سایت های غارت میراث فرهنگی در فضای مجازی زیاد است؛ گردانندگان این سایتها به کاربران خود آموزش می‌دهند که چگونه در یک محوطه باستانی اشیای تاریخی را جستجو کنند و آن را به تاراج ببرند. مسئولان سازمان میراث فرهنگی هم پیگیری این موضوع را متوجه دیگری می‌دانند به طوریکه بخش حراست سازمان مشکل را به یگان حفاظت و یگان هم به اداره حقوقی و دوباره اداره حقوقی به یگان حفاظت ارجاع می دهند.
کار سختی نیست. کافی است در فضای مجازی کلمه گنج یابی را سرچ کنید، بیش از 281 هزار نتیجه می‌گیرید و می‌بینید سایتهای زیادی وجود دارد که در آن تبلیغ گنج یابی، کشف دفینه و راههای حفاری در محوطه های تاریخی آموزش داده می شود. در بسیاری از این سایت ها نام و نشان، عکس و شماره تلفن گردانندگان آن هم عنوان شده است. جالب اینکه در این سایتها امکان آموزش هم وجود دارد ب این توضیح که اگر در محوطه ای و یا بنایی، نشانه ای هرچند بی اهمیت دیدید، چطوری آن را غارت کنید، بناهای تاریخی را نابود کنید و به دنبال گنج بگردید. دلیلشان هم این است که ایران سرزمین گنج های نهفته است. گنج هایی که هیچ وقت هیچ کسی پیدایشان نکرده است!
البته فقط سایت ها و وبلاگ ها نیستند، شبکه های اجتماعی هم پر شده اند از صفحاتی مخصوص به فروش آثار تاریخی و کشف آثار عتیقه. عکس و مشخصات آثار کشف شده را هم آنلاین می گذارند تا به بهترین قیمت فروخته شود با تعداد زیادی مخاطب.
تبلیغات شبکه های ماهواره ای
جالب اینکه شبکه های ماهواره ای هم از کاسبی در این بازار مکاره غافل نشده اند. به تازگی نیز شبکه ای که با حرف های پوچ و خرافات، برنامه می سازد، اعلام کرده" به کمک هفت استاد معنوی می توانیم به شما آیینه ای جادو شده بدهیم تا کمک تان کند مکانهایی که در آنها گنج خفته است بیابید." آنها شماره تلفن هم در اختیار بینندگان این شبکه ها قرار می دهند. حتی خبر از آموزش نحوه کشف گنج در شهر تاریخی سوخته می دهند و آمادگی برای غارت آن!
آخرین تولید چنین برنامه ها، ایجاد صفحات و یا طراحی و به روز شدن مطالب وبلاگ ها و سایت ها مربوط به چند روز پیش است. حتی بسیاری از این سایت ها از سالهای 86 تا به حال مطالب خود را به روز کرده و همچنان به کار خود ادامه می دهند. بدون ترس از برخورد قهری سازمان میراث فرهنگی با آنها.
تبلیغات شبکه های ماهواره ای
مدتی پیش خبرنگار مهر این موضوع را با مسئولان حراست و یگان حفاظت سازمان میراث فرهنگی مطرح کرد و پاسخ شنید که آمارشان را داریم و درحال رصد هستیم. آنها از خبرنگار مهر خواستند تا این موضوع را تا زمان برخورد قهری با گردانندگانش رسانه ای نکند. اما اکنون تقریبا سه ماه از این خواسته می گذرد و همچنان شاهد پخش این برنامه و به روز شدن مطالب این سایت های غیرقانونی هستیم.
از آنجا که سکوت بیشتر دامنه افزایش دامین های این سایت ها را نیز افزایش داده است، این بار در بعد از ظهر یک روز تابستانی و ساعت های آخر مانده به افطار در شرایطی که ساعت کاری سازمان میراث فرهنگی تمام شده بود، موضوع تخلف سایت ها را با مدیرکل حراست سازمان میراث فرهنگی در میان گذاشته شد، محمد جواد عباباف که کمتر از یک سال است این سمت را برعهده گرفته، به خبرنگار مهر گفت: می دانم چنین سایت هایی وجود دارد ولی بخشی از کار برعهده ماست و بخش اصلی آن در دست نیروهای یگان حفاظت از میراث فرهنگی است. اگر به ما اطلاع دهند چنین موردی وجود دارد حتما آن را به یگان گزارش می دهیم چون آنها هستند که توان اجرایی دارند.
فرمانده یگان حفاظت از میراث فرهنگی کشور نیز با رسانه ها ارتباط زیادی ندارد و بر خود تکلیفی نمی داند تا درباره حوزه کاری خودش صحبتی کند و هر گونه پاسخی را منوط به نامه نگاری و طرح سوال و ... می داند. با این حال سرهنگ محمد کربلایی در مقابل اصرار خبرنگار مهر در پاسخ به چگونگی عملکرد این بخش از سازمان میراث فرهنگی درباره برخورد با گردانندگان این سایتهااعلام کرد که سیستم خاصی برای رصد آنها نداریم. اگر به به صورت موردی به هر کدام از این سایتها برخورد کنیم به معاونت حقوقی ارجاع خواهیم داد تا با شکایت و پیگیری مسدود شوند. او در پاسخ به پرسشهای مهر اینطور توضیح داد:
* شما تا به حال چنین سایتهایی را رصد کرده اید؟
ــ کربلایی: بله ما هم در این جامعه زندگی می کنیم و دیدیم. تا جایی که بشود برخورد می کنیم.
