سید حمید حسینی، عضو هیات مدیره اتاق بازرگانی مشترک ایران و عراق گفت، اگر فعالان حوزه تجارت فن‌آوری با مقتضیات و نیازهای بازار عراق آشنا شوند، فرصت‌های زیادی برای سرمایه‌گذاری و تجارت در این بازار برای فعالان ایرانی وجود دارد.
حسینی در گفتگو با پایگاه اطلاع‌رسانی فدراسیون فاوا افزود: «رشد بازار فن‌آوری اطلاعات و کسب و کارهای نوپا در کشورهای توسعه‌یافته دنیا با توجه به رشد آموزش و افزایش سهم فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌ها، علاوه بر تاثیرپذیری از اقتصادهای پیش‌رو، کم و بیش در حال رواج است. عراق هم از این رویه مستثنی نیست.»
عضو هیات مدیره اتاق بازرگانی مشترک ایران و عراق تصریح کرد: «جمعیت عراق بسیار جوان است و متوسط سن جمعیت این کشور نزدیک به ۲۰ سال است. گوشی‌های تلفن هوشمند و دستگاه‌های موبایل هم در این کشور بسیار رواج پیدا کرده‌است.»
حسینی گفت: «برآورد میشود که نزدیک به ۴۰ میلیون خط تلفن همراه در عراق فعال باشد که غالب آنها تلفنهای هوشمند هستند. اکنون تقریباً به طور قطعی می‌توان گفت که چیزی به نام تلفن ثابت دیگر در عراق کاربردی ندارد.»
شبکههای اجتماعی در حال حاضر ابزار اصلی تجارت دیجیتال عراق هستند
دبیرکل پیشین اتاق بازرگانی مشترک ایران و عراق تأکید کرد: «استفاده از ابزار دیجیتال، فضای مجازی و شبکههای اجتماعی در عراق بسیار پررنگ است. شیوع کرونا هم مزید بر علت شده‌است تا عراقی‌ها بیش از گذشته به تجارت الکترونیک روی بیاورند.»
حسینی گفت: «شهروندان عراقی به ویژه جوانان، مانند بسیاری دیگر از کشورهای عربی منطقه نسبت به کاربری شبکههای اجتماعی آنلاین بسیار علاقمند بودند. علی‌رغم رواج شبکههای مجازی و اجتماعی در عراق، کاربرد نرم‌افزارها و اپ‌های بومی و کاربردی داخلی در این کشور بسیار ناچیز بود.»
این فعال تجاری با اشاره به ارزیابی‌های مصرف اینترنت در عراق گفت: «پهنای باندی که عراقی‌ها استفاده می‌کنند بر اساس یک مطالعه جدید تا بیش از ۷۰ درصد صرف وب‌سایت یوتیوب میشود. ۱۵-۱۶ درصد از پهنای باند هم صرف استفاده از فیس‌بوک میشود. کلاً استفاده از وب‌سایت‌ها و اپ‌های موبایل کاربردی یا حتی ایمیل چندان در عراق رایج نیست.»
وی ادامه داد: «بیشتر کاربران اینترنت در عراق دنبال محتوای تصویری در اینترنت هستند و به جای ابزارهای ویژه ارتباطی مانند ایمیل، از فیس‌بوک یا اینستاگرام استفاده می‌کنند. خیلی از خدمات تبلیغات و سفارش خرید هم در عراق از طریق همین شبکههای اجتماعی به ویژه فیس‌بوک انجام میشود.»
سید حمید حسنی اظهار داشت: «البته همین استفاده کاربران عراقی از شبکههای اجتماعی هم مزایایی دارد. برای مثال فعالان اقتصادی و تجار عراقی به شکل مستمر و دائم از خدمات شبکه اجتماعی حرفه‌ای لینکد‌‌این بهره‌مند میشوند. هر چند در ایران استفاده از این شبکه اجتماعی حرفه‌ای چندان رایج نیست، اما تجار و فعالان اقتصادی ایرانی می‌توانند به سادگی با استفاده از این شبکه اجتماعی با تجار و مدیران شناخته شده عراقی ارتباط برقرار کنند.»
