رونق کسب و کارهای اینترنتی و اقبال عمومی برای خرید از سایت‌های مجازی سبب شده‌است گروهی از مجرمان حرفه‌ای برای ارتکاب اعمال مجرمانه خود به فضای مجازی کوچ کنند. راساس آمار پلیس فتا کلاهبرداری، خرید و فروش اموال مسروقه در اینستاگرام در صدر قرار دارد.
رونق کسب و کارهای اینترنتی و اقبال عمومی برای خرید از سایت‌های مجازی سبب شده‌است گروهی از مجرمان حرفه‌ای برای ارتکاب اعمال مجرمانه خود به فضای مجازی کوچ کنند، به طوری که کلاهبرداری، خرید و فروش اموال مسروقه در سایت‌های برخط اینترنتی و حتی خرید کالا با کارتهای عابربانک سرقتی و پول‌های سرقتی از سایت‌های معتبر رو به افزایش است. براساس آمار پلیس فتا کلاهبرداری، خرید و فروش اموال مسروقه در اینستاگرام در صدر قرار دارد و کانال‌های تلگرامی و واتساپی هم در رده‌های بعدی جای می‌گیرند که در این باره با سرهنگ رامین پاشایی، معاون فرهنگی اجتماعی پلیس فتای فراجا گفتگو کرده‌ایم.
جناب سرهنگ! جنابعالی به عنوان فردی که سال‌هاست در معاونت فرهنگی و اجتماعی پلیس فتا فراجا فعالیت دارید و در این سال‌ها با پرونده‌های زیادی در خصوص جرائم در فضای مجازی روبه‌رو بوده‌اید، بفرمایید بیشترین جرائمی که در این فضا رخ می‌دهد، کدام است؟
فضای مجازی با توجه به گستردگی آن و رشد روز‌افزون تکنولوژی و وسایل ارتباط‌جمعی که با کسب و کارهای اینترنتی در ارتباط هستند، جرائم مختلفی در آن رخ می‌دهد و هر آن هم امکان وقوع جرائم تازه‌ای متصور است؛ جرائمی مانند توهین، اخاذی، هتک حیثیت، مزاحمت‌های نوامیس، تبلیغات و بخش کلیپ‌های هنجارشکن و مغایر با قانون کشور، تهدید و ارعاب در فضای مجازی اتفاق می‌افتد، اما جرائم مربوط به مسائل مالی مانند کلاهبرداری، سرقت، خرید و فروش اموال مسروقه که با کسب کارهای مجازی در ارتباط است آمار بالایی را در بر می‌گیرند و رو به افزایش است. البته این جرائم در فصل‌ها و زمان‌های خاص ممکن است وقوع آن افزایشی باشد.
فرمودید بعضی از جرائم فضای مجازی در برخی از زمان‌ها آمار آن افزایشی است، جرائمی مثل کلاهبرداری، سرقت و خرید و فروش اموال مسروقه در این فضا که مردم بیشتر با آن سر کار دارند، در چه مقطعی از سال افزایش دارد؟
بر اساس تجربیات و تجزیه و تحلیل پرونده‌های تشکیل شده در پلیس فتا معمولاً روزهای خاصی مانند اعیاد، مناسبت‌های ملی و مذهبی مردم تمایل بیشتری برای خرید کالا از سایت‌های برخط اینترنتی دارند و در این روزها هم کلاهبرداران فعالیت چشمگیری در این فضا دارند. الان ما در دو ماهه پایان سال قرار داریم و هر چقدر به روزهای پایانی سال نزدیک می‌شویم، تمایل شهروندان به خرید از فروشگاه‌های مجازی افزایش پیدا می‌کند. از طرفی هم افراد شیاد از این فرصت استفاده می‌کنند و با تبلیغ‌های فریبنده به بهانه فروش کالا از هموطنان کلاهبرداری می‌کنند.
