الزام کرده است که محتوای مخرب ظرف مدت 24 ساعت را حذف کنند و جریمه 1.4 میلیون دلاری را در صورت تخطی در نظر گرفته است. همچنین مالزی لایحه ضد اخبار جعلی را در آوریل 2018 ارایه کرده که براساس آن جرم انگاری انتشار یا عدم همکاری در اجرای اقدام مقتضی در خصوص اطلاعات و اخبار جعلی انتشار یافته 122 هزار دلار جریمه و تا 6 سال حبس برای متخلف دارد.
وی با اشاره به قانون حفاظت در برابر اخبار جعلی و دستکاری آنلاین اطلاعات در سنگاپور که در اکتبر 2019 عملیاتی شده است گفت: این قانون رسانه های اجتماعی را به قرار دادن هشدار، حذف یا اصلاح در خصوص محتوا و اخبار جعلی بر اساس دستور مقامات دولتی الزام کرده و 720 هزار دلار جریمه برای شرکت ها و تا 10 سال حبس و 100 هزار دلار جریمه برای افراد در موارد نقض قانون و تشخیص آسیب رساندن به منافع ملی در نظر گرفته است.
وی با تاکید بر این که بطور کلی چهار رویکرد را کشورها در این زمینه اتخاذ کرده اند، اعلام کرد: رویکرد اول به کارگیری و تکیه بر مقررات موجود مربوط به قوانین مدنی، کیفری، اداری و سایر قوانین مربوط به تنظیم رسانه ها و قوانین ضد تهمت یا افترا (کانادا، ژاپن، نیکاراگوئه، سوئد و انگلستان)، حتی اگر این قوانین در دوره قبل از اینترنت وضع شده باشند.
سجادی با بیان این که رویکرد دوم برای کشورهای (چین، مصر، فرانسه، آلمان، اسرائیل، مالزی و روسیه) است که وضع قانون جدید و متمرکزتری که تحریم هایی را علیه رسانه های اجتماعی که اخبار نادرست را منتشر می کنند، اعمال کرده و معمولاً مجازات جریمه و دستور حذف اطلاعات جعلی را وضع می کند، افزود: رویکرد سوم درگیرکردن مراجع انتخاباتی و سکوهای دیجیتال در شناسایی و مسدود کردن اخبار جعلی یا انتشار گسترده اخبار "واقعی" در زمان انتخابات و پس از آن است که در کشورهای همچون آرژانتین، انگلیس، چین و مالزی اجرا می شود.
وی در تشریح رویکرد چهارم گفت: آگاهی دادن به شهروندان در مورد خطرات اخبار جعلی (سوئد و کنیا) به ویژه از سنین کودکی و نوجوانی رویکرد چهارم کشورها دراین زمینه است.
معاون اقتصادی و تنظیم مقررات مرکز ملی فضای مجازی در خصوص اقدامات کشور گفت: ما نیز همزمان با اقدام دیگر کشورها بررسی در این زمینه را آغاز کردیم که نیاز به قاعده گذاری و ساماندهی موضوع در کشور با ظهور ویروس کرونا و حجم وسیع اخبار جعلی که در این زمینه در کشور منتشر شده و موجب تشویش مردم شده، به شدت احساس شده است.
وی اعلام کرد: بعد از بررسی قوانین و اسناد موجود کشور و نیز بررسی اقدامات دیگر کشورها، پیش نویس سند مرتبط تهیه و پس از اخذ نظر خبرگان این حوزه و نیز طرح در کمیسیون عالی تنظیم مقررات مرکز ملی فضای مجازی، نهایتا متن نهایی برای طرح در صحن شورای عالی ارسال شد که شورا در دو جلسه کاری آنرا مورد بررسی و تصویب قرار داده است.
سجادی در تشریح سند مصوب که بزودی ابلاغ می شود اظهار داشت: تکالیف درگاه های نشر و نیز سکوهای نشر مشخص شده است. این تکالیف مانند فراهم کردن سازوکار های تعدیل محتوا (Content Moderation) برای اطمینان از جعلی نبودن قبل از انتشار و یا حذف فوری بعد از اطلاع یافتن از جعلی بودن توسط مکانیزم هایی که توسط وزارت ارشاد و یا گزارش های دیگر فراهم می شود.
وی افزود:در این سند بین درگاه نشر و سکوی نشر تفکیک قائل شده است. درگاه های نشر محل نهایی نشر محتوا هستند که می توانند در صور مختلف اعم از سایت ها، کانال ها، برنامک ها و هر موجودیت فضای مجازی باشند که توسط عموم قابل دسترس هستند. سکوهای نشر زیرساخت هایی هستند که درگاه های نشر بر روی آنها فعالیت می کنند و البته وظایف و مسئولیت های آنها متفاوت است.
دبیر کمیسیون عالی تنظیم مقررات مرکز ملی فضای مجازی تاکید کرد: در یکی از مواد تصویبی مقرر شد قوه قضاییه با همکاری دستگاه ها نسبت به ارائه لایحه قضایی ظرف سه ماه اقدام کند که در آن متناسب سازی مجازات ها با توجه به قوانین موجود صورت پذیرد و همینطور مسئولیت صاحبان درگاه ها و سکوها و نیز اشخاص منتشر کننده اخبار، اطلاعات و محتوای خلاف واقع از یکدیگر تفکیک شوند و همینطور چند مورد دیگر مانند تبیین صلاحیت محاکم جمهوری اسلامی در خصوص درگاهها و سکوهای نشر خارجی در نظر گرفته شده است.
وی گفت: در بخش دیگری وزارت ارشاد موظف شد ظرف مدت سه ماه مجموعه ای از اقدامات ضروری مانند طراحی و پیاده سازی سازوکارهای جامع رصد و راستی آزمایی(Fact Checking) و ایجاد سکوی مرجع برای اعلان جعلی بودن را انجام دهد.
وی با اشاره به بعضی کشورها مانند چین که همه مردم از طریق اپ های نصب شده روی گوشی های هوشمند بالافاصله از جعلی بودن اخبار مطلع می شوند، تصریح کرد: درکشور ما تعدادی کانال و گروه که بطور خودجوش ایجاد شده اند وجود دارند که در این زمینه اطلاع رسانی می کنند که خیلی هم خوب این کار را با توضیح دقیق انجام می دهند ولی فراگیر نیستند و حداکثر اعضای آنها در حد 20 هزار عضو است. برهمین اساس از وزارت فرهنگ وارشاد اسلامی خواسته شده تا در این زمینه به صورت ملی سازوکار لازم را فراهم کند و به محض آگاه شدن از یک مطلب جعلی همه رسانه ها با رجوع به آن تکذیبیه و توضیح مرتبط را دریافت کنند که البته می تواند با مراجعه برخط عموم به سایت مربوطه و یا برنامک تولید شده یا ارائه وب سرویس به رسانه ها باشد.
سجادی افزود: همینطور بحث تدوین و پیاده سازی نظام اعتبار سنجی و رتبه بندی درگاه ها و سکوها در این زمینه که میزان موفقیت و تلاش آنها را با شاخص های دقیق سنجش می کند و گزارش های این زمینه را در فواصل زمانی سه ماهه برای عموم منتشر می کند، جزو وظایف وزارت فرهنگ و ارشاد است.
وی با بیان این که چندین مورد دیگر هم جزو تکالیف وزارت ارشاد است که پس از ابلاغ منتشر می شود، گفت: اعطای نشان کیفیت نشر و یا تدوین مقررات اخلاق حرفه ای، ارتقای سواد فضای مجازی برای اجتناب از نشر و توزیع اخبار خلاف واقع و از این قبیل موارد هستند.
سجادی درخصوص تکالیف صدا و سیما در این سند تاکید کرد: در زمینه اقدام میدانی برای تهیه گزارش از مواردی از اخبار جعلی که موجب نگرانی وسیع در جامعه بشود و یا پیامدهای ملی و منطقه ای داشته باشد برای سازمان صدا و سیما تکالیفی در نظر گرفته شده است. این در حالی است که صدا و سیما در بخش هایی از فعالیت های وزارت فرهنگ و ارشاد نیز همکاری دارد.
وی با اشاره به این که برای مواردی که موجب لطمه به اشخاص در سکوها و درگاه های نشر خارجی خبری جعلی منتشر شود برای سایر دستگاه ها مانند وزارت امور خارجه و دادستانی کل کشور هم تکالیفی در نظر گرفته شده است، گفت: در مجموع سعی شده است در یک بسته منسجمی مجموعه اقداماتی که توسط دستگاه های مختلف اجرا می شود تعیین شود و زمینه مقابله با اخبار جعلی به صورت نظام مند و با در نظر گرفتن مسئولیت ها و پاسخگویی ها فراهم شود.
دبیر کمسیون عالی تنظیم مقررات مرکز ملی فضای مجازی اظهار امیدواری کرد تا با اجرای این سند بخشی از دغدغه های مرتبط با ناهنجاری های فضای مجازی که مبتلا به همه کشورها از جمله کشور ما است کم شود.

شورای عالی فضای مجازی به ریاست حسن روحانی رئیس جمهور، سند الزامات پیشگیری و مقابله با نشر اطلاعات، اخبار و محتوای خلاف واقع در فضای مجازی را تصویب کرد.

به گزارش دولت شورای عالی فضای مجازی در جلسه امروز به ریاست حسن روحانی رئیس جمهور، سند الزامات پیشگیری و مقابله با نشر اطلاعات، اخبار و محتوای خلاف واقع در فضای مجازی را تصویب کرد.

طبق این سند، قوه قضاییه به منظور فراهم آمدن زمینه‌های موثر پیشگیری از جرایم ظرف مدت سه ماه اقدامات لازم برای مقابله با نشر اطلاعات، اخبار و محتوای خلاف واقع در فضای مجازی را انجام می‌دهد.

مقرر شد وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز با همکاری سازمان صدا و سیما نسبت به پیاده‌سازی نظام اعتبارسنجی و رتبه‌بندی، اقدامات لازم را اتخاذ و همچنین اعطای سالیانه نشان کیفیت نشر به درگاه‌ها و سکوهای نشر را طراحی نماید.

وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی همچنین با استفاده از ظرفیت نهادهای مدنی و رسانه‌ها و واسطه‌های برنامه‌های کاربردی آگاهی رسانی، باید اقدامات لازم را در مورد راستی آزمایی اطلاعات و اخبار خلاف واقع منتشر شده از طریق ایجاد سکوی مرجع به عمل آورد.

شصت و هشتمین جلسه شورای عالی فضای مجازی پس از ۳ ماه تعویق، بعدازظهر امروز برگزار می شود و بررسی سند صیانت از کودکان در فضای مجازی را در دستور کار دارد.

به گزارش خبرنگار مهر، شصت و هشتمین جلسه شورای عالی فضای مجازی امروز سه شنبه از ساعت ۱۵ تا ۱۷ با حضور سران قوا و اعضای حقیقی و حقوقی این شورا در نهاد ریاست جمهوری برگزار می‌شود.

در این جلسه قرار است بررسی سند «الزامات پیشگیری و مقابله با نشر اطلاعات و اخبار خلاف واقع در فضای مجازی» ادامه یابد. این سند در آخرین جلسه این شورا که هشتم مهرماه برگزار شده بود، به بحث و تبادل نظر گذاشته شد.