* تاجایی که بشود یعنی تا کجا؟
ــ کربلایی: برخوردهای زیادی انجام داده ایم که متاسفانه الان آمارش در خاطرم نیست. سایت های زیادی مسدود شده اند ولی متاسفانه این سایتها از کشور دیگر و با یک کاربری تازه دوباره فعالیت خود را آغاز می‌کنند. شما هم اگر موردی سراغ دارید اعلام کنید تا ما با آن برخورد می کنیم.
* تشکیلاتی که شما اداره آن را برعهده دارید چرا به صورت جدی پیگیر این موضوع نیست تا بیش از این تعداد این سایتها افزایش پیدا نکند؟
ــ کربلایی: وظیفه اصلی ما چیزهای دیگری است باید روی آنها بیشتر تمرکز داشته باشیم.
* یعنی وظیفه شما حفاظت از میراث فرهنگی ایران نیست؟
ــ کربلایی: چرا هست. ولی باید اداره حقوقی سازمان این موضوع را پیگیری کند تا از آن طریق ما توان اجرایی داشته باشیم.
اداره کل حقوقی سازمان میراث فرهنگی مدتهاست که مسئولیت آن به عهده امید غنمی نهاده شده است. او هم کارشناس حقوقی است هم میراثی. منتها تا به حال سایت های گنج یابی را رصد نکرده و حتی درباره آنها چیزی نشنیده است.
امید غنمی به خبرنگار مهر گفت: من دراین باره چیزی ندیدم و نشنیدم باید کسی به ما اعلام کند. چنانچه متوجه شویم با طرح شکایت جلوی کارش را می گیریم. مثل مواردی که در استانها مطرح شده و این سایت ها را مسدود کرده اند. ولی درباره ممنوعیت فلزیاب، بارها از روزنامه ها به علت انتشار تبلیغات مربوط به آن شکایت کره ایم. او در ادامه می گوید:
* شما قبلا در مصاحبه هایتان گفتید که تبلیغ فلزیاب براساس مواد قانونی ممنوع است ولی همچنان به وفور شاهد تبلیغ این دستگاهها در کنار آثار تاریخی هستیم چه برسد به شبکه های اجتماعی و سایت ها.
_ امید غنمی مدیر کل کل حقوقی سازمان میراث فرهنگی: الان هم می گویم هر گونه تولید، عرضه و تبلیغ دستگاههای فلزیاب ممنوع است و هر کسی که بخواهد تبلیغ کند باید مجوز داشته باشد. برخی از افراد از این دستگاهها برای پیدا کردن فلز و معدن استفاده می کنند و کارشان قانونی است.
* چطور تشخیص می دهید؟
_ غنمی: به راحتی قابل تشخیص است. با این حال تبلیغ دستگاه با عنوان طلایاب نیازمند برخورد قانونی است.
* شما گفتید تا به حال به سایت ها و شبکه های گنج یابی برخورد نکرده اید. این رصد باید توسط کدام بخش از سازمان انجام شود؟
_ غنمی: حفاظت از میراث فرهنگی در دست یگان است. یگان حفاظت باید به اداره حقوقی گزارش بدهد.
* این سایت ها از سالها قبل درحال به روز شدن هستند و فعالیت می کنند حتی نشانی می دهند که متخلفان برای حفاری به کجا مراجعه کنند.
_ غنمی: ما که نمی توانیم برویم ببینم کجا حفاری می شود، جلویش را بگیریم.
در میان تمام این اظهار نظرها، نظرات یکی از گردانندگان این سایت ها هم جالب است. او بدون واهمه از انتشار تصویر و شماره تلفن همراهش در سایت اختصاصی اش نحوه کشف اشیای عتیقه و تاریخی را آموزش می دهد و معتقد است که سرنوشت آثار تاریخی کشف شده به او ارتباطی ندارد!
* شما در سایت تان به متخلفان آموزش غارت میراث ایران را می دهید و ...
_ آقای "ع ": نه من توضیح داده ام که از تخریب آثار و علائم جلوگیری شود. میراث ایران را خراب نکنند و کارشان را به صورت اصولی انجام دهند.
* یعنی چه کاری انجام دهند؟ بروند دنبال طلا و آثار تاریخی؟
_ آقای "ع ": بله. خب مردم بیشتر دوست دارند طلا پیدا کنند ولی آثار تاریخی هم پیدا می کنند.
* شما یاد می دهید اثر تاریخی پیدا کنند. قرار است چه اتفاقی برای آن اثر تاریخی بیفتد؟
_ آقای "ع ": آن را می فروشند و به سازمان میراث می دهند.