نقش جوانان مهاجر در توسعه نرم‌افزارهای همراه در عراق
حسینی با اشاره به جمعیت بزرگ نخبگان مقیم خارج از کشور عراقی تأکید کرد: «بخشی از جمعیت مهاجران تحصیل‌کرده و جوانان نخبه عراقی که بر اثر سال‌های جنگ و ویرانی به خارج از کشور رفته‌اند، در حوزه نرم‌افزارها و کسب و کارهای نوپای اینترنتی خیلی فعال هستند.»
وی گفت: «بسیاری از اپلیکیشن‌ها و نرم‌افزارهای همراه بومی که در عراق رایج شده‌اند، محصول همین نخبگان مهاجر هستند. درواقع جوانان دانشجوی خارج از کشور در بریتانیا، استرالیا و دیگر کشورهای پیشرفته، ایده‌ها و ابتکارهایی را که در اپ‌های رایج در این کشورهای پیشرفته می‌بینند، ترجمه و بومی‌سازی می‌کنند و برای کاربران عراقی عرضه می‌کنند.»
حسینی افزود: «در این میان ابتکارها و نوآوری‌های کمتری مختص عراق در حوزه نرم‌افزارهای همراه بومی دیده میشود و اغلب کسب و کارهای نوپایی که توسط جوانان مهاجر عراقی تاسیس شده‌اند، ترجمه و بومی‌سازی ایده‌های رایج دیگر است.»
حضور سرمایه‌گذاران خارجی در بازار عراق
حسینی ادامه داد: «گروهی از کشورهای خارجی هم هستند که در عرصه بازار تجارت دیجیتال، نرم‌افزارهای همراه و فن‌آوری اطلاعات در عراق سرمایه‌گذاری کرده‌اند. برای مثال لبنانی‌ها کارهایی را برای ایجاد کسب و کارهای اینترنتی جدید در عراق آغاز کرده‌اند.»
عضو هیات مدیره اتاق بازرگانی مشترک ایران و عراق با اشاره به دانشجویان عراقی مقیم ایران گفت: «دانشجویان عراق در حال تحصیل در ایران هم پروژه‌هایی را برای نرم‌افزارهای همراه و آی‌سی‌تی آغاز کرده‌اند.»
وی ادامه داد: «بخشی از کمپانی‌های خصوصی عراقی که با فعالان اقتصادی ایرانی در ارتباط هستند، ایده‌ها و نرم‌افزارهای ایرانی را برای استفاده در کسب و کارهای اینترنتی عراقی به این کشور برده‌اند.»
رشد بخش خدمات کسب و کار به مشتری
حسینی در تحلیل بازار آی‌تی و تجارت دیجیتال عراق گفت: «بخش خدمات B2C (Business to Consumer) در عراق به شدت در حال رشد و توسعه است و موقعیت‌های جدیدی در این کشور در این حوزه در حال ایجاد است. درواقع عمده فعالیت‌های تجارت الکترونیک مبتنی بر سفارش کالا یا خدمات از طرف مشتری به کسب و کارها است. چه در حوزه فروشگاه‌های اینترنتی و چه در حوزه سلامت برای وقت پزشک و خدمات سلامتی، نرم‌افزارها، اپ‌ها و خدمات دیجیتال جدیدی در عراق شکل گرفته یا در حال تاسیس هستند.»
سید حمید حسینی تأکید کرد: «در کشور خودمان هم همینگونه است، فعلاً عمده رشد تجارت دیجیتال در حوزه B2C است و هنوز در حوزه‌هایی مانند B2B (Business to Business) و C2B (Consumer to Business) شاهد رشد فوق‌العاده‌ای نیستیم.»
فقدان زیرساختهای پرداخت آنلاین در عراق
حسینی گفت: «در حال حاضر چند کسب و کار تازه مبتنی بر سفارش کالا و خدمات آنلاین در عذاق رواج پیدا کرده‌اند. البته این کسب و کارها خودشان را با شرایط ویژه عراق وفق داده‌اند. چون شهروندان عراقی به شکل رایج از کارت‌های اعتباری و کارت‌های بستانکاری استفاده نمیکنند، پرداخت‌های برخط در این کشور بسیار سخت است.»