در همین حال بررسی «سند صیانت از کودکان و نوجوانان در فضای مجازی» نیز به عنوان دومین موضوع برگزاری این جلسه در دستور کار قرار دارد.

با توجه به اهمیت و لزوم سیاستگذاری موضوعات متعدد در فضای مجازی، برگزاری نامنظم شورای عالی فضای مجازی بارها مورد انتقاد فعالان فضای مجازی، اعضای حقیقی شورا و نیز رسانه‌ها قرار گرفته است. با وجودی که این شورا باید حداقل هر ۳ هفته یکبار تشکیل جلسه دهد اما از زمان برگزاری آخرین جلسه این شورا بیش از ۳ ماه می‌گذرد و طی ۱۰ ماه گذشته نیز این شورا تنها ۳ بار در ۹ تیرماه، ۲۵ شهریور و ۸ مهرماه تشکیل شده است.

در این باره حتی رهبر انقلاب نیز بارها بر اهمیت فضای مجازی و تسریع در روند پیگیری و تصویب پروژه‌های مرتبط با حاکمیت فضای مجازی تاکید کرده اند.

برای مثال مقام معظم رهبری شهریورماه امسال در دیدار با اعضای هیئت دولت در بخشی از سخنانشان موضوع فضای مجازی را بسیار مهم خواندند و با تأکید بر اینکه عوامل مسلط بین المللی در فضای مجازی به شدت فعال هستند، گفتند: «تأکید مکرر بر شبکه ملی اطلاعات و تشکیل شورای عالی و مرکز ملی فضای مجازی و شرکت رؤسای سه قوه در آن به همین علت است اما متأسفانه اهتمام لازم به این موضوع نمی‌شود.»

ایشان آذرماه سال ۹۸ نیز در نامه‌ای به حسن روحانی رئیس جمهور خواستار سرعت بخشیدن به اجرای پروژه شبکه ملی اطلاعات شدند.

در اولویت قرار نگرفتن جلسات شورای عالی فضای مجازی، منجر به عدم سیاستگذاری سریع طرح‌های مرتبط با حاکمیت فضای مجازی شده است و روند تصویب نهایی این طرح‌ها، در فواصل طولانی مدت انجام می‌شود و خروجی مورد انتظار را ندارد. به نحوی که طی دو سال اخیر تنها ۳ سند به تصویب نهایی شورای عالی فضای مجازی رسیده است.

برای مثال در آخرین جلسه این شورا، بخشی از سند پیشگیری و مقابله با نشر اطلاعات خلاف واقع در فضای مجازی به تصویب رسید و ادامه بررسی این سند، ۳ ماه به تعویق افتاده است.

این در حالی است که نوزدهمین جلسه شورای اجرایی فناوری اطلاعات با حضور رئیس جمهور، بعدازظهر روز گذشته پانزدهم دی ماه برگزار شد و طی یک سال اخیر حدود ۷ جلسه این شورا با حضور رئیس جمهور و بدون تعویق برگزار شده است و این طور به نظر می‌رسد که دولت برای برگزاری این شورا، اهتمام بیشتری نسبت به شورای عالی فضای مجازی به خرج می‌دهد.

معاون محتوای مرکز ملی فضای مجازی از تدوین سند راهبردی اقتصاد محتوای فضای مجازی با هدف تقویت تولید محتوا و کسب و کارهای محتوایی در کشور خبر داد.

امیر خوراکیان در گفتگو با خبرنگار مهر، اظهار داشت: سند راهبردی اقتصاد محتوای فضای مجازی بر مبنای مطالعاتی راهبردی و تطبیقی در دست تهیه است اما هنوز آماده ارائه به شورای عالی فضای مجازی نیست.

وی با بیان اینکه اقتصاد محتوا متفاوت از اقتصاد دیجیتال است، ادامه داد: در این سند به دنبال تهیه راهبردهایی در حوزه محتوای زمینه‌های مختلف فضای مجازی از جمله بیمه، مالیات، بورس و صادرات و مواردی از این دست هستیم.

معاون محتوای مرکز ملی فضای مجازی با اشاره به اینکه راهبردها و پیشنهادات این سند، می‌تواند منشا تحول جدی در حوزه اقتصاد محتوا باشد، گفت: در حوزه اقتصاد دیجیتال اقدامات اساسی خوبی صورت گرفته است اما در حوزه اقتصاد محتوا در فضای مجازی، کشور با خلاء روبرو است و این سند برای تقویت تولید محتوا و کسب و کارهای محتوایی کاربرد بسیاری خواهد داشت.

خوراکیان گفت: مطالعات خوبی در این زمینه انجام شده است و این سند راهبردی همه محورهایی که به حوزه اقتصاد محتوا مربوط می‌شود را شامل شده و به زودی تدوین آن نهایی و جزئیات آن ارائه خواهد شد.

وی در خصوص آخرین وضعیت سند مقابله با اخبار جعلی در فضای مجازی نیز گفت: این سند در فاز نخست در شورای عالی فضای مجازی مطرح شده اما به اتمام نرسیده است و همچنان در دستور کار شورا قرار دارد. در صورت تشکیل شورا، بررسی و تصویب این سند ادامه می‌یابد. ما معتقدیم که سند نحوه مقابله با اخبار جعلی در شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی در صورت نهایی شدن می‌تواند موثر در فضای سالم و استفاده درست کاربران از محتوای فضای مجازی باشد.

تعطیلی 3 ماهه جلسات شورای عالی فضای مجازی در شرایطی است که کرونا همه فعالیت‌های فیزیکی را هم مجازی کرده و موضوعات مهمی که همین الان هم برای سامان‌دهی آنها دیر شده در صف طولانی بررسی در جلسه شورا هستند. آیا قفل جلسات این نهاد کلیدی هم به دست ریاست 2 قوه دیگر باز می‌شود؟

فارس: «گسترش فزاینده‌ فناوری های اطلاعاتی و ارتباطاتی به ویژه شبکه‌ جهانی اینترنت، اقتضا می‌کند که نقطه‌ کانونی متمرکزی برای سیاستگذاری، تصمیم‌گیری و هماهنگی در فضای مجازی کشور به وجود آید. به این مناسبت شورای عالی فضای مجازی کشور با اختیارات کافی به ریاست رئیس جمهور تشکیل می‌شود و لازم است به تمامی مصوبات آن ترتیب آثار قانونی داده شود.» 

حکم مقام معظم رهبری در اسفند سال 90 برای تشکیل شورای عالی فضای مجازی و انتصاب اعضای این شورا با بیان بالا آغاز می‌شود. امسال حدود 9 سال از تشکیل این شورای عالی می گذرد اما در شرایطی است که کرونا همه فعالیت‌های فیزیکی را هم مجازی کرده، سه ماه است جلسات این شورا تشکیل نشده است. این در حالی است که موضوعات مهمی که همین الان هم برای ساماندهی آنها دیر شده در صف طولانی بررسی در جلسه شورا هستند.

همین ماه خبری منتشر شد  مبنی بر اینکه سند بالادستی طرح فضای مجازی سالم، چهار سال است در صف طرح در شورای عالی فضای مجازی است. این سند سال 95 در کمیسیون عالی محتوای مرکز ملی فضای مجازی به تصویب رسیده و رسیدن نوبت به آن، نیازمند تشکیل منظم جلسات است.

امروز در نهمین سال تشکیل این شورا، شنیدن اینکه سندی از 4 سال پیش در صف طرح در این شورا است، سنگین است. این تاسف وقتی بیشتر می شود که می‌شنویم در شرایطی که کرونا همه فعالیت ها را مجازی کرده است را پیگیر می شویم و می شنویم که جلسات این شورا چند ماه است که تشکیل نمی‌شود. 

هفته پیش رسول جلیلی، عضو حقیقی شورایعالی فضای مجازی در این خصوص گفت: «از آنجایی که امید زیادی به تشکیل شورای عالی فضای مجازی نیست و به نوعی تشکیل جلسات این شورا قفل شده است، پیشنهاد می شود که طبق آیین نامه داخلی شورای عالی که دبیر شورا می تواند مصوبات کمیسیون های عالی را طبق فرآیندی ابلاغ کند، سند صیانت از کودکان در فضای مجازی نیز به تایید دبیر شورا برسد و به دستگاهها ابلاغ شود.»

با جلیلی درباره آخرین وضعیت جلسات شورای عالی فضای مجازی گفت‌وگو کرده ایم و  او درباره راهکار خروج شورا از بن‌بست، یک پیشنهاد عملی دارد. این گفت‌وگو را در ادامه بخوانید.

 

فارس: امسال آخرین بار کی جلسه شورای عالی فضای مجازی برگزار شد؟

جلیلی: جلسات شورا از مهر ماه 99 دیگر برگزار نشده است.

 

فارس: آیا دستور کاری برای برگزار شدن جلسات شورا نیست که شورا تشکیل جلسه دهد؟

جلیلی: براساس آیین نامه شورای عالی فضای مجازی، برگزاری جلسه به پیشنهاد و تشخیص دبیر شورا و با موافقت رئیس شورا (رئیس جمهوری) انجام می شود. تا جایی که اطلاع داریم می دانیم که دبیر شورا پیشنهاد تشکیل جلسه شورا را برای ریاست شورا ارسال کرده و منتظر تایید رئیس شورا است.

 

فارس: آخرین دستور کار جلسه شورا چه بود؟

جلیلی: با توجه به اینکه زمان زیادی از جلسه آخر شورا گذشته، اکنون دیگر دستور جلسات را در ذهن ندارم؛ علاوه بر اینکه دستور جلسات را دبیر شورا اعلام می کند. اما تا جایی که به خاطر دارم موضوع «طرح کلان و معماری شبکه ملی اطلاعات» بود که در شهریور ماه 99 بررسی این طرح به اتمام رسید و منتج به مصوبه ای شد که به دستگاه‌های اجرایی ابلاغ شده است.

پس از این هم دستور جلسه دیگری داشتیم که جلسات دیگر تشکیل نشد.

فارس: همواره اغلب تصمیم گیران و مسوولان کشور در سخنرانی های مناسبتی خود به فراخور موضوع از اهمیت فضای مجازی صحبت می‌کنند و تاکید می‌کنند که قواعد فضای فیزیکی تحت تاثیر فضای مجازی قرار گرفته و خواه یا ناخواه، آینده در گروه هم زیستی فضای سنتی و مجازی است. باوجود این تاکیدات ظاهری، اما در عمل هنوز بسیاری از مدیران کشور، ضرورت موضوعات روز فضای مجازی را احساس نکرده اند. به عنوان یک عضو حقیقی شورای عالی فضای مجازی، بگویید امروز چه موضوعات مهم و حتی ضروری وجود دارد که شورای عالی فضای مجازی باید به آنها ورود کند و در جلسات شورا مصوبه بگیرند اما هم اکنون روی زمین مانده‌اند؟

جلیلی: موضوعات متعددی وجود دارد که حتی هم اکنون هم برای بررسی و به سامان رساندن آنها دیر شده است. مهم ترین موضوع «حکمرانی در فضای مجازی» است. این موضوع بسیار مهم است و می بینیم که دیگر کشورهایی که از ما دیرتر اقدام در این زمینه را آغاز کرده‌اند، به دلیل اینکه با سرعت مناسب تری حرکت می‌کنند، از ما جلو زده‌اند. برای مثال کشور همسایه و رقیب ترکیه که بسیار دیرتر از ما موضوع حکمرانی در فضای مجازی را آغاز کرد، اما اکنون قوانین مربوط به آن را هم تصویب کرده و در حال اجرای آن است. اما در ایران موضوع حکمرانی در فضای مجازی هنوز در جلسه شورای عالی فضای مجازی هم به عنوان بحث جدی آورده نشده است.

