جزییات بودجه‌ی وزارت ارتباطات و فن‌آوری اطلاعات در لایحه‌ی بودجه‌ی سال 86 در بخش‌هایی از جمله مخابرات، توسعه و برنامه‌های نرم‌افزاری که اعلام شد، حرف و حدیث‌های زیادی مبنی بر اینکه چرا بودجه‌ای به IT تخصیص نیافته مطرح و پاسخ‌های مختلفی از سوی نمایندگان مجلس، کارشناسان و فعالان ارایه شد و بعضا علت را پیگیری نکردن و نبود جدیت لازم و در نظر نگرفتن ردیف مستقلی برای بودجه IT آن هم در فصل بودجه‌نویسی دانستند.
به گزارش خبرنگار فن‌آوری اطلاعات خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، از این پرسش مهم که اصولا چرا بودجه‌ی IT رای منفی گرفت که بگذریم، کارشناسان درباره‌ی چالش‌هایی که ممکن است از این مساله ناشی شود، نبود رشد در بودجه‌ی مربوط به فعالیت‌های وزرات ICT و همچنین عدم تصویب بودجه‌یی مختص فن‌آوری اطلاعات باعث سکون IT در کشور دانسته و بر این عقیده‌اند که این حوزه در سال 86 با چالش‌هایی مواجه خواهد شد.
به عقیده‌ی تحلیل‌گران توجه به این نکته حایز اهمیت است که در سال 85، IT با بودجه‌ی جهش یافته‌یی نسبت به سالهای گذشته همراه بود اما هیچ گونه ارزیابی در خصوص نحوه‌ی توزیع این بودجه انجام نشد تا نتایج تزریق این میزان سرمایه قابل مشاهده باشد.
کاهش سرمایه‌گذاری‌ها در حوزه‌ی IT کشور گامی به عقب است
احمد معتمدی - وزیر پیشین ارتباطات و فن‌آوری اطلاعات- معتقد است که مجموعه‌ی سرمایه‌گذاری‌ها در بخش IT به خصوص برای کاربردهای آن باید چندین برابر برنامه‌ی سوم باشد و در غیر این صورت با بحران جدی مواجه می‌شویم.
او افت مجموعه‌ی سرمایه‌گذاری‌ها در حوزه‌ی IT کشور را گامی به عقب دانست و به خبرنگار ایسنا گفت: تغییر مکانیزم توزیع بودجه به صورت متمرکز یا غیر متمرکز رخ داده، اما کاهش مجموعه‌ی سرمایه‌گذاری‌ها گامی به عقب به شمار می‌رود.
او افزود: در گذشته خیلی کم هزینه می‌شد اما مخابرات هزینه‌های سنگینی در خصوص زیرساخت انجام داد؛ به عنوان نمونه در سال 84 پروژه‌ی گام اول IT مطرح شد و از سوی مخابرات تا 60 میلیارد تومان برای دستگاه‌هایی که فاقد پول برای انجام برنامه‌های IT خود بودند از سوی داده می‌شد همچنین زیرساخت‌ها تا حدودی فراهم آمد اما کاربردهایی وجود نداشت تا بر روی این بستر قرار گیرد؛ کمک به طرح‌ها و کاربردی کردن آنها انجام شد که ظاهرا متوقف شده است.
او افزود: در برنامه‌های دولت قبل قرار بود که این کمک 60 میلیارد تومانی به 200 میلیارد تومان افزایش یابد، این مبلغ علاوه بر پول‌هایی بود که در تکفا قرار داشت تا در طول برنامه‌ی سوم هزینه شود.
عضو هیات علمی دانشگاه امیرکبیر، ادامه داد: توزیع بودجه سلیقه‌یی است اما اگر مجموعه‌ی سرمایه‌گذاری از این مبلغ کمتر شود لطمات زیادی خواهیم خورد.
