ماجرای رشد قارچ‌گونه پلتفرم‌های نمایش خانگی
ورود پلتفرم‌های جدید با یک سریال در نوع خودش قابل توجه است. اگر «آبان» از یک طرف می‌آید و «کنکل» از طرف دیگر، فقط می‌تواند مسیر یکسری از سرمایه‌داران را باز کند که بر این باورند بهترین راه برای دیده شدن حتماً عرصه نمایش است.
به گزارش تسنیم در حالی که هر روز شاهد ظهور یک پلتفرم جدید در نمایش‌خانگی هستیم، این صنعت در حال رشد قارچ‌گونه‌ای است که همچنان بسیاری از مسائل نظارتی و شفافیت مالی را بدون پاسخ باقی می‌گذارد.
رشد قارچ‌گونه نمایش‌خانگی: از استارنت تا آشفتگی بازار پلتفرم‌ها
در شرایطی که هر روز یک پلتفرم جدید در فضای نمایش خانگی سربرمی‌آورد، صنعت سرگرمی ایران بیش از آنکه مسیر رشد و توسعه اصولی را طی کند، به سمت گسترشی بی‌قاعده و کنترل‌نشده پیش می‌رود. این رشد قارچ‌گونه، نه‌تنها ساختارهای نظارتی را دور می‌زند بلکه شفافیت مالی، کیفیت محتوایی و عدالت رقابتی را نیز زیر سؤال می‌برد. تازه‌ترین نمونه این روند، پلتفرم استارنت است که با تکیه بر شهرت برادران آقاگلیان – تهیه‌کنندگان باسابقه تلویزیون – وارد میدان شده است.
استارنت: رقابت با شعار رایگان بودن یا تضعیف قواعد بازار؟
استارنت با وعده ارائه محتوای رایگان و بدون اشتراک، در حالی وارد رقابت با دیگر پلتفرم‌ها شده که هنوز مشخص نیست این مدل اقتصادی تا چه حد پایداری دارد یا چه تأثیری بر اقتصاد تولید محتوا خواهد گذاشت. البته پیش از این، چنین مدلی را «تماشاخونه» مطرح کرده بود که خیلی زود از میدان به در شد.
اما سریال افتتاحیه پلتفرم استارنت، «کنکل»، با حضور بازیگران سرشناس چون صابر ابر و هانیه توسلی، در تلاش است تا سهم قابل توجهی از بازار مخاطب را به خود اختصاص دهد، اما غیبت شفافیت در نحوه تأمین مالی، مدل درآمدزایی و تعامل با سازندگان محتوا، نگرانی‌هایی جدی درباره پایداری این پروژه و آثار مشابه آن ایجاد کرده است.
داستان «کنکل» درباره سرقت مواد اولیه از یک کارخانه و واکنش‌های پس از آن، با وجود حضور بازیگران مطرح، ساختار داستانی تکراری و بدون نوآوری خاصی دارد. انتشار هفتگی این سریال در روزهای پنج‌شنبه، در شرایطی که بازار به شدت از محتوای تکراری و کیفیت پایین رنج می‌برد، شاید تنها برگ برنده استارنت برای جلب کنجکاوی مخاطب باشد.
در مجموع، پلتفرم‌هایی نظیر استارنت، اگرچه با شعار نوآوری وارد میدان می‌شوند، اما در غیاب چارچوب‌های مشخص نظارتی و اقتصادی، بیشتر به بی‌ثباتی فضای نمایش خانگی دامن می‌زنند. این سؤال اساسی مطرح است که آیا رشد سریع پلتفرم‌ها در غیاب مقررات مشخص، آینده‌ای روشن برای صنعت نمایش خانگی رقم خواهد زد یا به انبوهی از پروژه‌های ناتمام، محتوای سطحی و رقابت‌های ناسالم منجر خواهد شد؟
افزایش پلتفرم‌های نمایش خانگی: چالش‌ها و فرصت‌ها
در حالی که پلتفرم‌های جدید مانند قارچ در حال رشد هستند، صنعت نمایش خانگی همچنان با چالش‌های زیادی روبهرو است. در سال 1403، رقابت میان پلتفرم‌های مختلف شدت گرفت و تولیدات جدیدی مانند «افعی تهران» از فیلیمو، «قطب شمال» از نماوا و «جنگل آسفالت» از فیلمنت، فضای رقابتی سنگینی ایجاد کرده است. اما در کنار این رقابت‌ها، سوالات زیادی در مورد شفافیت مالی و محتوایی این پلتفرم‌ها مطرح است.