در مثال دیگری به موضوع «حمایت و صیانت از داده‌های ملی» اشاره می کنم که در همه حوزه‌‌های فضای مجازی کشور ضرورتی فوریت‌دار شده است. این موضوع شامل داده‌های مردم و دولت در فضای مجازی می‌شود و از بخش‌های مختلی از جمله انبارش داده‌های مردم در کسب و کارها و انبارش داده‌های مردم در ادارات و سازمان‌های دولتی تشکیل شده است. باید از داده‌های مردم و دولت صیانت و محافظت شود و در مرحله بعد حمایت شوند تا مفت در اختیار همه قرار داده نشود. داده‌ها منبع ملی هر کشور و ارزشمند هستند.

مورد دیگر «از هم‌پاشیدگی اخلاق و مقررات در فضای مجازی» است. در حال حاضر هر کسی هر چیزی که می خواهد در فضای مجازی می‌گوید؛ اما افراد باید مسئولیت اقدامات خود را در فضای مجازی بر عهده بگیرند. همه باید مسئول کردار و گفتار خود در این فضا باشند و در این باره احساس مسئولیت کنند.

«رمز ارزها» و «فناوری‌های آینده فضای مجازی» هم از دیگر موضوعات بسیار مهم هستند و واقعا وقت برای بررسی و به سامان رساندن آنها تنگ است و حتی هم‌اکنون هم دیر شده است.

 

فارس: نزدیک به اواخر پاییز 99 هستیم و جلسات شورا از مهر 99 برگزار نشده است. قبلا هم تاخیر در برگزاری جلسات شورای های عالی دیگر که رئیس جمهور ریاست آنها را برعهده دارد، سابقه داشته است، از جمله همین شورای عالی فضای مجازی یا شورای عالی فضایی. واکنش اعضا به برگزار نشدن جلسات شورای عالی فضای مجازی چیست؟ آیا عضوی از اعضای حقوقی یا حتی حقیقی این شورا، ضرورت برگزاری جلسات شورا را یادآوری و مطالبه می کنند؟ 

جلیلی: دبیر شورا پیشنهاد برگزاری جلسه شورا را برای ریاست شورا ارسال کرده است. اگر رئیس جلسه با تشکیل جلسه موافقت نکند، طبق آیین‌نامه نواب رئیس شورا که به ترتیب رئیس قوه مقننه و رئیس قوه قضاییه هستند می توانند جلسات شورا را تشکیل دهند که در حال حاضر به هر دلیل، شاید صلاح ندانسته‌اند یا برای تشکیل جلسه به آنان درخواست داده نشده است، برای این کار اقدام نکرده‌اند.

اما در نهایت طبق آیین‌نامه، اگر رئیس یا نواب رئیس شورای عالی فضای مجازی راضی به تشکیل جلسه نباشند جلسات شورا نمی‌تواند تشکیل شود.

بنابراین اعضای حقیقی و حتی ترکیبی از اعضای حقیقی و حقوقی این شورا نمی‌توانند دور هم جمع شوند و بگویند که می خواهند جلسات شورای عالی فضای مجازی را برگزار کنند. زیرا بدیهی است که آن جلسه شکلی از دورهمی است و نه جلسات رسمی شورا.

 

فارس: در شرایطی از تعطیلی جلسات شورای عالی فضای مجازی کشور صحبت می‌کنیم که کشور در بحبوحه مقابله با شیوع ویروس کرونا است، آیا جلسه یک شورای عالی با حوزه فعالیت متمرکز بر فضای مجازی، در این شرایط ویژه نمی توانست دستور کار، توصیه یا کمکی برای کشور در اوج مبارزه با کرونا داشته باشد؟

جلیلی: می‌توانستیم بخشی از شرایط کرونایی جاری را ساماندهی کنیم.

 

 

فارس: طی 3 ماه گذشته که همزمان با اوج شیوع ویروس کرونا در کشور بود، این شورا دستور کار مهم و فوریت‌داری با توجه به شرایط نداشت؟ شورا اساسا دستور کار مهمی دارد که برگزار نشدن جلسات آن خسارت در پی داشته باشد؟

جلیلی: جلسات شورا بسته به تشخیص مرکز ملی فضای مجازی باید تشکیل شود.کار برای انجام بسیار زیاد است و پیش‌نویس دستوراتی که باید در شورا به بحث گذاشته شوند و تبدیل به مصوبه شوند بسیار است.همچنین پیش‌نویس‌های نوشته نشده مورد نیاز فضای مجازی هم بسیار داریم که تازه باید نوشته شوند.

اما با وجود زیاد بودن نیازهای فوریت‌دار و طولانی بودن صف بررسی پیش‌نویس طرح‌ها، توجه به موضوع برگزاری جلسات شورای عالی فضای مجازی کم است. متاسفانه توجه به این امر که این شورای عالی می‌تواند به حل موضوعات کلان فضای مجازی کشور کمک کند، وجود ندارد. این توجه باید در رئیس شورا ایجاد شود و تا زمانی که رئیس شورا باور نداشته باشد که این موضوعات لازم است، نوع این صحبت‌ها در حد درد دل است و نمی‌توانیم رئیس شورا را اجبار کنیم که جلسات شورا را تشکیل دهد. زیرا ما آدم‌ها تا وقتی دل به کاری نداشته باشیم، حتی در نتیجه اجبار، فشار و صدای رسانه‌ای هم، کار خروجی مناسبی نخواهیم داشت.

 

فارس: با توجه به اینکه وضعیت شیوع کرونا در ماه‌های گذشته تشدید شده بود و اکنون هم مدت زیادی نیست که وضعیت تاحدی بهبود یافته و هنوز نگرانی بابت کرونا وجود دارد، وضع برگزاری جلسات شورا تا پایان سال چگونه می‌شود؟ 

جلیلی: کرونا دلیل نیست، بهانه است. می‌شود با رعایت پروتکل‌های بهداشتی جلسات را برگزار کرد. همچنان که جلسات ستاد ملی مدیریت کرونا در کشور و هیات دولت هر هفته تشکیل می‌شود و همچنین همه امور دانشگاه‌ها و مدارس به صورت مجازی یا حضوری در حال برگزاری است. پس کار کشور معطل کرونا نمانده است و هیچ بخشی از کار که موردنیاز بوده تعطیل نشده است. هم اکنون هم می‌بینیم که فقط برای برخی کسب وکارها و فعالیت ها که نیاز به مراجعه زیاد مردم است اعمال محدودیت شده است. 

 

فارس: کارنامه افراد تاحدی نمودی از فکر و عمل آنان است. عملکرد شما در طول سال‌ها حضور در شورای عالی فضای مجازی، شما را جزء افراد دغدغه‌مند شورا و متفات از معدود اعضای منفعل شورا شناسانده است. برای رفع مشکل و خروج از وضع فعلی چه پیشنهادی دارید؟

جلیلی: باید قفل جلسات شورا باز شود. وقتی آیین نامه شورای عالی فضای مجازی درباره ضرورت تشکیل جلسات شورا تصریح می‌کند که اگر رئیس شورا به هر دلیلی امکان برگزاری جلسه را ندارد، برای مثال در سفر است یا مشغله بسیار دارد و در نتیجه نمی‌توانند وقت جلسه را تنظیم کند، ریاست دو قوه دیگر کشور می‌توانند جلسات را تشکیل دهند. اگر این اتفاق رخ دهد گره شورا باز می‌شود. 

 

*کلید قفل جلسات شورا در دست ریاست 2 قوه دیگر؟

در این گزارش تلاش کردیم با بیان روایتی از حال و هوای حاضران در جلسات شورای عالی فضای مجازی از دید یکی از اعضای فعال این شورا،  نگاهی به 3 ماه اخیر فعالیت آن به عنوان جزئی از کل داشته باشیم.

از موضوعاتی که وقت مطرح کردنشان گذشته شنیدیم، از طرح‌هایی که باید پرداخته شوند خواندیم، درباره پیش‌نویس‌هایی که هنوز نوشته نشده‌اند و باید تا دیرتر نشده یکی آنها را بنویسد صحبت کردیم و شنیدیم که اعضای این شورا برای بحث و تبادل نظر روی طرح‌ها کار بسیار دارند که اگر همین امروز هم شروع کنند تا مدت‌ها سرشان خلوت نمی‌شود.

اگر برای باز کردن قفل جلسات شورای عالی فضای مجازی چاره‌ای غیر از ورود روسای قوای دیگر از جمله رئیس قوه مقننه و رئیس قوه قضاییه نیست، پس باید برای تشکیل جلسات شورای عالی فضای مجازی متقاعد شوند تا یک بار برای همیشه دیگر برگزاری جلسات شورای عالی فضای مجازی معطل رئیس جمهور نباشد.

پیش از هم سابقه داشته که یکی از روسای قوه در راستای ایفای وظیفه نظارتی دستگاه خود با برگزاری جلساتی با مسوولان مربوط، پیگیر حل مشکلات عمده شده است.

توجه ویژه رئیس جمهور به برگزاری جلسات شورای اجرایی فناوری اطلاعات و حضور در آن، در شرایطی است که بیش از دو ماه از تشکیل آخرین جلسه شورای عالی فضای مجازی می‌گذرد.

به گزارش خبرنگار مهر، هجدهمین جلسه شورای اجرایی فناوری اطلاعات عصر روز گذشته دهم آذرماه به ریاست حسن روحانی رئیس جمهور برگزار و در آن از سامانه‌های جامع تجارت، تاییدیه مدارک تحصیلی آموزش و پرورش و سامانه‌های مرتبط با وزارت امور اقتصادی و دارایی بهره برداری شد.

برگزاری این جلسه و حضور رئیس جمهور در آن در شرایطی است که بیش از دو ماه از آخرین جلسه شورای عالی فضای مجازی به عنوان تنها شورای عالی سیاستگذار در حوزه فضای مجازی کشور، می‌گذرد؛ این در حالی است که این شورا باید هر سه هفته یکبار تشکیل جلسه دهد اما نبود اهتمام در برگزاری منظم جلسات آن، با انتقادات بسیاری همراه است.

شورای اجرایی فناوری اطلاعات مطابق مصوبه هیات وزیران و ماده (۴) قانون وظایف و اختیارات وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، با هدف تعیین خط مشی‌های اجرایی در قلمرو فناوری اطلاعات جهت توسعه و استقرار دولت الکترونیک تشکیل می‌شود و امکان برگزاری آن با ریاست معاون اول رئیس جمهور نیز وجود دارد؛ با این حال حسن روحانی از بهمن ماه ۹۸ که برای نخستین بار این شورا پس از ۱۴ سال با حضور رئیس جمهور تشکیل شد، تاکنون، بالغ بر ۵ جلسه (از جلسه ۱۳ تا ۱۸) در آن حضور داشته است.

