شبنم کهن چی - آغاز تبلیغات یازدهمین انتخابات ریاست جمهوری در خرداد ماه سال 92، آغاز تغییر سیاست درباره استفاده از شبکه‌های اجتماعی در کشور بود. شاید این تغییر، دستاورد هشت سال فعالیت کاربران ایرانی در شبکه‌های اجتماعی با وجود فیلتر بودن آنها و نشان دادن نقش و میزان تاثیرگذاری این رسانه در مقابل رسانه‌های دیگری مانند تلویزیون، رادیو و روزنامه‌ها بود. به هر حال، داستان شک و تردید در مورد ادامه فیلترینگ شبکه‌های اجتماعی از زمانی آغاز شد که نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری قدم به شبکه‌های اجتماعی گذاشتند.
هنوز از آن روزها زمان د رازی نگذشته که فراموش کنیم هنگام برگزاری مناظره بین نامزدهای ریاست جمهوری و تبلیغات و سخنرانی در مراسم مختلف، شبکه‌های اجتماعی چه نقش پررنگی در شور و نشاط و مشارکت اجتماعی داشتند. وقتی دولت یازدهم کار خود را آغاز کرد، پشت سر مردی که دیگر نامزد ریاست جمهوری نبود بلکه رییس دولت بود، مردان دیگری هم وارد شبکه‌های اجتماعی شدند؛ از مدیران گرفته تا وزرا.
شبکه‌های اجتماعی نه تنها تبدیل به یک رسانه شد بلکه راهی شد برای برقراری ارتباط مستقیم دولت با مردم. همراه با این حرکت، مخالفان استفاده از شبکه‌ها و رسانه‌های اجتماعی نیز دست به کار شدند، سازهای‌شان را کوک کردند و فریاد «ممنوع» سر دادند.
از بین دولتمردان عده‌ای صحنه را ترک کردند اما برخی باقی ماندند تا آهسته آهسته و با ظرافت فرهنگ جدید را جایگزین فرهنگ قدیمی کنند. حالا این روزها فضای گفت‌وگو و اظهارنظر برای موافقان و مخالفان باز شده. هفته گذشته برای نخستین بار نمایندگان دو رویکرد موافق و مخالف با دو ادبیات متفاوت روبه‌روی هم قرار گرفتند و با برگزاری مناظره زنده‌ای در دانشگاه، عقاید و افکارشان را بیان کردند.
جواد افتاده کارشناس و تحلیل‌گر رسانه‌های اجتماعی به عنوان مخالف فیلترینگ و روح‌الله مومن‌نسب، فعال و کارشناس فضای مجازی به عنوان موافق فیلترینگ در مناظره زنده‌ای درباره فیلترینگ شبکه‌های اجتماعی صحبت کردند. شاید این دو طرف طی مناظره به سوالات یکدیگر به صورت کامل جواب ندادند اما به صورت مشخص عقاید خود را درباره شبکه‌های اجتماعی و فیلترینگ بیان کردند. شرح این مناظره را بخوانید.
جواد افتاده کارشناس و تحلیل‌گر رسانه‌های اجتماعی گفت: من هم مخالف فیلترینگ نیستم اما مخالف این نوع از فیلترینگ هستم.
این فیلترینگ کارآمد نیست و می‌بینید که با وجودش همه از آنچه می‌خواهند استفاده می‌کنند. من موافق فیلترینگی هستم که توسط خانواده‌ها انجام شود.
افتاده با اشاره به این که شبکه‌های اجتماعی از سال 1945 به وجود آمده‌اند گفت: شبکه‌های اجتماعی پدیده نیستند. تنها پلات‌فورم استفاده از آنها تغییر کرده است؛ پیش از این آفلاین بوده و حالا آنلاین شده است. وی گفت: شبکه‌های اجتماعی برای تبدیل ارتباطات به دیالوگ طراحی شده، برای حرف زدن و ما باید این فرصت را به مردم کشورمان بدهیم. شبکه‌های اجتماعی وسیله‌ای است که با آن صدای محلی ما در جهان شنیده می‌شود. افتاده گفت: شبکه‌های اجتماعی بخشی از رسانه‌های اجتماعی هستند. پایه شبکه‌های اجتماعی، تولید محتوا از سوی کاربران است. مهم نیست پلات‌فورم از آن کیست، مهم محتوایی است که کاربران تولید کرده و به اشتراک می‌گذارند.
امروز در شبکه‌های اجتماعی محتوا پادشاهی می‌کند و اگر محتوای شما نباشد، اصلا وجود نخواهید داشت. اگر قرار است با چیزی مقابله کنیم باید از راه تولید محتوا وارد شویم.
