موج نارضایتی از گرانی اپلیکیشن‌های سیبچه
کافیست در صفحات مجازی نام سیبچه را سرچ کنید. موج نارضایتی کاربران در یک ماه گذشته دیدنی است. صحبت از اکانت‌های ۱۳۰هزار تومانی است. اما کسی چرایی اش را نمی‌داند. مدیرعامل سیبچه در گفت و گو با ایرنا به شرح اتفاقاتی پرداخت که به فروش اکانت یک ساله سیبچه با قیمت ۱۳۰هزار تومان منجر شد؛ تحریم، تبدیل ریال به دلار و واریز آن به شرکت اپل.
«سیستم اپل بر خلاف سیستم عامل اندروید و گوگل اپن سورس (داده باز) نیست. روش کار سیستم عامل اندروید به این شکل است که اگر به کُر اصلی وصل شوی می‌توانی با ایجاد تغییر در آن یک سیستم عامل (Operating System) جدید ارائه بدهد. اما در شرکت اپل os متعلق به اکوسیستم بسته اپل است. هیچ مجموعه‌ای جز خود شرکت اپل قدرت و نفوذی در این سیستم ندارد و نمی‌تواند برای سهولت دسترسی کاربران در آن تغییری ایجاد کند».
سجاد خدایی با این توضیح اولیه در خصوص رفتاری که شرکت اپل در قبال کاربرانش در سراسر دنیا دارد، می‌گوید: این اکوسیستم بسته برای شرکت اپل، منفعت مالی دارد چون هر ابزار گوشی را باید از خود شرکت خریداری کنی و به نوعی محتاجش باشی. در مقابل زمانی که سیستم کاملا بسته است از نظر امنیتی و کیفیت کار قابل کنترل‌تر است. در سیستم عامل اندروید نرم‌افزار به همه دیوایس‌های (ابزارک‌های) گوشی دسترسی دارد و می‌تواند راه هر بدافزاری را به گوشی شما باز کند. اما در اپل اینطور نیست و هیچ نرم‌افزاری به هیچ نرم‌افزار دیگری دسترسی ندارد.
این که این اکوسیستم بسته چطور با وجود تحریم‌ها و مشکلات تا الان مورد استفاده قرار میگیرد بحثی است که مدیرعامل سیبچه از ابتدای شکل‌گیری این پلتفرم به آن اشاره میکند و می‌گوید: اوایل ۹۰ که استفاده و توسعه اپلیکیشن‌های موبایل در ایران افزایش پیدا کرد، برای حل کردن مشکل دِوِلوپرهای ایرانی (توسعه‌دهنده) که به اپ استور دسترسی نداشتند، سیبچه را راه‌اندازی کردیم. برای نصب نرم‌افزار روی دیوایس کاربران در آن زمان مجبور بودیم دیوایس‌ها را جیلبریک (فرآیندی که با تغییراتی در سیستم عامل IOS به کاربر امکان نصب اپلیکیشن‌های غیر رسمی را می‌دهد) کنیم که این کار فرآیند سختی داشت.
او اشاره کرد: اواسط سال ۹۲ برای اولین بار از مجوزهای سازمانی اپل استفاده کردیم. مجوزهایی که اجازه می‌داد سازمانهای بزرگ اپلیکیشن‌های داخلی خود را صرفا برای استفاده کارمندان‌شان بر بستر اپ استور قرار بدهند. آن سال برای اولین مرتبه با مهندسی معکوس به اپل اعلام کردیم ما شرکتی ایرانی با دو میلیون کاربر هستیم. با این ترفند نصب نرم‌افزار روی دیوایس‌های کاربران را ادامه دادیم. برای قرار دادن نرم‌افزار روی گوشی آیفون به یک اکانت توسعه‌دهنده بر بستر اپ استور نیاز است که قیمت آن بسته به کشوری که در آن زندگی می‌کنید بین ۱۰۰ تا ۱۳۰ دلار است.
خدایی ضمن اشاره به این مسئله گفت: اکانت توسعه دهنده کمی گران‌تر از اکانت معمولی است و آن زمان با قیمت ۳۰۰ دلار ارائه می‌شد. برای پیشرفت کارمان اکانت توسعه دهنده را خریداری کردیم و چون رقم خیلی کمی بود از کاربران پولی دریافت نمی‌کردیم.
او اشاره کرد: تا اواخر سال ۹۴ این مسیر را رفتیم. پس از آن به دلیل این که تعداد کاربران ما از مرز ۲ میلیون نفر گذشت، اکانت توسعه دهنده‌مان از سوی اپل بسته و اپلیکیشن‌ها ناکارآمد شدند. آن سال تصمیم گرفتیم دیگر از این روش که به راحتی قابل پیگیری است استفاده نکنیم چرا که کسب و کارهای داخلی به خطر می‌افتادند.