اگرچه توجه ویژه رئیس جمهور به موضوع توسعه دولت الکترونیک قابل توجه است! اما سوال اینجاست که چرا جلسات شورای عالی فضای مجازی به ریاست رئیس جمهور برگزار نمی‌شود؟

تعویق در برپایی جلسات شورای عالی فضای مجازی به نحوی است که این شورا از ابتدای سال تاکنون تنها ۳ جلسه در ۹ تیرماه، ۲۵ شهریور و ۸ مهرماه برگزار کرده و از آخرین جلسه آن بیش از دو ماه می‌گذرد. به دلیل نبود برنامه منظم در برگزاری این شورا، تصویب نهایی طرح‌های فضای مجازی نیز با فواصل زمانی طولانی انجام می‌شود و خروجی این شورا در خصوص مصوبات فضای مجازی، قابل دفاع نیست.

مطابق با آنچه که در سایت مرکز ملی فضای مجازی دیده می‌شود، در سال جاری تنها یک مصوبه (طرح کلان و معماری شبکه ملی اطلاعات) در شورای عالی فضای مجازی به تصویب رسیده است. در سال ۹۸ نیز تنها دو سند (نظام هویت معتبر در فضای مجازی کشور) و (تدوین سند تحول حوزه‌های فرهنگ و آموزش با توجه به تحولات فضای مجازی) به تصویب نهایی رسید.

روند تصویب نهایی طرح‌ها در شورای عالی فضای مجازی در سال ۹۷ به تصویب ۳ سند مربوط می‌شود و این شورا در سال ۹۶ نیز تنها یک مصوبه داشته است.

با این آمار و به رغم اهمیت موضوعات فضای مجازی و سرعت بالای تحولات در این حوزه، به نظر می‌رسد آنطور که باید به سیاستگذاری‌های این حوزه و حاکمیت فضای مجازی، توجه نمی‌شود.

پیگیری خبرنگار مهر از اعضای حقیقی شورای عالی فضای مجازی نیز حاکی از آن است که تاکنون برای جلسه آینده این شورا، دعوتنامه‌ای برای آنها ارسال نشده و زمان برگزاری آن مشخص نیست.

در آخرین جلسه شورای عالی فضای مجازی، بخشی از سند پیشگیری و مقابله با نشر اطلاعات خلاف واقع در فضای مجازی تصویب شد و تصویب مابقی مفاد این سند به جلسه بعدی این شورا موکول شده است.

معاون مرکز ملی فضای مجازی با تاکید بر اجرای طرح حمایت از پیام رسان های داخلی گفت: سهمی از ترافیک اپراتورها از محل استفاده کاربران از پیام رسان های بومی، به این کسب و کارها تعلق می گیرد.

امیر خوراکیان در گفتگو با خبرنگار مهر، با اشاره به آغاز مرحله دوم طرح حمایت از پیام رسان های بومی مطابق با مصوبه شورای عالی فضای مجازی گفت: در مرحله اول طرح حمایت از پیام رسان های داخلی که بعد از تصویب سند ساماندهی پیام رسان ها در شورای عالی فضای مجازی صورت گرفت، یک سری اقداماتی انجام شد و پیام رسان های داخلی ورود جدیدی به بازار پیدا کردند البته این اقدامات با یک سری مشکلات و نواقصی هم مواجه بود.

وی ادامه داد: در ادامه طی دو سال گذشته ما از مشکلات فنی که عمدتا مشکل پیام رسان های داخلی بود، عبور کردیم و خوشبختانه مشکلات فنی پیام رسان های داخلی در حوزه پلتفرم حل شده است و دیگر مساله ای به نام مشکل دانش و توانایی فنی در این زمینه وجود ندارد.

معاون محتوای مرکز ملی فضای مجازی با اشاره به آغاز مرحله دوم برنامه های حمایتی در حوزه پیام رسان های داخلی گفت: در این مرحله مطابق با برنامه ریزی درنظر گرفته شده، مقرر شده که یک سری حمایت ها از سمت حاکمیت صورت گیرد و اقداماتی نیز توسط خود پیام رسان ها و با یک برنامه ریزی جدید برای تقویت سرویس ها و تنوع خدمات به کاربران و ایجاد جذابیت در خدمات دهی، شاهد تسهیل در امور کاربران باشیم.

وی با بیان اینکه پیام رسان های بومی قرار است که برنامه مشخصی برای حذب کاربران ارائه دهند، ادامه داد: در کنار این تلاش، تلاش تازه ای از جانب مسئولان و حاکمیت نیز شکل می گیرد تا شاهد موفقیت های بیشتر در حوزه پیام رسان بومی شویم.

خوراکیان با تاکید بر اینکه ما به پیام رسان ملی خیلی نزدیک شده ایم و شرایط این را نشان می دهد، در مورد حمایت های مدنظر گفت: بخشی از این حمایت ها مربوط به ایجاد ارتباط متقابل میان پیام رسان های بومی و اپراتورهای اینترنت است. ایجاد ارتباطات صوتی و تصویری حمایتی است که با همکاری اپراتورها برای اتصال آنها به پیام رسان ها صورت گرفته است.

وی بحث اختصاص سهمی از درآمد ترافیک پیام رسان ها را از دیگر برنامه های حمایتی عنوان و اضافه کرد: همچنین طبق مصوبه شورای عالی فضای مجازی اپراتورها به میزان ترافیکی که پیام رسان ها بتوانند ایجاد کنند سهمی از درآمد را به آنها پرداخت خواهند کرد؛ این مهم باعث ایجاد رقابت در جذب مخاطب و تامین نیازهای کاربران در پیام رسان های داخلی و در نهایت ارتقای کیفیت خدمات خواهد شد.

معاون مرکز ملی فضای مجازی گفت: این موضوع به ایجاد منبع درآمدی برای پیام رسانهای داخلی کمک خواهد کرد و در توسعه و برنامه ریزی های جدید و ابتکاراتی که برای خدمات دهی خواهند داشت، موثر است.

خوراکیان ادامه داد: ویژگی این مصوبه این است که پیام رسان های بومی هر مقداری که بتوانند مخاطب بیشتری جذب کرده و محتوای بهتری ایجاد کنند، ترافیک پهنای باند بیشتری به خودشان اختصاص داده و درآمد بیشتری خواهند داشت؛ در کنار آن، این درآمد باعث برنامه ریزی برای جذب مخاطب بیشتر هم می شود. به تعبیر دیگر با این مصوبه، جذب مخاطب توسط پیام رسان ها و تلاش آنها برای تامین منابع و درآمد بی نتیجه نخواهد ماند.

معاون مرکز ملی فضای مجازی از حل اختلاف برداشت دستگاههای مسئول درباره شبکه ملی اطلاعات خبر داد و گفت: پیشرفت فعالیت های شبکه ملی اطلاعات برمبنای طرح کلان و سند معماری این شبکه، سنجیده می شود.

ابوالفضل روحانی در گفتگو با خبرنگار مهر بر اهمیت تصویب طرح کلان و سند معماری شبکه ملی اطلاعات به عنوان مبنای مناسبی برای سنجش پیشرفت فعالیت‌های شبکه ملی اطلاعات و جلوگیری از مغایرت‌های اعلامی در تحقق آن تاکید کرد.

معاون راهبری فنی مرکز ملی فضای مجازی در تشریح مصوبه شورای عالی فضای مجازی مبنی بر طرح کلان و سند معماری شبکه ملی اطلاعات گفت: این طرح در ۱۲ صفحه و در ۵ ماده شامل خط مشی‌های حاکم بر شبکه ملی اطلاعات، اهداف راهبردی و عملیاتی در افق ۱۴۰۴، معماری شبکه ملی اطلاعات، اجزای شبکه ملی اطلاعات و اقدامات کلان، تصویب و ابلاغ شده است.

وی افزود: همواره یکی از مسائل پیرامون شبکه ملی اطلاعات، اعلام درصد تحقق آن بوده است. به نحوی که در سنوات گذشته بارها درصدهای متفاوتی برای تکمیل آن اعلام شده بود و این اعداد با نتایج پایش شده مغایرت‌های زیادی داشت که این امر بیانگر عدم وجود یک مبنای مشخص برای ارزیابی تکمیل و تحقق شبکه ملی اطلاعات بود.

 

توجه شبکه ملی اطلاعات به نیازهای مردم و کسب و کارها در فضای مجازی

روحانی گفت: تصویب و ابلاغ این طرح در ادامه مصوبات قبلی شورای عالی فضای مجازی در این حوزه، یعنی «تعریف و الزامات شبکه ملی اطلاعات» و «سند تبیین الزامات شبکه ملی اطلاعات»، در درجه اول ایجاد مبنای سنجش پیشرفت در فعالیت‌های ابر طرح شبکه ملی اطلاعات تا سال ۱۴۰۴ است. این طرح علاوه بر تعیین خط مشی‌های حاکم بر شبکه ملی اطلاعات و اهداف راهبردی آن، اهداف عملیاتی و کمی مشخصی را در حوزه‌های شبکه ملی اطلاعات، خدمات کاربردی، محتوا و سالم سازی محتوا و امنیت خدمات، تعیین کرده است.

به گفته وی مجموع ۲۵ هدف عملیاتی مربوط به خدمات و محتوا در طرح کلان شبکه ملی اطلاعات، بیانگر توجه ویژه این طرح به نیازهای مردم و کسب و کارها در فضای مجازی کشور، فارغ از نوع تکنولوژی است.

معاون راهبری فنی مرکز ملی فضای مجازی با اشاره به مشارکت فعالانه تمامی دستگاه‌های متولی در حوزه فضای مجازی کشور اعم از دستگاه‌های فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، فنی و امنیتی در تهیه این سند، تصریح کرد: بر همین اساس به مسئله، صرفاً از یک بعد نگریسته نشده و این امر نوید این موضوع را خواهد داد که بتوان با تکمیل اقدامات کلان و تحقق اهداف آن، اهم دغدغه‌ها و نیازمندی‌های کاربران و کسب و کارهای کشور را تامین کرد.

وی با تاکید بر دیگر ویژگی طرح کلان و معماری شبکه ملی اطلاعات که مربوط به ساختار پویای آن برای به روز رسانی است گفت: در این طرح فرصتی در نظر گرفته شده تا اهداف، مدل مفهومی، نمایه معماری فنی، اجزای شبکه ملی اطلاعات و اقدامات کلان مندرج در آن، متناسب با نیاز و تحولات فناورانه و ملاحظات حکمرانی در دوره‌های زمانی دوساله و در چارچوب اهداف آن بازنگری شود.

 

مشکلات ارائه خدمات در فضای مجازی

روحانی تاکید کرد: در حال حاضر کشور علاوه بر مشکلات تأمین نیازهای عمومی مردم در حوزه ارائه خدمات در فضای مجازی، با مشکلات دیگری نظیر موضوعات قضایی ناشی از فضای مجازی، حملات سایبری به زیرساخت‌های کشور، دست اندازی بیگانگان به اطلاعات شخصی کاربران و تحریم نیازمندی‌های مردم و کسب و کارها از سوی کشورها و شرکت‌های بزرگ فناوری مواجه است.

وی گفت: در زمان تهیه این طرح، همدلی بسیار خوبی بین دستگاه‌ها و ارگان‌های مختلف در کشور ایجاد شد که امیدواریم با همکاری همه متولیان بخش‌های مختلف، بتوانیم شاهد اقدامات خوبی در جهت تأمین نیازهای عمومی مردم و ایجاد زیست بوم متناسب با فرهنگ اسلامی-ایرانی، تحقق استقلال کشور، کاهش وابستگی و جلوگیری از دست‌اندازی بیگانگان در فضای مجازی، با انجام فعالیت نظام مند و فراگیر در تقویت، ساماندهی و توسعه محتوا و خدمات کاربردی با کیفیت و ارزان در فضای مجازی کشور باشیم.