در این ایام که کلاهبرداری‌ها در این فضا رو به افزایش است، پلیس فتا برای پیشگیری چه اقداماتی در دست اجرا دارد؟
با توجه به کلاهبرداری‌هایی که در این حوزه اتفاق می‌افتد، پلیس فتا سعی می‌کند با اجرای طرح‌های عملیاتی در خصوص شناسایی سایت‌های متخلف که احتمال کلاهبرداری در آن متصور است و همچنین اطلاع‌رسانی و افزایش سواد هموطنان از آسیب‌های احتمالی و کلاهبرداری‌ها در این فضا جلوگیری کند. اگر سطح آگاهی و اطلاعات مردم و سواد فضای مجازی را در بین کاربران بالا ببریم، اقدام بزرگی در خصوص پیشگیری از وقوع جرائم سایبری و کاهش آمار آن برداشته‌ایم و پلیس فتا با ارسال پیام‌های هشداری و اطلاعاتی سعی می‌کند مردم را آگاه کند تا در دام کلاهبرداران و مجرمان گرفتار نشوند.
با توجه به پرونده‌های تشکیل شده در پلیس فتا بیشترین کلاهبرداری‌ها و جرائم در فضای مجازی در چه سایت‌هایی رخ می‌دهد و به نظر شما هموطنان برای خرید به چه سایت‌هایی مراجعه کنند تا کمتر در دام کلاهبرداران گرفتار شوند؟
الان متأسفانه تعداد زیادی کسب و کار در قالب آنلاین‌شاپ در شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌های غیر‌بومی و در صدر آن اینستاگرام و بعد کانال‌هایی در واتساپ و تلگرام مشغول فعالیت هستند. این کسب و کارهای اینترنتی هیچ‌گونه مجوز قانونی و صنفی ندارند و وابسته به هیچ درگاه بانکی نیستند و ای‌نماد هم دریافت نکرده‌اند، اما همچنان فعالیت می‌کنند و غالباً قابل‌اعتماد نیستند.
نکته‌ای که خیلی مهم است و به آن اشاره می‌کنم، خرید از پیچ‌ها و کانال و صفحات شبکه‌های اجتماعی عمدتاً غیر بومی مثل اینستاگرام و تلگرام 50 درصد ریسک دارد. معمولاً افراد کلاهبردار در این سایت‌ها وقتی فردی تمایل به خرید دارد یا بیعانه از خریدار می‌گیرند و کالا به شما تحویل نمی‌دهند یا جنس اصلی تبلیغ می‌کنند و جنس تقلبی تحویل می‌دهند و گاهی هم جنس را آنقدر با تأخیر به دست فروشنده می‌رسانند که شاید مورد استفاده خریدار قرار نگیرد و گاهی هم آن جنس به خاطر تأخیر طولانی‌مدت در ارسال کارآیی خود را از دست می‌دهد.
از هموطنان عزیز درخواست دارم از سایت‌هایی خرید کنند که دامین آن مشخص و تحت دامنه کشور خودمان هستند، نه از هر سایتی که نه مجوز، نه‌ای نماد و نه درگاه بانکی اصلی دارند.
یعنی از نظر شما همه سایت‌هایی که تحت دامنه کشورمان هستند، معتبرند و مردم با خیال راحت می‌توانند کالا خرید کنند؟
نه همه این سایت‌ها هم معتبر نیستند. چون ما سایت‌هایی داریم که هم‌ای نماد گرفته‌اند و هم درگاه بانکی اصلی دارند، اما پس از جلب اعتماد و جذب مشتری اقدام به کلاهبرداری می‌کنند. الان پرونده‌های زیادی درباره کلاهبرداری این سایت‌ها داریم.
در چنین شرایطی برای هموطنانی که تمایل به خرید کالا از سایت‌های مجازی دارند، شما چه پیشنهادی دارید؟ پس باید چه کار کرد؟
در اولین گام، لازم است دستگاه‌های مربوطه به ساماندهی این سایت توجه بیشتری کنند تا کلاهبرداری به حداقل برسد و از طرفی هم آموزش‌های لازم به مردم داده شود تا کمتر در دام کلاهبرداران گرفتار شوند. چون یکی از دلایل اینکه کلاهبرداران در عمل مجرمانه‌شان موفق می‌شوند، عدم‌آشنایی هموطنان به روش‌ها و شیوه کلاهبرداری اینترنتی است. باید به شهروندان آموزش بدهیم و بعد هم از آنها بخواهیم از سایت‌های معتبر که اعتماد و اعتبار لازم را در کشور به دست آورده‌اند، خرید کنند؛ مثلاً اگر فردی تمایل به خرید کالا از پیچ‌ها و صفحات یا کانال‌ها را دارند، بهتر است تحویل کالا و پرداخت وجه را همزمان انجام دهند و البته مواظب باشند.