وی افزود: شما باید مسیرهای گفتمانی را هدایت کنید، کنترل معنا ندارد. با منطق ضد گفتمانی که نمی‌توان گفتمان کرد. وی گفت: اگر امکان فنی نداریم که محتوای مجرمانه را فیلتر کنیم، باید کل سرویس را از بین ببریم و فیلتر کنیم؟ به گفته رییس‌جمهور مردم باید حق دسترسی به اطلاعات را داشته باشند. من امیدوارم در منشور شهروندی که از طرف دولت قرار است ارایه شود به صورت شفاف این مساله روشن شود.
افتاده یکی از مشکلات شبکه‌های اجتماعی داخلی را کپی بودن آنها دانست و گفت: شبکه اجتماعی محلی چین در این کشور رتبه اول را بین سایتها و شبکه‌ها دارد. چراکه بر اساس نیاز و جامعه بومی چین طراحی و راه‌اندازی شده است.
ما هم در کشورمان شبکه اجتماعی داریم اما مشکل ما این است که شبکه‌های اجتماعی ما فقط کپی نمونه‌های خارجی است و هیچ توجهی به نیاز کاربران نشده است. وی با اشاره به اینکه تکنولوژی یک چاقوی دو لبه است گفت:این چاقوی دو لبه هم مزایا دارد هم معایب. وقتی ما نسبت به معایبش آگاهی پیدا نکنیم، این معایب تبدیل به تهدید می‌شود.
فراموش نکنیم فرصتهای شبکه‌های اجتماعی از تهدیدهایش بیشتر است. وی در مورد مقاومت در برابر تکنولوژی‌های جدید در کشور گفت: هر تکنولوژی جدیدی که وارد کشور می‌شود، یک نگاه بدبینانه‌ای نسبت به آن وجود دارد. نمونه‌اش ویدیو، ماهواره و اینترنت. در مورد شبکه‌های اجتماعی نیز همین بحث مطرح است. افتاده گفت: در کشورهای مختلف کرسی به نام سواد رسانه در دانشگاه‌ها ایجاد شده است تا جوانان با معایب و فرصتهای رسانه‌های اجتماعی آشنا شوند و آگاهانه وارد این فضا شوند. وی با اشاره به اینکه انقلاب ما محورش گفتمان بود گفت: چطور این انقلاب حالا باید از یک سایت بترسد؟ منطق گفتمانی ما آنقدر قوی هست که فیس‌بوک و امثالهم نمی‌توانند وارد آن شوند. فیس‌بوک یک میلیارد و 200 میلیون کاربر دارد چرا ما از آن برای صدور اسلام و انقلاب استفاده نمی‌کنیم؟ فیس‌بوک بهترین مکان برای صدور اسلام است.
وی گفت: وقتی ابزار و کانال ارتباطی عوض می‌شود، وقتی جایگاه مخاطب‌تان عوض می‌شود باید شما هم تغییر کنید. به نظر شما با پنج میلیون ایرانی خارج از ایران چطور باید ارتباط برقرار کرد؟ افتاده برای تاکید به تاثیرگذار بودن فعالیت کاربران ایرانی در شبکه‌های اجتماعی گفت:
نظرتان درباره کمپین جین که علیه نتانیاهو در توییتر فارسی راه افتاد چیست؟ نظر شما درباره اکانت‌های دفتر مقام رهبری در شبکه‌های اجتماعی چیست؟
افتاده به استفتای مقام معظم رهبری درباره فیس‌بوک استناد کرد و گفت: براساس این استفتا به طور کلی استفاده از فیس‌بوک اگر موجب مفسده به طور کلی مانند فساد، نشر اکاذیب و مطالب باطل یا خوف ارتکاب گناه باشد یا موجب تقویت دشمنان شود جایز نیست والا مانعی ندارد. افتاده گفت: به شدت مخالف ذخیره اطلاعات مردم ایران در کشور آمریکا هستم، اطلاعات مردم ایران باید در ایران ذخیره شود. وی در ادامه اشاره کرد که اکانت فیک داشتن غیراخلاقی است چراکه این اکانت‌ها باعث آسیب رساندن به اجتماع می‌شود. افتاده در مورد حذف اکانت‌ها در فیس‌بوک گفت: در شبکه‌های اجتماعی ابزاری به نام ریپورت وجود دارد و کاربران می‌توانند از آن استفاده کنند. تصمیم برای حذف شدن اکانت براساس این گزارش‌ها گرفته می‌شود.
افتاده همچنین گفت: طبق قانون جرایم رایانه‌ای داشتن اکانت در شبکه‌های اجتماعی جرم نیست. وی‌پی‌ان نیز ابزار تجارت الکترونیکی است و استفاده از وی‌پی‌ان در کشور جرم نیست.
روح‌الله مومن‌نسب، فعال و کارشناس فضای مجازی مناظره را با یاد حسن احمدی مقدس، به عنوان نخستین دولت مردی که فیلترینگ را وارد کشور کرد، آغاز کرد. معاون سابق دادستان تهران که روز 11 مرداد ماه سال 84 ترور شد. وی گفت: شهید قاضی مقدسی که فیلترینگ را وارد کشور کرد معتقد بود در هر فضایی باید حافظ حقوق مردم باشیم و نگذاریم حقوق مردم قربانی اقلیت قانون‌گریز و قانون‌ستیز شود.