معاون راهبری فنی مرکز ملی فضای مجازی در توضیح سایر اسناد مصوب شبکه ملی اطلاعات نیز گفت: شبکه ملی اطلاعات بعد از تاسیس شورای‌عالی و مرکز ملی فضای مجازی کشور، به عنوان اولین پروژه دارای اولویت فضای مجازی تعیین و مطالبه شده است که در جلسه پانزدهم شورای‌عالی، برای نخستین بار یک تعریف حداقلی از این شبکه ارائه و ۶ الزام اساسی برای آن به تصویب رسید.

روحانی ادامه داد: از سال ۹۲ تا سال ۹۵ که سند دوم برای شبکه به تصویب می‌رسد، همین تعریف و الزامات مبنای تصمیم‌گیری و برنامه‌ریزی بود ولی الزامات حاکم بر شبکه به دلیل تفسیرپذیر بودن نتوانست کمک زیادی در توسعه شبکه ملی اطلاعات کند. بنابراین در بهمن ماه سال ۹۵ این الزامات به صورت مبسوط تفسیر و در قالب سند تبیین الزامات شبکه ملی اطلاعات به دستگاه‌های مسئول ابلاغ شد.

 

حل اختلاف برداشت دستگاه‌های مسئول در شبکه ملی اطلاعات

وی با تاکید بر اینکه شورای عالی فضای مجازی کشور نسبت به تصویب طرح کلان و سند معماری شبکه ملی اطلاعات اقدام کرده است، گفت: این اولین سند مصوب شورای‌عالی است که نه تنها سیاست‌ها و راهبردها، بلکه اهداف را هم به صورت کمی مشخص و زمان نیل به اهداف را هم تعیین کرده است. این صراحت مشکل تفسیرپذیری و اختلاف برداشت دستگاه‌های مجری و مسئول را کاملاً مشخص کرده است.

معاون مرکز ملی فضای مجازی خاطرنشان کرد: همچنین برای اهداف محتوایی و خدماتی به نهادهای مسئول محتوا و خدمات این فرصت داده شد تا در مدت زمان بیشتری در کمیسیون عالی ارتقای محتوا برای تعیین اقدامات متناظر تصمیم‌گیری کنند تا این اقدامات نیز در نهایت در حوزه محتوای شبکه به تصویب شورای عالی فضای مجازی کشور برسد.

راه اندازی شبکه ملی اطلاعات از الزامات قانونی برنامه ششم توسعه در حکمرانی فضای مجازی است. متاسفانه دولت به این الزام قانونی عمل نکرده است.
به گزارش خبرگزاری تسنیم«پرونده حکمرانی فضای مجازی»؛ راه اندازی شبکه ملی اطلاعات یکی از الزامات حقوقی و قانونی نظام جمهوری اسلامی ایران است که در اسناد و قوانین بالادستی متعددی بدان اشاره شده است؛ یکی از این قوانین بالادستی، سیاست ها و برنامه های توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران است. متاسفانه علیرغم اینکه مهلت قانون برنامه توسعه ششم در حال تمام شدن است (سال 1400 آخرین سال این قانون است) و تنها یک سال از اجرای این قانون بیشتر باقی نمانده است، شبکه ملی اطلاعات بعد از 15 سال تحقق نیافته است و در این باره مقام معظم رهبری نیز انتقادات و گلایه هایی به دولت داشته اند. این بی قانونی دولت در راه اندازی شبکه ملی اطلاعات در حالی است که کشورهایی مثل چین و روسیه، شبکه ملی اطلاعات را در مدت زمان کوتاهی راه اندازی کرده اند.

با توجه به این توضیح مختصر، در این گزارش به تبیین الزام حقوقی و قانونی راه اندازی شبکه ملی اطلاعات در قانون برنامه توسعه پنجم و ششم و سیاست های مرتبط با آن می پردازیم:

 

1- قانون برنامه پنجم توسعه

بند 5: استفاده بهینه از فناوری های اطلاعاتی و ارتباطی برای تحقق اهداف فرهنگی نظام (سیاست ها)

توضیح: بر این اساس، فناوری اطلاعات و ارتباطات، که اینترنت از مهمترین مصادیق آن است، در صورتی که بتوان به شکلی بهینه از آن استفاده کرد، ابزاری است برای تحقق اهداف فرهنگی نظام خواهد بود. همانطور که می دانیم اینترنت و به طور کلی فضای مجازی بستری است برای ارتباط و تعامل برخط، تولید و تبادل اطلاعات و ارائه و استفاده از خدمات متنوع برخط. برای آنکه از این ابزار در راستای تحقق اهداف فرهنگی نظام، نه استفاده حداقلی بلکه استفاده بهینه صورت پذیرد، صرف تولید محتوای مناسب کافی نیست، بلکه بیش از آن اثربخشی محتوای تولید شده باید مدنظر باشد.

 می توان این گونه استدلال کرد که اثر بخشی محتوا در شرایطی که بستر و زمینه ای بومی برای تعامل، تولید و تبادل داده و ارائه خدمات فراهم شود، تسهیل خواهد شد؛ چرا که در چنین بستری است که به صورت حداکثری امکان مدیریت داده و حمایت از محتوای مناسب وجود دارد. بنابراین راه اندازی شبکه ملی اطلاعات به عنوان بستر بومی فضای مجازی در کشور را می توان گامی بسیار مهم و اساسی در جهت استفاده بهینه از فناوری های اطلاعاتی و ارتباطی برای تحقق اهداف فرهنگی نظام دانست.

ماده 46: به منظور بسط خدمات دولت الکترونیک، صنعت فناوری اطلاعات، سواد اطلاعاتی و افزایش بهره وری در حوزه های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی... وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات مکلف است نسبت به ایجاد و توسعه شبکه ملی اطلاعات و مراکز داده داخلی امن و پایدار با پهنای باند مناسب و با رعایت موازین شرعی و امنیتی کشور اقدام کند.

توضیح: در این ماده، به وضوح به راه اندازی شبکه ملی اطلاعات اشاره شده است. همچنین، در این ماده، بر رعایت موازین شرعی در کنار موازین امنیتی در ایجاد و توسعه شبکه ملی اطلاعات تاکید شده است. این موضوع بر لزوم تناسب شبکه ملی اطلاعات با چارچوب های شرعی و بومی دلالت می کند.

 

2- قانون برنامه ششم توسعه

بند 36: حضور موثر و هدفمند در تعاملات بین المللی فضای مجازی (سیاست ها)

توضیح: حضور موثر و هدفمند در تعاملات بین المللی فضای مجازی در گره راه اندازی شبکه ملی اطلاعات است. با پیاده سازی شبکه ملی اطلاعات در کشور و به واسطه تبدیل شدن ایران به عنوان هاب و ترانزیت ترافیک منطقه، زمینه ای مساعد برای همکاری ها و تعاملات بین المللی فضای مجازی در عرصه های مختلف اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی فراهم می شود. به عنوان مثال تشکیل اتحادیه ای میان کشورهای اسلامی برای هماهنگ سازی مقررات و دستورالعمل ها، تشریک مساعی برای کنترل آسیب های اینترنتی، سرمایه گذاری های دو و چند جانبه در حوزه های سخت افزاری و نرم افزاری و ایجاد شبکه ها و خدمات یکپارچه مشترک (همچون شبکه یکپارچه علمی جهان اسلام) وابسته به راه اندازی شبکه ملی اطلاعات است.

بند 33: توسعه محتوا در فضای مجازی بر اساس نقشه مهندسی فرهنگی کشور حداقل پنج برابر وضعیت کنونی و بومی سازی شبکه های اجتماعی (سیاست ها)

توضیح: بر اساس این بند این سیاست ها ضمن تاکید بر محوریت نقشه مهندسی فرهنگی در زمینه توسعه محتوا در فضای مجازی، لزوم بومی سازی شبکه های اجتماعی را یادآور می شود. می دانیم که بومی سازی سرویس های اینترنتی از جمله شبکه های اجتماعی زمانی موثر است که در برابر خدمات مشابه خارجی (مثل شبکه های اجتماعی محبوبی چون فیس بوک، توییتر، واتس آپ، تلگرام و غیره) از مزیت رقابتی برخوردار باشد؛ به نحوی که کاربران داخلی به استفاده از سرویس های بومی ترغیب شوند. مسلما شبکه ملی اطلاعات به واسطه امکاناتی که در زمینه ارائه پهنای باند مناسب، سرعت دسترسی و تعیین تعرفه های ترجیحی برای سرویس های فضای مجازی فراهم می کند، می تواند بسترساز ایجاد مزیت رقابتی برای سرویس های بومی باشد.

بندهای 32 و 34: کسب جایگاه برتر منطقه در توسعه دولت الکترونیک در بستر شبکه ملی اطلاعات/ ایجاد، تکمیل و توسعه شبکه ملی اطلاعات و تامین امنی آن، تسلط بر دروازه های ورودی و خروجی فضای مجازی و پالایش هوشمند آن و ساماندهی احراز هویت و تحول در شاخص ترافیکی شبکه به طوری که 50 درصد آن داخلی باشد (سیاست ها)

توضیح: این دو بند کاملا گویای اهمیت جایگاه شبکه ملی اطلاعات در توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات در کشور می باشد. در این بندها، به صراحت بر ایجاد شبکه ملی اطلاعات تاکید شده و دولت را ملزم کرده است 50 درصد ترافیک داخلی باشد.

بند 72: حضور موثر نهادهای فرهنگی دولتی و مردمی در فضای مجازی به منظور توسعه و ترویج فرهنگ، مفاهیم و هویت اسلامی ایرانی و مقابله با تهدیدات (سیاست ها)

توضیح: حضور موثر در فضای مجازی نیازمند بسترسازی است. بسترسازی در فضای مجازی به معنای ایجاد ساختار و روابطی است که الگوهای کنش و ارتباط در این عرصه را محدود کرده و به آن جهت می بخشد. بنابراین برای حضوری موثر در فضای فضای در راستای ترویج فرهنگ و معارف اسلامی باید ابتدا ساختاری متناسب با این هدف را که از عناصر و مولفه های بومی تشکیل شده باشد، ایجاد کرد. شبکه ملی اطلاعات می تواند فراهم کننده چنین بستری باشد.

با وجودی که شورای عالی فضای مجازی باید حداقل هر ۳ هفته یکبار تشکیل جلسه دهد اما از زمان برگزاری آخرین جلسه این شورا بیش از ۴۵ روز می گذرد و طی ۸ ماه گذشته این شورا تنها ۳ بار تشکیل شده است.

به گزارش خبرنگار مهر، نبود اهتمام در برگزاری منظم جلسات شورای عالی فضای مجازی بارها از سوی اعضای حقیقی این شورا مورد انتقاد قرار گرفته است.

تعویق مجدد در برگزاری جلسات شورای عالی فضای مجازی در حالی است که این شورا از ابتدای سال تاکنون تنها ۳ جلسه در ۹ تیرماه، ۲۵ شهریور و ۸ مهرماه برگزار کرده است.

به دلیل نبود برنامه منظم در برگزاری این شورا، تصویب نهایی طرح‌ها در این شورا نیز با فواصل زمانی طولانی انجام می‌شود.