معمولاً افراد کلاهبردار در این حوزه از چه ترفند‌هایی استفاده می‌کنند تا گرفتار پلیس نشوند؟
مجرمانی که به عنوان فروشنده‌نما در قالب پیج‌ها و صفحات فعالیت دارند، معمولاً هنگام کلاهبرداری از شهروندان، عمدتاً از سیمکارتهای اجاره‌ای، عابربانک یا شماره حساب‌های اجاره‌ای استفاده می‌کنند تا ردپای مجرمانه خود را کم‌رنگ کنند، اما افرادی که سیمکارت یا شماره حساب خود را به هر دلیلی چه سهوی یا عمدی در اختیار این افراد قرار می‌دهند، مورد پیگرد قانونی قرار می‌گیرند و در واقع آنها هم شریک فعل مجرمان فرد کلاهبردار هستند. پس توصیه می‌شود این افراد در اسرع وقت سیمکارتها یا شماره حساب‌های خود را که در اختیار دیگران قرار داده‌اند مسدود کنند تا رابطه مجرمانه آنها با متهمان قطع شود.
بسیاری از کلاهبرداریهای فضای مجازی در سایت‌هایی مثل دیوار و شیپور رقم می‌خورد. شیوه‌های مجرمانه در این فروشگاه‌های مجازی چگونه است؟
متأسفانه در این سایت‌های ایرانی که مشهور به سایت‌های واسط هستند، تخلفات و جرائم متعددی صورت می‌گیرد. مثلاً فردی جنس نو یا دست دومی را برای فروش در آن سایت‌ها آگهی می‌دهد و از خریدار بیعانه می‌گیرد و بعد جنس را تحویل نمی‌دهد یا کالای تقلبی تحویل مشتری می‌دهند. معمولاً افراد کلاهبردار در این سایت‌ها با ترفند‌های فریبنده جنسی را با به بهانه‌های مختلف با قیمتی پایین‌تر از عرف بازار برای فروش آگهی می‌کنند و گاهی هم جنسی برای فروش ندارند و با گذاشتن یک عکس آگهی فروش می‌دهند و پس از گرفتن بیعانه از تعداد زیادی خریدار آگهی را پاک می‌کنند. چون معمولاً از سیمکارتها و عابربانک‌های اجاره‌ای یا سرقتی استفاده می‌کنند پس از کلاهبرداری ردی از خود به جای نمی‌گذارند. در این موارد خریدار باید وجه را همزمان با تحویل جنس پرداخت کند. در مواردی هم سارقان و مالخران اجناس سرقتی را برای فروش در این سایت‌های واسط آگهی می‌دهند و لازم است خریدار هویت فروشنده را با مالکیت جنس تطبیق دهد تا گرفتار خرید جنس سرقتی نشود.
مواردی هم بوده‌است که فروشندگان واقعی کالا یا وسیله در فضای مجازی از سوی خریداران مورد کلاهبرداری قرار می‌گیرند. در این گونه موارد فروشندگان چه شیوه‌ای را به کار گیرند تا مال خود را از دست ندهند؟
گاهی فروشنده‌های واقعی هم که سایت فروش کالایی را اداره می‌کنند کلاه سرشان می‌رود و ناخواسته مرتکب جرمی هم می‌شوند. مثلاً سارقی کارت عابری را سرقت می‌کند و از طریق اینترنت بانک یا عابربانک به صورت غیر مستقیم برای خرید کالایی به حساب صاحب سایت پول واریز می‌کند و بعد با فروشنده تماس می‌گیرد و درخواست می‌کند جنس خریداری شده را به آدرسی که می‌دهد بفرستد. در این صورت فروشنده باید یک تقدم و تأخر داشته باشد و وقتی پول را دریافت کرد، شرط بگذارد 24 ساعت بعد کالا را تحویل می‌دهد، چون اگر کارت بانکی سرقتی باشد و با آن تراکنش انجام شود، نهایتاً 24 ساعت بعد پلیس فتا با صاحب حسابی که از کارت سرقتی به حسابش مبلغ واریز شده تماس می‌گیرند. حتماً فروشندگان این 24 ساعت را رعایت کنند و جنس را سریع به خریدار تحویل ندهند. چون سارقان پول کارتهای سرقتی را هیچ زمانی به حساب خود واریز نمی‌کنند و برای اینکه ردپای مجرمانه خود را کم رنگ کنند با همان کارت بانکی مستقیم خرید می‌کنند.