علی‌رغم تبلیغات گسترده، هنوز هیچ اطلاعات دقیقی در مورد میزان درآمد و هزینه‌های تولید آثار در دسترس عموم قرار ندارد. طبق برخی آمارهای غیررسمی، حجم بازار پلتفرم‌های نمایش خانگی به رقم‌های چشمگیری رسیده است، اما هیچ شفافیتی در مورد این درآمدها وجود ندارد. به عنوان مثال، پلتفرم شیدا اعلام کرده که حدود 500 هزار مخاطب جذب کرده است، که این رقم می‌تواند درآمدی بیش از 70 میلیارد تومان در مدت زمانی کوتاه به همراه داشته باشد.
چرا پلتفرم‌ها به صورت قارچی می‌آیند؟
ظهور پلتفرم‌های جدید، که بیشتر شبیه به ظهور قارچ‌ها در دنیای نمایش خانگی هستند، سوالات زیادی را به دنبال دارد. آیا این پلتفرم‌ها واقعا به فکر حقوق مخاطب هستند؟ آیا محتوای تولیدی آنها به درد جامعه می‌خورد یا صرفا یک جابجایی مالی و تجاری است؟ در حال حاضر، بسیاری از پلتفرم‌ها بدون هدف مشخص و فقط برای بهره‌برداری از تسهیلات موجود در بازار، وارد این عرصه می‌شوند.
به گفته برخی تحلیلگران، دنیای نمایش خانگی بیشتر به یک بازار مالی و تجاری تبدیل شده است، نه یک حوزه فرهنگی و هنری. در حالی که بسیاری از مخاطبان در مناطق دورافتاده و محروم کشور به دلیل قیمت بالای اینترنت و اشتراک‌ها قادر به دسترسی به این پلتفرم‌ها نیستند، بسیاری از پلتفرم‌ها همچنان به تولید محتواهایی می‌پردازند که نه تنها به رشد فرهنگی کمک نمی‌کند، بلکه بیشتر به دنبال سودآوری است.
رقابت میان پلتفرم‌ها و آینده نمایش‌خانگی
با توجه به این وضعیت، پلتفرم‌های موجود به شدت در حال رقابت با یکدیگر هستند. فیلیمو و نماوا، به عنوان دو پلتفرم قدیمی‌تر، استراتژی‌هایی برای دنباله‌سازی آثار موفق خود در پیش گرفته‌اند، در حالی که فیلمنت و سایر پلتفرم‌ها بیشتر به تولید برنامه‌های جدید و رئالیتی‌شوها متمرکز شده‌اند. این رقابت‌ها، اگرچه به رشد صنعت کمک کرده، اما همچنان به شفافیت مالی و محتوایی نیاز دارد.
همچنین، در حالی که پلتفرم‌های جدیدتری مانند «شیدا» به بازار وارد می‌شوند، هنوز نتوانسته‌اند موفقیت‌های چشمگیری به دست آورند و تنها تعداد کمی از این پلتفرم‌ها به تولید محتوا پرداخته‌اند. سوالات زیادی درباره آینده این پلتفرم‌ها و اهدافشان وجود دارد، و باید دید که آیا این رقابت‌ها به رشد واقعی صنعت نمایش خانگی منجر خواهد شد یا خیر.