* مطمئن هستید؟
_ آقای "ع ": عده ای به میراث می دهند و عده ای قاچاق می کنند. من تا جایی که بتوانم از تخریب آثار جلوگیری می کنم. متاسفانه خیلی از افراد می روند یک نشانه کوچک می بینند و کل مجموعه را تخریب می کنند و در آخر چیزی به دست نمی آورند.
* و آن وقت شما وطیفه خود می دانید که آنها را به سمت آن شی تاریخی هدایت کنید تا زودتر به هدفشان برسند.
_ آقای "ع ": بله من با این کار از تخریب میراث فرهنگی جلوگیری می کنم.
* افرادی که به شما مراجعه می کنند مجوز ندارند و کارشان غیرقانونی است.
_ آقای "ع ": خیلی از افرادی که پیش من می آیند مجوز میراث را دارند.
* مجوز با امضای سازمان میراث فرهنگی؟
_ آقای "ع ": نمی دانم از مردم بپرسید. مگر من می روم حفاری انجام بدهم؟ من در خانه نشسته ام و کارم را انجام می دهم. به مردم یاد می دهم چطور حفاری کنند از آنهایی که مجوز دارند بپرسید از کجا گرفته اند و با آثار چه می کنند مسئولیت آن با من نیست.
* باید سهمی از این خدمتی که به آنها می دهید نصیب خودتان شود.
_ آقای "ع ": آموزشگاه ندارم که بخواهم پول بگیرم. وقت ندارم. فقط چیزی را که بلد هستم به مردم یاد می دهم.
* وقت ندارید؟ این همه مطلب در سایت تان نوشتید؟
_ آقای "ع ": کار من فروش فلزیاب و معدن یاب است. مجوز و شرکت هم داریم. بعضی ها آن را می خرند تا دفینه پیدا کنند بعضی ها هم برای استفاده در معدن می خرند. شما هم بخواهید می فروشم.
* به چه قیمتی!
_ آقای "ع ": از دو میلیون تا 20 میلیون تومان. هر قدر قیمت دستگاه بیشتر باشد، قدرت بیشتری برای شناسایی دارد.
* با این دستگاه دفینه هم پیدا می کنند و به شما نشان می دهند؟
_ آقای "ع ": عده ای پیدا می کنند من نمی دانم.
* آموزش دفینه یابی را از کجا یاد گرفتید؟
_ آقای "ع ": در ترکیه دوره های زیادی همچون غاز نوردی، دفینه شناسی، صخره نوردی دیده ام. دوستان زیادی دارم یکی از آنها معروف ترین باستان شناسان ترکیه است.
* آموزش دیدید و آنها را در ایران پیاده کردید؟
_ آقای "ع ": من دیدم در ایران میراث تاریخی را خراب می کنند یک سایت راه انداختم تا آموزش بدهم چون هیچ مرجعی برای آشنایی مردم وجود نداشت. الان دیگر مردم کل مجموعه را خراب نمی کنند و درست میروند جایی که نشانه باشد. ولی کار سختی است. از هزار نفر شاید یک نفر بتواند اثری پیدا کند.
* چرا؟ اگر آموزش های شما را خوب یاد گرفته و دستگاه قوی هم داشته باشند نباید مشکلی باشد!
_ آقای "ع ": کار هر کس نیست خرمن کوفتن
* بله!خودتان هم آثاری پیدا کرده اید؟
_ آقای "ع ": کاوش هایم در ترکیه بوده و چند بار موفق شدم. در ایران کم کاوش کردم چون هر بار چیزی گیرم نیامد.
* به افرادی که به شما مراجعه می کنند هشداری برای دستگیری توسط نیروی انتظامی را هم می دهید؟
_ آقای "ع ": همه می دانند که اگر میراث بفهمد اذیت می کند. نیاز به توضیح نیست. کسی می رود به حفاری که پلیس نتواند او را بگیرد.
با این همه متاسفانه سازمان میراث فرهنگی تنها به کاهش جرایم میراث فرهنگی در سالهای 91 و 92 اشاره می کند حال آنکه سالهاست حنای این اقدامات برای متخلفان رنگی ندارد. برخورد با متخلفان در سازمان میراث فرهنگی هیچگاه جدی گرفته نشده است؛ قوانین مربوط به متخلفان این حوزه یا بازدارنده نیست و یا در مقابل اتفاقات ناگواری که برای میراث ایران می افتد، ناچیز و بی اثر است! به همین علت است که در بسیاری از نقاط ایران همچنان شنیده می شود که آمار حفاریهای غیر مجاز بالاست اما از تعداد برخورد با عاملان آن اخبار کمی وجود دارد. هرچند که این حفاران کمتر به نتیجه دلخواه خود می‌رسند اما حتی اگر بتوانند شی تاریخی کشف کنند سریعا در صدد قاچاق آن به خارج از کشور برمی آیند و میراث ایران را در بازارهای خارجی خرید و فروش می کنند.