چگونه می‌توان از کلاهبرداری در سایت‌هایی که با توسل به چهره‌های معروف برای تبلیغات صورت می‌گیرد، آگاه شد؟
استفاده از افراد مشهور و به اصطلاح سلبریتی برای تبلیغات در سایت‌ها برای فروش بیشتر کالا یک روال معمول است، اما متأسفانه بعضی سایت‌ها و پیج‌ها برای جلب اعتماد شهروندان و کلاهبرداری از آنها از این افراد برای تبلیغ جنس، کالا و خدمات استفاده می‌کنند. پرونده‌های کلاهبرداری زیادی داریم که صاحب سایت برای فریب خریداران از سلبریتی‌ها در تبلیغاتشان استفاده می‌کردند. مدتی قبل یکی از سایت‌های ایرانی نام یک برند خارجی را برای خود انتخاب کرده‌بود و از چهره‌های مشهور سینما و تلویزیون و ورزشی برای تبلیغ فروش یک گوشی تلفن همراه برند خاص استفاده کرد. تبلیغات این سایت با استفاده از این بازیگران سینما و تلویزیون آنقدر فریبنده‌بود که تعداد زیادی از هموطنان برای خرید گوشی تلفن همراه ثبت‌نام و به حساب صاحب سایت پول واریز کردند. هر چند با کمی دقت و هوشیاری می‌شد فهمید صاحب سایت قصد کلاهبرداری دارد، چون او گوشی تلفن همراه برند خاصی را با قیمتی خیلی پایین‌تر از عرف بازار تبلیغ می‌کرد که قاعدتاً قابل‌قبول نبود، اما افراد زیادی به خاطر حضور سلبریتی‌ها و افراد مشهور در تبلیغات آن کالا به سایت اعتماد کردند و پول را به حساب شرکت واریز کردند به امید اینکه چند روز بعد گوشی برند خاص را با قیمتی خیلی پایین در دست بگیرند. آن سلبریتی‌ها دستمزد خود را گرفتند و صاحب سایت هم پس از واگذاری تعداد محدود و جلب اعتماد بیشتر اقدام به کلاهبرداری کرد و به بقیه خریداران گوشی تلفن همراهی تحویل نداد. البته پس ازطرح شکایت‌ها مأموران پلیس فتا به سرعت وارد عمل شدند و پس از رصد سایت فرد کلاهبردار را بازداشت کردند و همراه پرونده‌اش تحویل مقام قضایی دادند. البته چهره‌های مشهور هم لازم است برای سایت‌هایی تبلیغ کنند که از اعتبار آنها آگاهی داشته باشند تا حضور آنها سبب از دست رفتن اموال مردم نشود.
پلیس فتا چه زمانی برای برخورد با کلاهبرداران در فضای مجازی وارد عمل می‌شود و چه اقداماتی را انجام می‌دهد؟
زمانی که گزارش تخلفی از طریق هموطنان به ما به صورت کتبی یا از طریق سایت رسمی فتا برسد. یا پرونده‌ای از سوی مرجع قضایی به پلیس فتا ارجاع داده شود، بلافاصله آن سایت را رصد می‌کنیم. اگر مشاهده شود تخلف کرده یا تبلیغات نامتعارفی انجام داده یا در حال انجام است همزمان با سایر اقدامات قانونی سایت، شماره حساب یا شماره کارت بانکی را مسدود و کسب و کار آن را تعطیل می‌کنیم. سپس صاحب آن سایت متخلف پس از تشکیل پرونده قضایی برای سیر مراحل به مرجع قضایی معرفی می‌شود.
سایت‌هایی که در کسب و کارهای اینترنتی فعال هستند، بیش از همه چه موضوعی را باید مورد توجه قرار دهند؟
پلیس فتا برای کسب و کارهای اینترنتی احترام قائل است و سعی می‌کند به آنها کمک کند، اما کسب و کار اینترنتی مورد وثوق ما کسب و کار‌هایی است که مجوز صنفی،ای نماد و درگاه بانکی دارند.
منبع: جوان