چالش‌ها و فرصت‌های پیشرو
در نهایت، آینده نمایش خانگی در ایران همچنان در هاله‌ای از ابهام قرار دارد. با وجود رقابت شدید میان پلتفرم‌ها و افزایش تولیدات، هنوز نیاز به شفافیت بیشتر در حوزه‌های مالی و محتوایی احساس می‌شود. برای آینده‌ای بهتر، نهادهای نظارتی باید به دقت اهداف و فعالیت‌های این پلتفرم‌ها را بررسی کنند و اطمینان حاصل کنند که تولیدات این عرصه نه تنها سودآوری اقتصادی، بلکه تاثیرات فرهنگی مثبتی بر جامعه دارند.
صنعت نمایش خانگی در آستانه تحولی جدّی قرار دارد، اما باید مراقب بود که این تحولات فقط به رشد تجاری محدود نشود و حقوق مخاطب و کیفیت محتوا در اولویت قرار گیرد.
چند نکته با رئیس جدید ساترا
تاکنون بیش از 460 پلتفرم و رسانه موفق به دریافت مجوز از این نهاد شده‌اند، که این تحول به تغییرات و رقابت‌های جدید در بازار پلتفرم‌ها منجر شده است.
فیلیمو که در چند سال اخیر به عنوان یکی از پلتفرم‌های برجسته در عرصه نمایش خانگی شناخته می‌شد، سال گذشته با چالش‌هایی مواجه شد. در نیمه نخست سال، این پلتفرم با دنباله‌سازی سریال‌های «جوکر» و «زخم کاری» توانست به میزان قابل توجهی از بازدیدکنندگان جذب کند. در کنار این، فیلمنت نیز با برنامه‌ریزی‌هایی که از ماه‌ها قبل برای سال 1403 انجام داده بود، تمرکز خود را بر تولید مینی‌سریال‌ها و برنامه‌های جدید گذاشت. سریال‌های «در انتهای شب» و «داریوش» از مهمترین آثار پربیننده این پلتفرم بودند. همچنین، فیلمنت به استراتژی دنباله‌سازی در رئالیتی‌شوها پرداخته و با برنامه‌هایی چون «شب آهنگی» و «مافیا»، به جذب مخاطب بیشتر پرداخت.
در میان پلتفرم‌های موجود، نماوا سال 1403 را با جنجال‌هایی میان هنرمندان و یکی از اعضای هیئت‌مدیره آغاز کرد. این پلتفرم پس از آن با انتشار سریال «کنسرتینو» و توقف «غربت»، در نیمه دوم سال با «ازازیل» توانست توجه‌ها را دوباره به خود جلب کند، هرچند این موفقیت تنها موقتی بود.
از سوی دیگر، پلتفرم‌های تازه‌وارد به این عرصه، از جمله «شیدا»، نشان دادند که پتانسیل رقابت با پلتفرم‌های قدیمی را دارند. پلتفرم «شیدا» پس از گمانه‌زنی‌های فراوان، مالکیت سریال «آبان» را بر عهده گرفت و به عنوان یکی از تازه‌ترین رقبا وارد بازار شد. علاوه بر این، پلتفرم «تماشاخونه» که سال گذشته با سریال «پدر گواردیولا» وارد رقابت شده بود، امسال تنها به پخش آنلاین محتوا پرداخت و از رقابت اصلی کنار رفت.
در این میان تنها شیدا توانست مخاطبینی را با خود همراه کند. به تازگی «کنکل» هم با استارنت آمد؛ دیگر پلتفرم‌ها عمدتاً به پخش محتواهای موجود پرداخته و به تولیدات جدید نپرداخته‌اند.