خدایی تصریح کرد: با ترفندهایی که رسیدن به آنها سخت بود، اپلیکیشن ویترین سیبچه را روی اپ استور بارگذاری و به تمام دِوِلوپرها کمک کردیم این کار را انجام بدهند. حتی کاربران را نیز در ساخت اپل آی دی کمک کردیم. آن بحران نیز به این شیوه حل شد. حتی از دِوِلوپرها خواستیم برای مدت محدودی نرم‌افزارشان را به کاربرانی که از طریق سیبچه اقدام به خرید کرده بودند، رایگان ارائه دهند.
این داستان دو سال ادامه پیدا کرد. تصمیماتی که از سوی اپل گرفته میشود باعث شد آنها دوباره اواخر سال ۹۶ و پس از تحریم اپلیکیشن‌های ایرانی در اپ استور به فکر راه چاره دیگری باشند که با راههای قبلی تفاوت داشت: از آن زمان به بعد هیچ برنامه زبان فارسی یا برنامه‌ای که اِلِمان فارسی داشته باشد نمی‌توانست روی این بستر آپلود شود. برخی شرکت‌ها با ترفندهایی این کار را می‌کردند اما اپل پس از شناسایی آنها را حذف می کرد و یک راهکار کاملا موقتی بود. بعد از این اتفاق دوباره مجوزهای سازمانی روی کار آمدند و استفاده از آنها رونق گرفت.
اما از آن جا که ما قبلا این روش را امتحان کردیم و می‌دانستیم موقتی است، از آن استفاده نکردیم. تصمیم گرفتیم با تحقیق، روش جدیدی را برای نصب امن نرم‌افزار روی گوشی کاربران پیدا کنیم.
خدایی اشاره کرد: اوایل سال ۹۷ تحقیقات‌مان را برای به کارگیری روش جدیدی که به آن «ادهاک» - ad-hoc نصب برنامه از راه دور- می‌گویند آغاز کردیم. برای این کار باید از همان روش مجوزهای سازمانی استفاده می‌کردیم، با این تفاوت که در گذشته هر تعداد کاربر می‌توانست بر بستر آن مجوز سازمانی فعالیت کند، اما در روش ادهاک هر مجوز دِوِلوپری تنها اجازه نصب برنامه روی ۱۰۰ دیوایس را می‌دهد. محدودیت دیگر این است که دیوایس‌ها قابل جابه‌جایی نیستند. یعنی کاربر اگر از تمدید شارژ اکانت خود صرفنظر کند، تا زمان قرارداد یک ساله بعدی آن جای خالی که هزینه اش از قبل پرداخت شده باقی می‌ماند. دلیل این که ما به کاربران خود اکانت می‌فروشیم به همین دلیل است.
ما به ازای هر ۱۰۰ دیوایسی که ثبت می‌کنیم به اپل هزینه داده‌ایم. ۱۰۰ تا ۱۳۰ دلار هزینه مستقیم برای هر مجوز توسعه دهنده ۱۰۰ نفره اما به دلیل این که ما نمی‌توانیم این پول را به راحتی جابه‌جا کنیم، مبالغی نیز صرف تبدیل پول و جابه‌جایی آن میشود. در راستای آن فرآیند عملا برای هر اکانت ۲۰۰ دلار هزینه می‌شد که سهم هر کاربر دو دلار بود. به همین دلیل اکانت ماهانه به قیمت ۳۰ هزار تومان ارائه می‌شد. درآمد ما از فروش اکانت نبود، درآمد ما از شارژ اکانت توسط کاربر بود که معمولا در سال یک یا نهایت دو بار اتفاق می افتاد که برای ما اصلا توجیه اقتصادی نداشت.
تا این مرحله صدای اعتراضی از کاربران بلند نشد، اعتراض‌ها زمانی بالا گرفت که اکانت‌های سیبچه به قیمت ۱۳۰ تومان تغییر کرد. اما در میان اعتراضات کسی به این نکته اشاره نکرد که اکانت‌های این پلتفرم دیگر یک ماهه نیستند و کاربر برای یک سال باید ۱۳۰ هزار تومان بپردازد.
خدایی در این باره گفت: اپل در یک ماه اخیر روی ساختن اکانت‌های دِوِلوپری نیز محدودیت‌هایی ایجاد کرده و ساختن اکانت برای کل افرادی که در دنیا از این روش استفاده میکنند بسیار سخت شده است. در کشورهای دیگر معمولا برای مقاصد غیرقانونی مانند قمار و فروش مواد مخدر از ادهاک استفاده میکنند اما در کشور ما صرفا ارائه اپلیکیشن مدنظر است. همین استفاده‌های غیرقانونی نیز محدودیت‌های اپل را بیشتر کرده است.