مطابق با آنچه که در سایت مرکز ملی فضای مجازی دیده می‌شود، در سال جاری تنها یک مصوبه (طرح کلان و معماری شبکه ملی اطلاعات) در شورای عالی فضای مجازی به تصویب رسیده است. در سال ۹۸ نیز تنها دو سند (نظام هویت معتبر در فضای مجازی کشور) و (تدوین سند تحول حوزه‌های فرهنگ و آموزش با توجه به تحولات فضای مجازی) به تصویب نهایی رسید.

روند تصویب نهایی طرح‌ها در شورای عالی فضای مجازی در سال ۹۷ قابل دفاع تر بود و در این سال ۳ سند به تصویب رسید. شورای عالی فضای مجازی در سال ۹۶ نیز یک مصوبه داشته است.

با این آمار و به رغم اهمیت موضوعات فضای مجازی و سرعت بالای تحولات در این حوزه، به نظر می‌رسد آنطور که باید به سیاستگذاری‌های این حوزه و حاکمیت فضای مجازی، توجه ویژه ای نمی‌شود.

با اینکه پس از برگزاری جلسه ۸ مهرماه این شورا، پیش بینی شده بود که از این پس برگزاری جلسات شورای عالی فضای مجازی با نظم بیشتری دنبال شود اما پیگیری خبرنگار مهر از اعضای حقیقی شورای عالی فضای مجازی، حاکی از آن است که تاکنون برای جلسه آینده این شورا، ارسال دعوتنامه و اطلاع رسانی لازم انجام نشده است.

در آخرین جلسه شورای عالی فضای مجازی، بخشی از سند پیشگیری و مقابله با نشر اطلاعات خلاف واقع در فضای مجازی تصویب شد و تصویب مابقی مفاد این سند به جلسه بعدی این شورا موکول شده است.

پیش از این ابوالحسن فیروزآبادی دبیر شورای عالی فضای مجازی درباره انتقادات به عدم تشکیل منظم جلسات شورای عالی فضای مجازی گفته بود: ما تا پیش از کرونا، به طور میانگین ماهی یک بار جلسه شورای عالی فضای مجازی را برگزار کردیم. به نحوی که در سال ۹۸ حدود ۹ جلسه و در سال ۹۷ حدود ۱۱ جلسه شورای عالی فضای مجازی برگزار شد.

وی تاکید کرد: طبق آئین نامه، برگزاری جلسات شورای عالی فضای مجازی حداقل ماهانه یک جلسه است و مقام معظم رهبری نیز اصرار داشتند که تعداد جلسات یاید بیشتر باشد و ما هم معتقدیم که این جلسات با توجه به سرعت تحولات، باید از تعداد یک جلسه در ماه فراتر رود.

فیروزآبادی با اشاره به تدابیر اتخاذ شده در تشکیل شورای عالی فضای مجازی و حضور سران سه قوه، مدیران لشگری، امنیتی و فرهنگی و نیز نخبگان و مجلسیان در این شورا، گفت: این انتقاد بر شورای عالی فضای مجازی مطرح است که تعداد برگزاری جلسات آن کم است و خروجی آن آنطور که انتظار می‌رود پیش نمی‌رود. اما بنده از این موضوع دفاع کرده و معتقدم که جلسات شورای عالی فضای مجازی در این مدت مفید بوده و مصوباتی مانند ساماندهی پیام رسان ها، ضرورت الزامات شبکه ملی و معماری آن، نظام هویت فضای مجازی و ساماندهی بازی‌های رایانه‌ای در این شورا، منشأ تحولات فضای مجازی در کشور بوده است.

عضو شورای عالی فضای مجازی با انتقاد از عدم اجرای مصوبه ساماندهی پیام رسان های اجتماعی، گفت: مصوبات شورا در حمایت از پیام رسانهای بومی توسط وزارت ارشاد، صدا و سیما و وزارت ارتباطات اجرا نشد.

به گزارش خبرنگار مهر، علیرغم اینکه حمایت و بسترسازی برای افزایش تولید محتوای مبتنی بر فرهنگ اسلامی ـ ایرانی و تسهیل دسترسی کاربران به پیام رسان های بومی در مصوبه شورای عالی فضای مجازی برعهده سازمان صدا و سیما قرار داده شده اما چندی است که در اغلب برنامه های تلویزیونی این رسانه، شاهد تبلیغ شبکه های اجتماعی و پیام رسان های خارجی به صورت علنی هستیم.

این عدم التزام رسانه ملی به قانون شورا در حالی است که شورای عالی فضای مجازی در سال ۹۶ مصوبه سامان دهی پیام رسان های اجتماعی را در راستای حمایت از شبکه های داخلی و ضابطه مند کردن فعالیت شبکه های اجتماعی خارجی در کشور ابلاغ کرد.

در این مصوبه سیاست ها و اقدام لازم نهادهای مرتبط در جهت حفظ و صیانت از هویت ملی و ساماندهی فعالیت پیام‌رسان‌های اجتماعی در کشور با هدف فراگیری پیام‌رسان‌های اجتماعی داخلی و ساماندهی فعالیت پیام‌رسان‌های اجتماعی خارجی مدنظر قرار گرفته است.

با همه اینها اکثر برنامه های پرمخاطب صدا و سیما که به صورت شبانه روزی برای مردم پخش می شود دارای صفحه اینستاگرام بوده و این موضوع از سوی تهیه کنندگان این برنامه ها به وضوح به بینندگان اعلام می شود. تولیدکنندگان این برنامه ها، نشانی صفحات خود را یا به صورت زیرنویس و یا به صورت اعلامی در اختیار بینندگان قرار می دهند و برای افزایش میزان بازدیدکنندگان از صفحاتشان بارها در فواصل مختلف برنامه و روی آنتن رسانه ملی از کاربران می خواهند که صفحات فیک مشابه در اینستاگرام را به اشتباه فالو نکنند.

برای مثال برنامه «طبیب» در شبکه ۳ سیما که در حوزه سلامت پخش می شود، به صورت کاملا علنی آدرس صفحه خود در اینستاگرام را اعلام می کند و از مردم می خواهد نسبت به برنامه نظرات خود را بگویند و یا سوالاتشان را درج کنند. برنامه هایی مانند «دستپخت» در شبکه یک یا «میدون» در شبکه سه سیما صفحات اینستاگرامی خود را به کاربران معرفی می کنند. مسابقه «برخط شو» از شبکه ۵ سیما نیز همین سیاست را در پیش گرفته است. حتی در برنامه هایی با مضمون کودک نیز این موضوع دیده می شود. برای مثال در برنامه ای با عنوان «با ما بیا» در شبکه دوم سیما برنامه چندین بار صفحه اینستاگرامی این برنامه زیرنویس می شود.

این مثال ها چند نمونه از عدم التزام سازمان صدا و سیما به مصوبه شورای عالی فضای مجازی در حمایت از پیام رسان های داخلی و عدم رعایت ضوابط برای تبلیغ فعالیت شبکه های اجتماعی خارجی در کشور است. کارشناسان بسیاری این اقدام رسانه ملی را تناقض آشکار در عمل به مصوبات شورای عالی فضای مجازی و سیاستگذاری در حوزه حاکمیت فضای مجازی می دانند.

محمدحسن انتظاری عضو حقیقی شورای عالی فضای مجازی در گفتگو با خبرنگار مهر، با انتقاد از عملکرد رسانه ملی در حوزه حمایت از پیام رسان های بومی، اظهار داشت: توقع بیشتری از سازمان صدا و سیما می رود که موضوع حمایت از پیام رسان های بومی را در دستور کار قرار دهد و شبکه های اجتماعی خارجی مانند اینستاگرام را تقویت نکند.

وی با بیان اینکه مصوبه ساماندهی پیام رسان های اجتماعی در سال ۹۶ توسط شورای عالی فضای مجازی به تصویب رسید و ابلاغ شد اما تاکنون اجرایی نشده است، ادامه داد: در این مصوبه یک سری ضوابط و اقدامات مدنظر قرار گرفت که در صورتیکه توسط متولیان امر، اجرایی می شد هم اکنون چالش پیام رسان های بومی حل شده بود.

انتظاری افزود: مطابق این مصوبه به منظور بهره برداری از ظرفیت پیام رسان های بومی قرار بود وزارت ارتباطات کارگروهی با حضور سازمان صدا و سیما و وزارت ارشاد و سایر متولیان تشکیل دهد تا تهیه و تدوین شرایط و ضوابط اعطای مجوز فعالیت به پیام‌رسان‌های اجتماعی داخلی و خارجی مشخص شود. اما این کارگروه تشکیل نشد و وظایف متولیان نیز راکد ماند.

وی با بیان اینکه هم اکنون شاهد استفاده برنامه های رسانه ملی از بستر شبکه های اجتماعی خارجی هستیم، گفت: این عملکرد سازمان صدا و سیما در هدایت بینندگان تلویزیون به سمت شبکه اجتماعی اینستاگرام، با روح مصوبه ساماندهی پیام رسان های اجتماعی سازگار نیست.

عضو حقیقی شورای عالی فضای مجازی خاطرنشان کرد: توقع ما این است که در زمینه حمایت از پیام رسان ها و شبکه های اجتماعی بومی، سیاست قوی تری از سوی سازمان صدا وسیما پیاده سازی شود.

انتظاری گفت: در صورتی که مصوبه ساماندهی پیام رسان های اجتماعی در کشور اجرایی می شد، شبکه های اجتماعی خارجی ملزم به دریافت مجوز فعالیت در کشور می شدند اما این مصوبه تاکنون پیاده سازی نشده است. از سوی دیگر به دلیل عدم اجرای این مصوبه، پیام رسان های بومی نیز موفق به تکمیل امکانات موردنظر نشدند.

وی با بیان اینکه توسعه پیام رسان های بومی بخشی از لایه اطلاعاتی شبکه ملی اطلاعات است که از برنامه بسیار عقب مانده، تاکید کرد: از آنجایی که شبکه ملی اطلاعات در این زمینه مسیر خود را به درستی طی نکرد، این عدم جدیت در تمامی بخش های متولی باعث شد شبکه های اجتماعی بومی در کشور تقویت نشوند و مردم نیز از شبکه های خارجی استفاده کنند.

عضو حقیقی شورای عالی فضای مجازی گفت: با این وجود این انتظار از دوستان رسانه ملی می رود که عرق ملی داشته باشند و به تقویت پیام رسان های بومی بپردازند. حداقل توقع این است که در زمان پخش برنامه های تلویزیونی، آدرس صفحات پیام رسان های بومی را به جای اینستاگرام، به مردم تبلیغ کنند.

وی افزود: در این زمینه کمک نمایندگان مجلس به شورای عالی فضای مجازی برای پیگیری اجرای این مصوبه، می تواند فرصت مغتنمی باشد تا مسیر را هموارتر کند.

عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس گفت: هدف شبکه ملی اطلاعات توسعه شبکه زیرساخت امن و پایدار ملی و اتخاذ تدابیر حفاظتی و امنیتی در کشور برای صیانت از داده‌ها و جلوگیری از حملات سایبری بیگانگان است.

پس از برگزاری جلسات متعدد درباره معماری نهایی شبکه ملی اطلاعات، شورای عالی فضای مجازی کشور روز ۳۰ مهرماه طرح کلان و معماری شبکه ملی اطلاعات را پس از تصویب در جلسه شصت و ششم این شورا به منظور اجرا توسط نهادهای متولی ابلاغ کرد.