با وجود این تحولات، شفافیت در مسائل مالی و اجرایی پلتفرم‌ها همچنان یک چالش بزرگ باقی مانده است. اطلاعات دقیق درباره اشتراک‌ها، درآمدها و هزینه‌های تولید آثار در دسترس عموم قرار ندارد و بسیاری از داده‌ها به صورت غیررسمی و پراکنده منتشر می‌شوند. با این حال، آمارهای منتشر شده نشان می‌دهند که بازار پلتفرم‌های نمایش خانگی به سرعت در حال رشد است و برآوردها از حجم بازار بیش از 10 هزار میلیارد تومان حکایت دارد.
با مدیریت جدید ساترا و روند سریع اعطای مجوزها، به نظر میرسد که بازار پلتفرم‌های نمایش خانگی در سال‌های آینده با رقابت شدیدتری روبهرو خواهد شد. انتظار می‌رود که در سال 1404، پلتفرم‌های بیشتری به عرصه رقابت وارد شوند و اشتراک‌ها همچنان روند افزایشی خود را طی کنند. با این حال، به نظر میرسد که عدم شفافیت در این حوزه همچنان ادامه یابد.
شاید جواد رمضان‌نژاد به عنوان رئیس جدید ساترا در اولین قدم باید به این وضعیت پلتفرم‌های نمایش خانگی که به صورت قارچ‌گونه در حال رشد هستند، سر و سامان بدهد. این پلتفرم‌ها روز به روز افزایش می‌یابند و بسیاری از آنها بدون هیچ برنامه‌ریزی مشخص و یا محتوای جذاب، وارد بازار می‌شوند و در نهایت به سرعت از آن خارج می‌شوند. در حالی که صنعت نمایش خانگی در حال گسترش است و رقابت میان پلتفرم‌ها روز به روز شدت میگیرد، این بی‌نظمی و عدم شفافیت در نحوه عملکرد پلتفرم‌ها می‌تواند منجر به سردرگمی مخاطبان و کاهش کیفیت محتوای ارائه شده شود.
برخی از پلتفرم‌های جدید بدون آنکه تأثیر قابل توجهی بر مخاطب بگذارند، تنها برای بهره‌برداری از تسهیلات و امکانات دولتی وارد عرصه شده‌اند و بیشتر به دنبال سود مالی هستند تا ارائه محتوای ارزشمند به مخاطب. در این میان، حضور این پلتفرم‌ها در فضای رقابتی بدون داشتن برنامه‌های مشخص برای حمایت از حقوق مخاطبان، مشکلاتی را ایجاد کرده است. این بی‌نظمی نه تنها باعث سردرگمی در میان مخاطبان می‌شود بلکه موجب کاهش اعتماد به این پلتفرم‌ها و محتواهای ارائه شده در آنها خواهد شد.
بنابراین، جواد رمضان‌نژاد به عنوان رئیس جدید ساترا باید در گام اول، به شکل‌گیری یک سیاست نظارتی جامع و شفاف در این صنعت بپردازد. لازم است که نظارت دقیق‌تری بر تأسیس و فعالیت پلتفرم‌ها صورت گیرد تا اطمینان حاصل شود که این پلتفرم‌ها تنها به قصد سودآوری و بدون توجه به مخاطب وارد بازار نمی‌شوند. همچنین، ایجاد یک چارچوب قانونی و مالی شفاف برای پلتفرم‌ها می‌تواند به تسهیل رقابت سالم و تقویت جایگاه صنعت نمایش خانگی در کشور کمک کند.
در این راستا، همکاری نزدیک میان ساترا و پلتفرم‌های موجود و نوظهور می‌تواند منجر به استانداردسازی خدمات و محتوای ارائه شده، و در نهایت به ارتقای کیفیت صنعت نمایش خانگی در ایران شود. با توجه به اهمیت روزافزون پلتفرم‌ها در فرهنگ عمومی، نظارت دقیق و کارآمد در این حوزه می‌تواند به گسترش محتوای سالم و با کیفیت کمک کرده و تجربه‌ای مثبت برای مخاطبان رقم بزند.