شرکت اپل اکنون ساخت اکانت را محدود کرده و به این واسطه هزینه اکانت ۲۰۰ دلاری چند برابر شده است. در برهه‌ای حتی ما اکانتی به قیمت ۷۰۰ دلار خریدیم. همین الان نیز تعدادی از همان اکانت‌های ۷۰۰ دلاری را به یوزرها با همان قیمت قبلی می‌فروشیم. این اتفاق شرایطی را به وجود آورد که دیگر نتوانیم اکانت یک ماهه ۳۰ هزار تومانی بفروشیم و مجبور شدیم به سمت فروش اکانت یک ساله برویم. مبلغ نیز از ۳۰ به ۱۳۰ هزار تومان تغییر دهیم.
با روش قبلی ما با فروش اکانت یک ماهه و تمدید یک یا دو بار آن در سال، از هر کاربر نزدیک به ۴۰ تا ۵۰ هزار تومان به شکل میانگین کسب درآمد می‌کردیم. به همین دلیل فروش اکانت یک ساله با قیمت ۱۳۰ هزار تومان برای ما به صرفه‌تر بود. البته آن ها زمانی که متوجه اعتراض‌ها شدند بیکار ننشستند و به فکر چاره افتادند: در یک هفته گذشته راههای میان‌بری برای کم کردن هزینه‌ها پیدا کردیم که به ارائه اکانت ۴ ماهه ۹۰ هزار تومان منجر شد. دلیلش هم این بود که اکنون شرایط به شکلی نیست که برای خرید اکانت سازمانی ۷۰۰ دلار هزینه پرداخت کنیم و با ۴۰۰ دلار این کار را انجام میدهیم.
او با بیان این که سیبچه اکنون نزدیک ۲۰۰هزار کاربر دارد که اکانت خریداری کرده و استفاده میکنند، گفت: روز اولی که قرار شد از شیوه ادهاک استفاده کنیم، دلار کمتر از چهار هزار تومان بود و ما قصد داشتیم هزینه را از بیزینس‌ها بگیریم نه کاربران. اما زمانی که دلار سه چهار برابر شد تمام معادلات ما به هم ریخت.
مشکل اصلی ما بالا رفتن یا پایین آمدن دلار نیست، تصمیماتی که اپل میگیرد و راه‌هایی که ما برای دور زدن این تصمیم‌ها باید پیدا کنیم مشکلات زیادی را رقم می‌زند. مدیرعامل سیبچه تاکید کرد: کاربران به بستر برنامه‌های رایگان عادت دارند و فکر میکنند تکنولوژی‌های جدید نیز رایگان است و ما می‌خواهیم از آنها پول بگیریم. هضم این که این پول مستقیما و حتی جلو جلو به شرکت اپل و دلال‌هایی که واسطه هستند پرداخت میشود برایشان سخت است. کاربران می‌گویند استور باید رایگان باشد؛ راست می‌گویند. حرف بیراهی نیست.
شرکت اپل وظیفه دارد به دستگاهی که آن را با قیمت گزاف فروخته سرویس بدهد اما نمی‌دهد. به این دلیل ما مجبور شدیم این خلاء را با هزینه پول حل کنیم. پذیرش این مسئله برای کاربر سنگین است. بحث عدد و رقم هم نیست فردی که تا ۲۰ میلیون پول گوشی می‌دهد، ۴۰۰ هزار تومان گلس خریداری میکند مشکلی با ۱۳۰ هزار تومان ندارد اما چرایی این که باید برای دریافت خدمات پول بدهد کاربر را آزرده خاطر میکند.
او تاکید کرد: مجموعه ما آرزو دارد بستر رایگان برای استفاده از اپ استور مهیا باشد، این به نفع کسب و کار ماست. کار اصلی ما فروختن اکانت نیست. سیبچه ۲۰۰ هزار کاربر دارد که هزینه سالانه و ماهانه پرداخت کرده‌اند، اگر این بستر رایگان بود تعداد کاربران به ۵ میلیون نفری می‌رسید که از دریافت خدمات خوشحال هستند. در آن صورت کاربر با میل و رغبت خودش نرم‌افزار برنامه می‌خرد، توسعه‌دهنده اپلیکیشن‌های بیشتری می‌نویسد و ما نیز ۳۰ درصد سهم خود را از فروش برنامه دریافت می‌کنیم. روشی که شیوه اصلی کسب و کار ماست.
خدایی بیان داشت: از خدا می‌خواهیم که درگیر فروش اکانت نباشیم. در حالی که این کار سودی برای ما ندارد، باید جوابگوی مردم باشیم و بارها تاکید کنید که این پول سهم ما نمیشود. ضمن این که هر مشکلی که از سمت اپل پیش بیاید، کاربران باز هم ما را مقصر می‌دانند. کاری که ما انجام میدهیم رسمی و قانونی نیست و با دردسر زیادی همراه است. اینها مسائلی است که باعث میشود بارها تکرار کنیم که اگر بستر رایگان باشد، ما راحت‌تر کار می‌کنیم. ما هر روز در شرکت به این فکر می‌کنیم که چه کار کنیم تا نیاز نباشد این پول را از کاربر بگیریم و به سختی به اپل بدهیم.