«رضا تقی پور» در همین زمینه در گفت و گو با ایرنا افزود: طبق ماده ۴۶ قانون برنامه پنجم توسعه که در سال ۱۳۸۹ مصوب شده بود، شبکه ملی اطلاعات کشور، شبکه‌ای مبتنی بر قرارداد اینترنت (آیپی)، به همراه سوییچ‌ها و مسیریاب‌ها و مراکز داده‌ای است. به صورتی که درخواست‌های دسترسی داخلی و اخذ اطلاعاتی که در مراکز داده داخلی نگهداری می‌شوند، به هیچ‌وجه از طریق خارج کشور مسیریابی نشود و شبکه‌های اینترانت، خصوصی و امن داخلی نیز ایجاد شوند.

عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی افزایش سرعت اینترنت، استقلال، ارزان‌تر شدن اینترنت، امنیت اطلاعات کاربران و قدرتمندی در برابر سایر کشورها را از جمله ویژگی‌ها شبکه ملی اطلاعات دانست و گفت: از آنجا که روز به روز به دارایی‌های شبکه‌های سایبری در زیرساخت‌ها، نیروگاه‌ها و دیگر بخش‌ها مهم کشور اضافه می‌شود، باید استقلال شبکه ملی را اطلاعات را در این بخش‌ها حفظ کرد.

عضو شورای عالی فضای مجازی ادامه داد: در حال حاضر نیز شرکت آمریکایی آیکن درحال هدایت اینترنت است و از طرفی وابستگی کشور به اینترنت هم زیاد بوده و اگر قرار باشد با هدایت این شرکت یا شرکت‌ها نظیر آن زیرساخت‌ها دچار مشکل شود، طبیعی است که در اختیار داشتن اینترنت کشور در دست بیگانان عاقلانه نیست.

وزیر پیشین ارتباطات و فناوری اطلاعات با بیان اینکه برای جلوگیری از سوء استفاده از اینترنت علیه زیرساخت‌ها کشور باید راه جدیدی اتخاذ شود، تصریح کرد: بعضی از روی ناآگاهی اعلام می‌کنند که شبکه ملی اطلاعات یعنی قطعی اینترنت که اینگونه نیست و این یک حرف غیرکارشناسی است و فردی که چنین می‌گوید الفبای شبکه ملی اطلاعات را نمی‌داند. بلکه در حقیقت توسعه شبکه زیرساخت امن و پایدار ملی و اتخاذ تدابیر حفاظتی و امنیتی در کشور برای صیانت از داده‌ها و جلوگیری از حملات سایبری بیگانگان هدف شبکه ملی اطلاعات است.

نماینده مردم تهران، ری، شمیرانات و اسلامشهر با تاکید بر اینکه نباید زیرساخت‌های کشور بر اساس اینترنت خارجیان باشد، ‌ عنوان کرد: بر اساس تجربه وقتی یک شرکت آمریکایی این جرات را دارد که از گوشی شهروندان ما دو برنامه را حذف ‌کند، این نشانه ناامنی و وابستگی کامل به اینترنت بیگانه بوده و ممکن است در فعالیت زیرساخت‌ها نیز اجازه فعالیت یا عدم فعالیت آنها را بیگانگان با استفاده از اینترنت خود در دست بگیرند که این نشانه عدم امنیت در این حوزه است.

وی با بیان اینکه شبکه ملی اطلاعات سبب ارزان شدن قیمت اینترنت می‌شود، تصریح کرد: ۸۰ درصد فعالیت‌های کاربردی کشور به اینترنت نیاز ندارند و می توانند با اینترنت داخلی و شبکه ملی اطلاعات فعالیت خود را ادامه دهند. به عبارتی ۸۰ درصد شبکه اینترنت کشور بی‌نیاز از ارتباطات خارجی است ولی در حال حاضر مجبوریم برای همین مقدار مصرف اینترنت، هزینه پرداخت کنیم.

عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی ادامه داد: شبکه ملی اطلاعات یعنی اینکه سه تا چهار برابر هزینه اضافی که برای اینترنت پرداخت می‌شود را حذف کنیم، از پهنای باند شبکه داخلی استفاده کنیم و پول اضافی برای این موضوع پرداخت نکنیم.

تقی‌پور پهنای باند را از مسائل مهم در شبکه ملی اطلاعات دانست و افزود: زمانی بود که حجم اینترنت ۲ مگابیت بر ثانیه پاسخگوی کاربران بود ولی با توجه به کاربردهای متنوع که در این حوزه تعریف شده این حجم به ۱۶ و حتی ۵۰ مگابیت بر ثانیه افزایش یافته است. حال اگر قرار است این موضوع وابسته به خارج از کشور باشد، سبب می‌شود پول خیلی زیادی را هزینه کنیم در حالی که با هزینه کمتر می‌توانیم پهنای باند بیشتری را ایجاد کنیم.

نماینده مردم تهران، شبکه ملی اطلاعات را راهی مهم و اساسی برای حفظ زیرساخت‌های کشور در حملات سایبری بیگانگان دانست و تصریح کرد: شبکه ملی اطلاعات سبب می‌شود امنیت زیرساخت‌های کشور به مقدار قابل توجهی از دست اندازی بیگانگان رهایی یافته و این موضوعی است که امروز مغفول مانده و باید کار اساسی برای آن انجام داد.

رسول جلیلی،‌ عضو شورای عالی فضای مجازی در گفتگوی ویژه شبکه دو سیما با بیان اینکه فضای مجازی صحنه جدید مقابله ما با دشمنان است، گفت: در بحث زیرساخت اطلاعاتی، چون مرکز داده نداریم نمی‌توانیم از نظر تعرفه و کیفیت با خدمات کشورهای دیگر رقابت کنیم.

به گزارش صداوسیما، رسول جلیلی در برنامه گفتگوی ویژه شبکه دو سیما با بیان اینکه بر اساس قانون باید تاکنون ۸۰ درصد شبکه ملی اطلاعات راه اندازی می‌شد، اما اکنون ۵۰ درصد کار انجام شده است.

وی گفت: در شاخص‌های ارزیابی شبکه ملی اطلاعات اختلاف وجود دارد، زیرا مجری می‌خواهد آمار بهتری ارائه دهد، اما ناظران با دقت بیشتری آمار می‌دهند بنابراین ناظران عدد تحقق شبکه ملی اطلاعات را ۳۰ تا ۳۵ درصد و مجریان ۶۰ تا ۷۰ درصد اعلام می‌کنند.

عضو حقیقی شورای عالی فضای مجازی افزود: کاربران این شبکه نیز به دلیل مقایسه شبکه ملی اطلاعات کشورمان با دیگر شهرهای دنیا آن را ضعیف می‌دانند.

 

فضای مجازی صحنه جدید مقابله ما با دشمنان است
جلیلی با بیان اینکه فضای مجازی صحنه جدید مقابله ما با دشمنان است اضافه کرد: شبکه ملی اطلاعات در لایه زیرساخت ارتباطی وضع قابل قبولی دارد، اما در بحث زیرساخت اطلاعاتی، چون مرکز داده نداریم نمی‌توانیم از نظر تعرفه و کیفیت با خدمات کشورهای دیگر رقابت کنیم.

وی گفت: باید برای ایجاد زیرساخت‌ها و مرکز داده و تعرفه‌ها یارانه بدهیم.

عضو حقیقی شورای عالی فضای مجازی با اشاره به اینکه در لایه خدمات کاربردی کمترین پیشرفت را داریم افزود: بسته‌های اطلاعاتی مان را به خارج می‌فرستیم و هزینه‌های ارسال و دریافت آن را می‌پردازیم.

جلیلی گفت: هزینه زیرساخت‌های خدمات پایه را باید دولت بدهد و با پرداخت تسهیلات پنج میلیارد تومانی از آن‌ها حمایت کنند.

وی افزود: اگر در این عرصه چرخه اقتصادی ایجاد شود و واردات گران و از صادرات پهنای باند و محتوا حمایت شود سرمایه گذاران برای ایجاد مرکز داده وارد خواهند شد.

 

در گذشته برای راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات اراده‌ای وجود نداشت
عضو حقیقی شورای عالی فضای مجازی گفت: در گذشته برای راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات اراده‌ای وجود نداشت، اما اکنون این اراده به ویژه پس از نامه رهبر معظم انقلاب اسلامی به رئیس جمهور در سال گذشته ایجاد شده و روند کار سرعت یافته است.

جلیلی با بیان اینکه با راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات پهنای باند ارزان می‌شود افزود: با این حرف که برخی با واسطه‌گری با ایجاد شبکه ملی اطلاعات مقابله می‌کنند مخالف هستم.

وی گفت: حملات سایبری ممکن است از داخل کشور یا خارج انجام شود، زیرا شبکه ملی اطلاعات به اینترنت وصل است و بر این اساس امکان حمله از خارج کشور نیز وجود دارد، اما بودن یا نبودن شبکه ملی اطلاعات ربطی به حمله‌های سایبری ندارد.

عضو حقیقی شورای عالی فضای مجازی افزود: اگر دستگاهی هوشیار نباشد و از نرم افزارهای مقابله با حملات سایبری استفاده نکند هر زمانی ممکن است این حملات به آن دستگاه آسیب برساند.

 

ما کشور در حال توسعه هستیم
جلیلی گفت: اگر نسل چهار اینترنت خوب داشته باشیم مشکلات چند سال آینده ما در این زمینه رفع می‌شود، زیرا ما کشور در حال توسعه هستیم و این کیفیت برای شرایط کنونی ما کافی است.

وی با بیان اینکه نباید خود را با آمریکا یا چین مقایسه کنیم افزود: اگر در عرصه فضای مجازی توجیه اقتصادی وجود داشته باشد بخش خصوصی برای سرمایه گذاری وارد و مشکلات حل می‌شود.

ابوالفضل روحانی معاون راهبری، فنی مرکز ملی فضای مجازی نیز در این برنامه گفت: در حوزه شبکه ملی اطلاعات کارها در حوزه کلان طرح‌ها و ریز طرح‌ها مشخص و بررسی شده است و برای مشخص شدن میزان راه اندازی این شبکه باید به این اسناد رجوع شود.

 

تا آخر شهریور امسال ۲۵ درصد این شبکه راه اندازی شده است
وی افزود: بر اساس گزارش ناظر اجرای طرح شبکه ملی اطلاعات تا آخر شهریور امسال ۲۵ درصد این شبکه راه اندازی شده است.

روحانی گفت: البته ممکن است برخی کارها در وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات انجام شده باشد که تاکنون گزارش آن به مرکز ملی فضای مجازی نرسیده است.

معاون راهبری فنی مرکز ملی فضای مجازی افزود: اگر بخواهیم از شبکه ملی اطلاعات به خوبی استفاده کنیم باید خدمات خود از جمله پیام رسان‌های ملی و جویشگرهای ملی را روی آن راه اندازی کنیم.

وی گفت: برای موفق شدن این خدمات نیازمند حمایت خوب از آن‌ها و فرهنگ سازی در میان مردم برای استفاده از این نرم افزارهای ملی هستیم.

روحانی افزود: اگر پیام رسان‌ها و جویشگرهای داخلی را در رقابت ناجوانمردانه با مشابه خارجی آن‌ها قرار دهیم نمی‌توانند رقابت کنند.