اعتبارات ارتباطات و IT مورد بی‌مهری دولت قرار گرفت
رضا باقری اصل - مدیر گروه فن‌آوری‌های نوین پژوهشکده‌ی مجلس - با اشاره به مغایرت تدوین نشدن نظام جامع IT کشور با وعده‌های دولت گفت: در بودجه‌ی سال 86 هیچ ردیفی برای توسعه‌ی کاربری فن‌آوری اطلاعات اختصاص نیافته و برنامه‌های اختصاص یافته به دستگاه‌ها برای تحقق اهداف برنامه‌ی چهارم و دولت الکترونیکی راهبرد مشخصی ندارند.
به گفته‌ی او تدوین نشدن نظام جامع IT کشور برخلاف وعده‌های دولت، تخصیص زیر60 درصدی پروژه‌های ICT در سال 84، حذف ردیف‌های خاص توسعه‌ی IT، شواهدی بر این ادعا هستند در حالی که با توسعه‌ی دولت الکترونیکی از یک سو و توسعه‌ی کاربری فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات می‌توان برای بسیاری از چالشهای پیش روی دولت مانند بحران مصرف سوخت، اشتغال، آموزش، توزیع یارانه و بهداشت امید به ارایه‌ی راه‌حل‌های فن‌آوری داشت.
او افزود: مشکل دیگر بودجه که در قانون بودجه‌ی 85 هم سابقه دارد، تعداد زیادی ردیف‌های برنامه‌ای مرتبط با فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات و فن‌آوری‌های نوین است که بعضا فقط جهت تخصیص اعتبار به یک دستگاه خاص اختصاص یافته‌اند و جالب این که حتی ردیف‌های خاص IT هم بدون نظارت و مدیریت شورای عالی فن‌آوری اطلاعات تخصیص می‌یابد.
وی خاطر نشان کرد: اعتبارات ناچیز فصل ارتباطات و IT با 60 درصد تحقق مورد بی‌مهری دولت قرار گرفت که می‌تواند از قرار نداشتن این فن‌آوری در راهبردها و سیاست‌های دولت ناشی باشد، معمولا در فصل بودجه تمایل برای تغییر ارقام اعتباری ارایه شده‌ی دولت، هم از جانب دستگاههای اجرایی و هم از سوی نمایندگان محترم زیاد است، این تغییرات می‌تواند در اعتبارات هزینه‌یی و تملکی لحاظ شود.
باقری با اشاره به این که رویکرد دولت در لایحه‌ی بودجه‌ی 86 انقباضی است، گفت: اصل کوچک‌سازی دولت حکم می‌کند تا هزینه‌ها افزایش نیابد، هر چند در عمل 80 درصد این اعتبارات برای فصل جبران خدمات کارکنان دولت هزینه می‌شود و در عمل جایی برای کاهش و توجیهی برای افزایش ندارد.
به گفته‌ی او ذکر این نکته لازم است که دولت برای خاتمه‌ی کلیه‌ی طرح‌های ملی در دست اجرا به اعتباری نزدیک به 63 هزار میلیارد تومان که هفت برابر برآورد طرح‌های تملک دارایی‌های سرمایه‌یی ملی سال 86 است، نیاز دارد؛ با توجه به هزینه‌های دولت و منابع موجود، اتمام طرح‌ها ظرف مدت یک یا دو یا حتی سه سال غیر ممکن است، بنابراین اولویت‌بندی تخصیص اعتبارات، بهترین شیوه‌یی است که می‌تواند در دستور کار دولت قرار بگیرد.
بودجه‌ی IT باید از تعریف مشخصی در فعالیت‌های کشور برخوردار شود
سعید باقری - عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی شریف - با اشاره به فراهم نبودن مقدمات برای رسیدن به دغدغه‌های IT برای تسهیل و گسترش اطلاعات و دانش گفت: مدیریت منابع در کشور در جهت اهداف مشخص شکل نگرفته است و از طرفی جهت گیری سیستمی نیز انجام نشده است و اساسا در گسترش IT کشور عوارض منفی زیادی داشتیم که نوع تاثیر خود را بر روی شرایط داخلی و احساس عدم آرامش و امنیت گذاشته است.