وی با معرفی کوتاه احمدی مقدس، اشاره کرد که وی قبل از شهید شدنش از سوی مطبوعات اصلاحات ترور شخصیتی شده بود.
مومن‌نسب گفت: شبکه‌های اجتماعی پدیده جدیدی نیستند که آمریکایی‌ها و اسراییلی‌ها به ما هدیه داده باشند. ما شبکه‌های اجتماعی را از اعماق تمدن و تاریخ‌مان داریم. جالب است بدانید حتی قبل از شبکه اجتماعی فیس‌بوک، ما در کشور خودمان هم شبکه اجتماعی داشتیم، در غرب هم شبکه اجتماعی وجود داشت. بنابراین شبکه اجتماعی، ابتکار زاکربرگ نبود.
وی گفت: اسلام یک دین اجتماعی است و ایرانی‌ها همیشه به اجتماعی بودن شناخته شده‌اند. ما همیشه از زندگی جمعی بهره برده‌ایم.
انقلاب در روزگاری که امام (ره) رسانه نداشت با شبکه‌های اجتماعی پیروز شد، در جنگ با شبکه‌های اجتماعی موفق شدیم و خیلی از اغتشاشات کشور را با شبکه‌های اجتماعی در نطفه خفه کردیم. حالا باید دید چه اتفاقی افتاده که این نقطه قوت ما تبدیل به نقطه ضعف شده است.
مومن‌نسب گفت:اکانت‌های من در شبکه‌های اجتماعی عمر چهار یا پنج ساله دارند و وبلاگ ام نیز بیشتر از 10 سال است راه‌اندازی شده. من مشکلی با شبکه‌های اجتماعی ندارم.
وی در مورد قدرت تولید محتوا توسط کاربران ایرانی گفت: اگر فرض کنید 70 میلیون جمعیت ایران هر کدام یک اکانت در فیس‌بوک داشته باشند، به نسبت یک میلیارد و 200 میلیون کاربر فیس‌بوک، تنها حدود هشت درصد تولید محتوا از آن ایرانی‌ها خواهد بود.
وی با اشاره به آماری که در مورد تعداد کاربران فیس‌بوک اعلام شده، تاکید کرد:توجه داشته باشید که هر نام کاربری نماینده یک انسان نیست. هر یک نفر می‌تواند چند نام کاربری فیک ایجاد کند. من خودم چند اکانت دارم.
مومن‌نسب با اشاره به اینکه اکثر قریب به اتفاق کاربران فیس‌بوک غیر آمریکایی هستند گفت: چرا در چنین فضایی باید قانون آمریکایی حکم‌فرما باشد؟ این عین دیکتاتوری است.
وی گفت:تا به حال صفحات بسیاری از کاربران از روی فیس‌بوک پاک شده است. به طور مثال صفحه طرفداران رهبر معظم انقلاب از روی فیس‌بوک حذف شد؟ هیچ کسی هم پاسخگو نبود.
مومن‌نسب با صهیونیستی خواندن زاکربرگ گفت: نمی‌توان تکذیب کرد زاکربرگ به گفته رسانه‌های اسراییلی از نتانیاهو هم صهیونیست‌تر است. پس چرا ما سرمان را زیر برف کنیم؟
وی گفت یادمان باشد حتما هر چیزی در فضای مجازی توسط فردی اداره می‌شود.
وی در مورد دستاوردهای فیلترینگ در یک سال اخیر و در پاسخ به اینکه فیلترینگ موثر نبوده گفت: من نماینده فیلترینگ نیستم اما اگر موثر نبوده چرا برای رفع‌اش تلاش می‌کنید؟
مومن‌نسب گفت: فیلترینگی که در آمریکا وجود دارد بسیار قوی‌تر از آن چیزی است که در ایران هست.
مومن‌نسب گفت: اشاره شده که تکنولوژی چاقوی دو لبه است. با چاقو می‌توان آدم کشت، می‌توان میوه پوست کند. چه چیز این میان تصمیم گیرنده است که چاقو چه کند؟ اراده کسی که چاقو را در دست دارد.
این اراده الان دست کیست؟
مومن‌نسب در ادامه مناظره در مورد نگاه بدبینانه نسبت به تکنولوژی‌های جدید گفت: ما در مورد تکنولوژی حرف نمی‌زنیم! شما فیس‌بوک را تکنولوژی می‌دانید؟
وی تاکید کرد که درباره فیس‌بوک به صورت مشخص صحبت می‌کند و نه شبکه‌های اجتماعی. مومن‌نسب فیس‌بوک را شبکه رو به سقوط خواند.
منبع : فناوران اطلاعات