 

لزومی ندارد برای ترافیک و اطلاعات داخلی کشور هزینه دهیم
معاون راهبری فنی مرکز ملی فضای مجازی با بیان اینکه ترافیک اینترنت هزینه‌های زیادی را به کشور تحمیل می‌کند و مردم پول آن را می‌پردازند گفت: لزومی ندارد برای ترافیک و اطلاعات داخلی کشور هزینه دهیم.

وی درباره واسطه‌گری در عرصه اینترنت افزود: ممکن است تخلفی وجود داشته باشد، اما نمی‌پذیریم که مجموعه‌ای ساختار یافته در حال مقابله با شبکه ملی اطلاعات باشد.

روحانی گفت: پس از ابلاغیه رهبر معظم انقلاب در سال گذشته کار برای راه اندازی شبکه ملی اطلاعات به شدت سرعت گرفته است.

معاون راهبری فنی مرکز ملی فضای مجازی افزود: البته به روند کار گله داریم، زیرا این سرعت باید از سال ۹۳ و ۹۴ آغاز می‌شد.

وی گفت: سند معماری و طرح کلان شبکه ملی اطلاعات کار بسیار بزرگی است و ما با طرح پیچیده‌ای دست و پنجه نرم می‌کنیم.

روحانی افزود: شبکه ملی اطلاعات برای صیانت از اطلاعات ملی است، اما اگر کشوری بخواهد به ما حمله سایبری کند این ربطی به شبکه ملی اطلاعات ندارد.

 

برای شبکه ملی اطلاعات باید الگوی کسب و کار تعریف کنیم
معاون راهبری فنی مرکز ملی فضای مجازی گفت: برای شبکه ملی اطلاعات مصوب کردیم هزینه ترافیک داخلی یک دوم خارجی باشد و همه اپراتورهای داخلی آن را رعایت کنند.

وی افزود: البته تعرفه باید به سمت یک سوم یا یک چهارم تعرفه خارجی برود تا مردم از شبکه داخلی استفاده کنند.

روحانی گفت: شبکه ملی اطلاعات سکویی برای استفاده شبکه‌های ملی مانند شبکه شاد است که از این عرصه استفاده می‌کنند.

معاون راهبری فنی مرکز ملی فضای مجازی افزود: برای راه اندازی شبکه‌های داخلی نیازمند نرم افزار و طراحی خوب آن‌ها هستیم.

وی گفت: برای شبکه ملی اطلاعات باید الگوی کسب و کار تعریف کنیم که سرمایه‌ها برای تولید خدمات وارد این شبکه شوند.

 

شبکه ملی اطلاعات همپای تحولات جهانی نیست
حسین نوری‌خواه کارشناس فضای مجازی نیز در این برنامه گفت: شبکه ملی اطلاعات همپای تحولات جهانی نیست و طرح کلان معماری شبکه ملی اطلاعات حتی اگر محقق شود در شرایط رقابتی قرار نمی‌گیرد.

وی افزود: اکنون به عنوان نمونه حد تأخیر در دنیا یک میلی ثانیه، اما در کشورمان ۳۰ میلی ثانیه هدف‌گذاری شده است و این مسئله را در زمینه‌های دیگر نیز می‌بینیم.

نوری‌خواه گفت: برای پیشرفت و به‌روز شدن شبکه ملی اطلاعات بر اساس آنچه که در تحولات جهانی بروز می‌کند باید بخش خصوصی وارد صحنه شود.

 

چه کسانی با ارزانی اینترنت و راه اندازی شبکه ملی اطلاعات مخالفند؟
مسلم معین کارشناس فضای مجازی نیز در این برنامه گفت: محقق نشدن شبکه ملی اطلاعات به دلیل نبودن اراده است.

وی با بیان اینکه برخی اراده‌ها در مقابل شبکه ملی اطلاعات در کشور هستند افزود: سوال این است که چه کسانی با ارزانی اینترنت و راه اندازی شبکه ملی اطلاعات مخالفند.

معین گفت: به دلیل راه اندازی نشدن کامل شبکه ملی اطلاعات برخی شرکت‌ها با دلالی و واسطه گری پول زیادی به دست می‌آورند تا سخن از شبکه ملی اطلاعات می‌شود به مردم می‌گویند شبکه ملی اطلاعات نوعی فیلترینگ است و بر این اساس نیز طرح مجلس شورای اسلامی که بساط فیلترینگ را در کشور جمع کرد به عنوان طرح فیلتر کردن اینترنت معرفی کردند.

کارشناس فضای مجازی افزود: این شرکت‌ها خود را نماینده مردم معرفی می‌کنند و می‌گویند مردم از پلتفرم‌های داخلی استفاده نمی‌کنند.

معاون مرکز ملی فضای مجازی از آغاز مرحله دوم حمایت از پیام رسان های داخلی با تاکید بر تلاش بیشتر آنها برای ارتقا و تقویت خود و نیز ایجاد نتیجه مطلوب خبر داد.

به گزارش مهر از مرکز ملی فضای مجازی، امیر خوراکیان با اشاره به تصویب سند ساماندهی پیام‌رسان ها در کشور گفت: پس از تصویب این سند استقبال بسیار خوبی از سوی مردم نسبت به پیام‌رسان های داخلی صورت گرفته اما در ادامه مشکلات فنی و نواقصی در ارائه خدمات و سرویس دهی‌ها به وجود آمد که البته این تجربه پس از سکون و افت مختصری مسیری برای رشد جدی پیام‌رسان های داخلی در زمینه‌های مختلف و مجدداً رشد اقبال نسبت به پیام‌رسان های داخلی فراهم کرد.

وی افزود: برای حمایت از پیام‌رسان های داخلی در مرحله اول بر اساس مصوبات شورای عالی فضای مجازی کشور یکسری اقدامات صورت گرفت و در حال حاضر در مرحله دوم حمایت‌ها برای تقویت و ارتقای آنها هستیم.

معاون فرهنگی، اجتماعی و امور محتوایی مرکز ملی فضای مجازی در تشریح مرحله دوم حمایت‌ها از پیام‌رسان های داخلی اعلام کرد: اتصال پیام‌رسان های داخلی به اپراتورها، کسب سهمی از درآمد ترافیک، اختصاص مرکز داده رایگان، تسهیل در اعطای مجوز، ارایه خدمات دولت الکترونیک، ایجاد شرایط مناسب تبلیغ در رسانه‌ها، رفع مشکلات قضایی و حقوقی و در نهایت همکاری در تمدید بازپرداخت تسهیلات مالی دریافتی از جمله حمایت‌های کشور در مرحله دوم این طرح است.

 

ایجاد ارتباطات صوتی و تصویری در پیام‌رسان های داخلی

وی تاکید کرد: ایجاد ارتباطات صوتی و تصویری حمایت بزرگی بود که با همکاری اپراتورها برای اتصال آنها به پیام‌رسان ها صورت گرفت. همچنین طبق مصوبه شورای عالی فضای مجازی اپراتورها به میزان ترافیکی که پیام‌رسان ها بتوانند ایجاد کنند سهمی از درآمد آن را پرداخت خواهند کرد که این مهم باعث ایجاد رقابت در جذب مخاطب و تامین نیازها و سرویس‌های مورد نیاز مردم در پیام‌رسان های داخلی و در نهایت ارتقای کیفیت خدمات به شهروندان خواهد شد.

وی با بیان اینکه وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در راستای ایجاد زیرساخت برای خدمات پایه شبکه ملی اطلاعات مرکز داده شهید سلیمانی را ایجاد و به صورت رایگان در اختیار پیام‌رسان های داخلی قرار خواهد داد، گفت: با همکاری وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات همچنین سامانه‌ای ایجاد شد تا پیام‌رسان های داخلی بتوانند با مراجعه به آن و بارگذاری اطلاعات مورد نیاز نسبت به دریافت مجوز در کوتاه‌ترین زمان ممکن اقدام کنندکه این مجوز در ادامه برای دریافت تسهیلات، امکانات و تعاملات مورد نیاز است.

 

عرضه خدمات دولت الکترونیک روی پیام‌رسان های داخلی

معاون فرهنگی، اجتماعی و امور محتوایی مرکز ملی فضای مجازی در خصوص ارائه خدمات دولت الکترونیک روی پیام‌رسان های داخلی برای افزایش کارایی آنها و تسهیل در تامین نیازهای مردم اظهار داشت: با توجه به اینکه برای ارائه این خدمات نیاز به همکاری سازمان‌های بسیاری است، علی رغم محدودیت‌های فعلی کشور در مبارزه با کرونا، پیگیری‌های لازم صورت گرفته و شاهد اتفاقات خوبی در این حوزه به زودی خواهیم بود.

خوراکیان افزود: برای رفع مشکلات قضایی پیام‌رسان ها نیز کارگروهی با مشارکت قوه قضائیه و دادستانی تشکیل شده و مسائل پیام‌رسان ها به خصوص در حوزه تفکیک مسئولیت‌های کاربر با صاحب سرویس در حال پیگیری است.

 

حمایت همه جانبه کشور برای معرفی و تبلیغ پیام‌رسان های داخلی

وی با اشاره به اینکه برای تبلیغ و معرفی پیام‌رسان های داخلی از صدا و سیما درخواست کردیم تا با رفع تداخل قوانین داخلی این سازمان برای معرفی آنها به مردم شرایط ویژه‌ای اختصاص یابد، گفت: آنچه که مسلم است شناسایی پیام‌رسان های داخلی به مردم نیاز به حمایت همه جانبه دارد بنابراین مسئولان و دستگاه‌های اجرایی حتماً در اطلاع رسانی‌ها و برنامه‌هایی که دارند پیام‌رسان های داخلی را مقدم بدارند و اگر مجبورند برای مخاطبان خارجی در پیام‌رسان های خارجی اطلاع رسانی کنند این امکان را فراهم کنند تا این محتوا به استناد مطلبی که در پیام‌رسان داخلی منتشر شده بازنشر شود. همچنین از فعالان فضای مجازی و چهره‌های شناخته شده می‌خواهیم برای حفظ منافع عمومی و ضمانت فعالیت مردم در فضای مجازی در پیام‌رسان های داخلی پررنگ‌تر ظاهر شوند.

خوراکیان افزود: مشکلات، دعاوی و رسیدگی به حقوق افراد در پیام‌رسان های خارجی به خصوص در حوزه‌های مسائل مالی و اجتماعی قابل رسیدگی نیست و بنابراین کسب و کارها در پیام‌رسان داخلی امنیت بیشتری خواهند داشت.

وی با تاکید بر اینکه پیام‌رسان های داخلی باید برای ارتقا و تقویت خود تلاش کنند و سرویس‌های بهتری ارایه دهند چرا که حمایت‌ها در کنار تلاش‌های این پیام‌رسان ها نتیجه مطلوب را خواهد داشت بنابراین صرفاً به دنبال حمایت نباشند، تصریح کرد: از پیام‌رسان های خارجی دعوت می‌شود در ایران دفتر مرکزی ایجاد کرده و امکان تعامل و ارتباطات را ایجاد کنند چرا که ما موافق فعالیت سرویس‌های خارجی با اولویت حمایت از سرویس‌های داخلی در کشور هستیم اما این به میزان تعامل و همکاری سرویس‌های خارجی بر اساس اصول بین‌المللی بستگی دارد.