او ادامه داد: اولویت بودجه‌ی IT باید از حد و حدود تعیین شده و تعاریف مشخصی در ارتباطات یا مسیر فعالیت‌های کشور برخوردار باشد؛ دو نگرش برای میزان بودجه‌ی IT سال 86 وجود دارد که نگرش اول بر این اساس است که مجموعه فعالیت‌هایی تعریف شده که طبق آن پول کافی نخواهد بود اما در نگرش دوم، تفکر در خصوص IT برای کشور ما خیلی زود است و باید اقرار کرد که جهان سومی هستیم اما برخورد در قبال این اقرار توجیهی است که به مقایسه کشور ما با کشورهای پیشرفته منجر می‌شود.
باقری، تصریح کرد: سیستم قانون گذار اجرایی داخل کشور در زنجیره معیوبی افتاده است به گونه‌ای که در اجرا به برخی از اولویت‌ها می‌رسند، در حالی که قانون رسیدگی به آن وجود ندارد.
به گفته‌ی او برای داشتن IT بدون اولویت‌بندی در کشور این اتفاقات رخ خواهد داد، این که برخی ارگان‌ها که قطب IT کشور هستند از عدم رشد بودجه متضرر خواهند شد. اما ضرری متوجه بخش خصوصی نخواهد بود.
به اعتقاد وی افراد درگیر این موج‌ها بیشتر دنبال تضمین منافع گروهی هستند تا کشوری و مجموعه‌هایی که از موج IT نفع می‌برند، عمدتا بخش‌های خصوصی هستند که جایگاه جدی در توسعه‌ی کلان کشور ندارند.
مسوولان باید پاسخگوی فاصله‌ی موجود IT بین ایران و سایر کشورها باشند
محمد عشقی - عضو هیات علمی دانشکده‌ی مهندسی برق و کامپیوتر دانشگاه شهید بهشتی - با اشاره به اهمیت نوع برنامه‌ریزی برای مصرف بودجه، نسبت به میزان رقمی آن به خبرنگار ایسنا اظهار کرد: تاکنون خرج کلانی از سالهای ابتدای ورود IT به کشور انجام شده است، اما هنوز اطلاعات کوچک وزارتخانهها هم قابل شناسایی نیست. مساله، کم یا زیاد بودن بودجه نیست؛ البته زیاد شدن بودجه احتمالا باعث بیشتر شدن محصولاتIT می‌شود ولی لزوما باعث بهتر شدن آنها نمی‌شود؛ معیارهای ارزیابی برای هزینه کردن بودجه از نکاتی است که نتیجه‌ی کمی و کیفی بودجه را در پایان هر سال نشان می‌دهد.
عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی افزود: تاکنون نحوه‌ی توزیع مناقصه‌ها سالم و طبق روال شایسته سالاری نبوده است؛ با افزایش بودجه نیز مشکلات این پروژه‌ها، قابل حل نخواهد بود؛ با هدف‌گذاری عددی برای IT در کشور، می‌توان انتظار بودجه‌ی بیشتر را داشت و در هر صورت مسوولان باید به مردم پاسخگو باشند.
عشقی با تاکید بر این که مسوولان باید پاسخگوی فاصله‌ی ایجاد شده بین ایران و سایر کشورها در صنعت IT باشند، تصریح کرد: بودجه‌ی این صنعت در سال 85 تقریبا دو برابر نسبت به به سال 84 شد و مسوولان دولت باید پاسخگوی برنامه‌های سال گذشته‌ی خود باشند؛ اگر نسبت بودجه به بازدهی، خطی باشد، می‌توان از چند برابر شدن بودجه و بخشی شدن IT صحبت کرد اما معیار عددی برای ارزیابی عملکردها وجود ندارد و لزوما افزایش بودجه نمی‌تواند بهبود و افزایش بازدهی IT را به همراه داشته باشد.