دبیر کل پیشین اتاق بازرگانی مشترک ایران و عراق اضافه کرد: «مثلاً در حوزه حمل و نقل شهری، تاکسی‌ها عموما انتظار دارند که هزینه خدمات نقدی پرداخت شود. هر شرکتی که می‌خواهد در این حوزه فعالیت کند، خود را باید برای این شرایط در عراق آماده کند.»
وی ادامه داد: «برای مثال شرکت اشتراک‌گذاری خودرو یا تاکسی اینترنتی کریم که الآن زیرمجموعه اوبر (Uber) آمریکا محسوب میشود، یک صندوق اعتباری برای کاربرانش ایجاد کرده‌است. کاربر این سرویس می‌تواند یک بار به صورت نقدی پول بیشتری به راننده پرداخت کند و باقیمانده پول او به حساب اعتباری‌اش می‌رود و او می‌تواند برای سفرهای بعدی از این اعتبار استفاده کند.»
حسینی اظهار داشت: «فروشگاه‌های آنلاین در عراق هم معمولاً به شیوه Cash Delivery است. یعنی فروشنده کالا را در منزل تحویل مشتری میدهد و همانجا پول را نقدی دریافت می‌کند.»
لزوم شناخت مقتضیات بازار عراق
حسینی تأکید کرد: «متأسفانه برخی از فعالان ایرانی حوزه آی‌تی بدون شناخت دقیق از مقتضیات و شرایط ویژه عراق قصد دارند که در این بازار وارد شوند. اپلیکیشن یا خدماتی که در ایران جواب میدهد، ممکن است که به همان شکل در عراق جواب ندهد.»
به گفته این فعال تجاری «نمی‌توان خدمات و اپ‌های ایرانی را فقط به زبان دیگری ترجمه کرد و انتظار داشت که در بازار هدف کارایی و منفعت داشته‌باشند. اگر قرار باشد که سرمایه‌گذاری جدیدی در حوزه کسب و کارهای اینترنتی در عراق انجام شود باید با شناخت دقیق اقتضائات ویژه این کشور باشد.»
وی ادامه داد: «علاوه بر مساله پرداخت‌های آنلاین، پدیده‌ای به نام آدرس پستی هم برای شهرها و محلات عراقی به درستی تعریف نشده‌است. خیابان‌ها و محلات، علامت‌گذاری دقیقی ندارند و اصولاً می‌توان گفت که آدرس به شکلی که ما می‌شناسیم معنا ندارد.»
تحولات جدید در تجارت دیجیتال عراق
حسینی توضیح داد: «ایده‌هایی که با دقت تعریف شده‌باشد و نیازها و چالش‌های بازار عراق را درک کرده‌باشد، فرصت زیادی برای موفقیت دارد. مثلاً خدمات تعیین وقت پزشک به نام «طبیب» در عراق وجود دارد که اپ همراه آن فهرستی کامل و جامع از پزشکان و خدمات سلامت در این کشور جمع‌آوری کرده‌است و کاربران زیادی را به خود جذب کرده‌است.»
وی گفت: «در حال حاضر گروهی از بانک‌های عراقی به سمت ایجاد زیرساختهای پرداخت آنلاین می‌روند. برخی از بانک‌ها امکان پرداخت اینترنتی از طریق سرویس‌های اختصاصی بانک و فقط برای مشتریان خودشان، امکان پرداخت اینترنتی را فراهم کرده‌اند.»
نفود خارجی‌ها از طریق آموزش و ترویج
حسینی در ادامه به حضور کشورهای خارجی در بخش آی تی عراق اشاره کرد و گفت: «کشورهای مختلفی در حال ورود به بازار آی‌تی عراق هستند. اخیراً عربستانی‌ها درخواست مجوز برای ایجاد یک مرکز در بغداد کرده‌اند تا به تسهیل فعالیت‌های کسب و کارهای اینترنتی و تجارت دیجیتال در عراق بپردازند. یک نهاد دولتی مشابه معاونت علمی و فن‌آوری ریاست جمهوری در عراق فعال است که به فعالیت کسب و کارهای نوپا و پژوهش در حوزه فن‌آوری اطلاعات کمک می‌کند.»