اولویت‌بندی پروژه‌ها مناسب‌ترین راهکار جبران کاهش بودجه‌ی IT است
حمید بقایی - یک کارشناس فن‌آوری اطلاعات - اولویت‌بندی پروژه‌های IT را اولین و مناسب‌ترین راهکار برای جبران کاهش بودجه‌ی IT در کشور دانست و با اشاره به بودجه‌ی کم اختصاص داده شده به حوزه‌ی IT در سال 86 و چالش‌هایی که این کار می‌تواند به دنبال داشته باشد به خبرنگار ایسنا گفت: اولین مشکل و اتفاقی که در پی کاهش بودجه‌ی IT شاهد آن خواهیم بود بحث عقب ماندن پروژه‌ها است که خود این امر باعث افزایش هزینه‌ها و صرف هزینه‌های اضافی خواهد شد.
وی چالشهای دیگر به وجود آمده در پی این کاهش بودجه را نگرانی اجتماعی و روانی در بدنه‌ی سازمان یا وزارتخانه‌ی مربوطه علیه پروژه‌های مربوطه دانست و گفت: تاخیر در انجام پروژه‌ها و یا متوقف شدن آن به دلیل کمبود یا نبود بودجه طبیعتا پیامدها و نگرانی‌هایی را در سازمان مربوطه ایجاد خواهد کرد.
به اعتقاد او، اولین راهکار برای برطرف کردن این مشکل اولویت‌بندی پروژه‌ها است و متاسفانه در کشورمان شاهدیم که بسیاری از پروژه‌های فن‌آوری اطلاعات چند بار اجرا شده‌اند و خود این موضوع زمان و هزینه‌ی بسیاری را به خود اختصاص داده است در حالی که اگر در ابتدا مطالعات لازم انجام شده و اولویت‌بندی‌ها مشخص می‌شدند شاهد بروز چنین اتفاقاتی نبودیم.
دولت باعث سکون فن‌آوری اطلاعات شد
سیامک عدالت‌خواه - یک کارشناس IT - با اشاره به سوال برانگیز بودن انجام تمام سیاست‌های اجرایی وزارت ارتباطات و فن‌آوری اطلاعات بر طبق بودجه‌ی تصویب شده تصریح کرد: دولت با سیاست‌هایی برای مقابله با شتابزدگی، باعث سکون IT شد، در حالی که این راه‌حل مواجه شدن با شتابزدگی نبود؛ فن‌آوری اطلاعات برای کشور ما مانند هواست و اگر نباشد نمی‌توان به اهداف مورد نظر رسید. بودجه‌نویسان در حال تدوین با دانستن چشم‌انداز 20 ساله‌ی کشور و این که توسعه به چه سمتی حرکت می‌کند اختیار داشتند تا دقت بیشتری در تدوین به خرج دهند، اما در نهایت بدون توجه به چشم‌انداز کشور، بودجه‌ی مربوطه را این‌گونه تدوین کردند و دلیل را باید از خود آنها جویا شد.
وی ادامه داد: نبود متولی مشخص در صنعت IT باعث شده حق ضایع شود؛ ما نیازمند چارچوبی هستیم تا از برداشت حق مردم در جهت رسیدن به اهداف فن‌آوری اطلاعات گام برداریم و سوال بزرگ کشور در مسیر توسعه این است که آیا توسعه بدون فن‌آوری امکان‌پذیر است؟
او با بیان این که دولت IT را به حالت سکون قرار داد خاطر نشان کرد:IT به دلیل هزینه‌بر بودن در لیست مواردی قرار گرفت که دولت آن را به دلیل صرفه‌جویی در هزینه‌های ملی حذف کرد و این در حالی بود که فعالان این صنعت به اهمیت حضور IT در پیشرفت رسیدند و آماده شدند تا اهداف تحقیقاتی را در راه توسعه و پیشرفت قرار دهند اما به سکون دچار شدند.
به اعتقاد او بسیاری از افراد گمان می‌کنند به دلیل ارقام بزرگ، نتیجه باید سود فوق‌العاده‌ای داشته باشد، در حالی که این طور نیست؛ اشکالاتی که ما با آن مواجه هستیم بحث ممیزی شرکت‌ها در دارایی است، نگاه از بیرون فکر می‌کند چه پول‌هایی رد و بدل می‌شود اما باید در نظر داشت که تکنولوژی گران است.
زیرساخت‌های مخابراتی و فرهنگ‌سازی بخش مهم تخصیص بودجه‌ی ICT کشور است
محمدرضا تقوا - یک کارشناس فن‌آوری اطلاعات - با اشاره به طرح تکفا که با صرف هزینه‌ی بالا، نتایج اندکی در پی داشت اظهار کرد: اعتبارات اختصاص یافته به IT به شرطی می‌تواند کافی باشد که مدیریت به نحو مناسب‌تری از آن استفاده کند چرا که مدیریت اعتبارات بسیار مهم‌تر از خود آنها است. به عقیده‌ی وی صرفا با تخصیص بودجه، کار زیادی انجام نمی‌گیرد و باید به نحوه‌ی استفاده از این بودجه توجه داشت؛ حرکت‌هایی مانند صدور کارت هوشمند سوخت که خود یکی از آثار تکفا است، به نظر کافی نیست و به توسعه‌ی IT در کشور کمکی نمی‌کند زیرا به نظر نمی‌رسد این کارت هوشمند سوخت با ساختار مخابراتی حال حاضر کشور کارآیی لازم را داشته باشد.
وی زیرساخت‌ها به خصوص زیرساخت‌های مخابراتی و فرهنگ‌سازی را دو بخش مهم برای تخصیص بودجه عنوان کرد و گفت: در زمینه‌ی زیرساختی هنوز نقایص زیادی وجود دارد، چه در زمینه‌ی سخت افزاری یعنی مخابرات و چه در زمینه‌ی نرم‌افزاری یعنی دولت الکترونیک که دولت باید با یک سیستم راهبردی قوی بودجه را به این سمت هدایت کند.
او در مورد مبنای سیاست‌ها و برنامه‌های دولت در توزیع بودجه‌ی امسال IT کشور با توجه به انتقادات وارده به نحوه‌ی توزیع و استفاده از آن در سال گذشته گفت: دولت باید به گونه‌ای عمل کند که تنها چند شرکت مطرح از بودجه استفاده نکند، بلکه همه شرکت‌ها بتوانند در مناقصه‌ها شرکت کنند و از سوی دولت حمایت شوند.
بودجه‌ی فن آوری اطلاعات دقیق تنظیم نشده است
یک کارشناس فن‌آوری اطلاعات گفت: بودجه‌ی پیشنهادی به مقوله‌ی IT در کشور، به صورت دقیق از ریزمنابع مالی که باید ثبت شود، تنظیم نشده و برحسب فرآیندی با ورودی و خروجی مشخص دارد، اعلام نشده است.
امید میربهاء اظهار کرد: باید دید IT مقوله‌ای است که به آن بودجه اختصاص یابد؟ و آیا برای IT سازمان و تشکیلات سازمان یافته و مستدلی وجود دارد که بر اساس تجربه‌ی کسب شده، بودجه اختصاص پیدا کند؟
وی گفت: فن‌آوری اطلاعات قطعا نیاز به بودجه‌ی اختصاصی دارد که برایش هزینه شود تا بتوان شکاف دیجیتالی موجود بین کشورما و دیگر کشورها را به تدریج پر کرد.
میربهاء ضرورت اختصاص بودجه برای IT را در توسعه‌ی کاربری آن دانست و خاطر نشان کرد: توسعه‌ی کاربری در سالهای گذشته مورد بی توجهی کامل قرار گرفته است و باید برای توسعه‌ی کاربری و تقویت به لحاظ کیفی بودجه‌ی کافی اختصاص یابد.
او تصریح کرد: تاکنون تشکیلات و سازمان با تجربه و سامان یافته‌ای بعد از این همه مدت صرف هزینه برای IT به جمع بندی نقاط ضعف ایجاد نشده است.
به گفته‌ی وی مجلس باید برای بودجه‌ی فناوری اطلاعات ارزش قائل شود و باید خواهان نظارت و ارزیابی نظام بازرسی باشد، مدیریت را تقویت کند، نه این که بودجه را حذف کند بلکه راهکار معرفی کند و مجلس در صدد تقویت این تشکیلات بر آید.