به گفته حسینی عربستان سرمایه‌گذاری در حوزه آموزشی را در عراق در پیش گرفته است. عربستان قصد دارد از این روش برای سرمایه گذاری بلندمدت استفاده کند. چراکه آموزش به نخبگان عراقی موجب وابستگی علمی آنها به آموزش های عربستان می شود و در نتیجه زمانی که بر اساس این آموزش، قرار باشد کسب و کاری راه اندازی شود، طرف عراقی دوباره به همان نهاد آموزش دهنده عربستانی مراجعه خواهد کرد. در نهایت عربستان می‌تواند از این طریق، تعداد بیشتری از فعالان کسب و کار دیجیتال را برای استفاده از سرمایه‌ها و شراکت با کمپانی‌های خودش جذب کند.
دبیر کل پیشین اتاق بازرگانی مشترک ایران و عراق افزود: «بسیاری از کشورهای اروپایی و آمریکا هم در عراق فعال هستند، اما در واقع با برنامه‌ریزی درازمدت و به اسم آموزش و ترویج وارد بازار عراق شده‌اند.»
لزوم برنامه‌ریزی بلندمدت برای حضور در عراق
وی تصریح کرد: «برای فعالان اقتصادی ما هم باید روشن باشد که دیدگاه کوتاه مدت در مورد بازار عراق جواب نمی‌دهد. قرار نیست در عراق بتوانیم کالایی بفروشیم و پیش پرداخت دریافت کنیم و بیرون بیاییم. اگر بخواهیم در این حوزه تجارت ماندگاری داشته‌باشیم، باید برنامه‌ریزی بلندمدت بکنیم.»
به گفته حسینی: «قطعاً فعالان اقتصادی ایرانی با همراهی عراقی‌ها به ویژه با همکاری دانشجویان عراقی که در ایران تحصیل می‌کنند، می‌توانند بسیاری از مشکلات بازار عراق را حل کرد.»
واسطه‌های گران فروش و آسیب به شهرت کالای ایرانی
حسینی در ادامه با انتقاد از نحوه حضور ایران در بازارهای عراق گفت: «یکی از مشکلات عمده‌ای که تجارت ایران با عراق دارد، وجود واسطه‌های بسیار است. فروشنده و تولیدکننده ما با کمترین قیمت کالا را به عراق می‌فرستد تا قابل رقابت باشد، از آن سو مصرف کننده نهایی کالای ایرانی را با بالاترین قیمت خریداری می‌کند.»
وی تأکید کرد: «من شخصاً ده‌ها مثال در مورد این افزایش بیش از اندازه قیمت کالاهای ایرانی و فروش سه تا چهار برابری کالا نسبت به قیمت خرید، در بازار مصرفی عراق دیده‌ام. این مساله هم رقابت‌پذیری کالاهای ایرانی را در بازار مصرف عراق کم می‌کند و هم تولید کننده با کمترین سود را از صادرات محصولش می‌برد. این نشان دهنده عملکرد ضعیف ما در بازار عراق است.»
حسینی با اشاره به لزوم گسترش بازارهای عرضه مستقیم و نمایشگاه‌های دیجیتال گفت: «به اعتقاد من باید روی فروشگاه‌های عرضه مستقیم کالاهای ایرانی، نمایشگاه‌ها و از همه مهم‌تر اگر مساله امنیت را مد نظر قرار دهیم، از طریق نمایشگاه‌ها و فروشگاه‌های مجازی، کالای ایرانی را با قیمت بسیار مناسب‌تر به مصرف کنندگان عراقی ارائه کنیم.»
سید حمید حسینی در پایان گفت: «عراق خیلی فرصت‌های زیادی برای ایران دارد و اگر بتوانیم اعتماد مصرف‌کنندگان عراقی را تأمین کنیم، جای رشد تجارت ایران و عراق بسیار زیاد است.»
