احسان آریا - انتخابات الکترونیکی؛ کلید واژه‌ای که در آستانه انتخابات بیشتر و بیشتر به گوش مردم و مسئولان و رسانه‌ها می‌رسد و تقریبا از قبل از انتخابات مجلس شورای اسلامی دوره دهم نقش حساس‌تری به خود گرفته و حالا هر چقدر که به زمان انتخابات بهار 96 نزدیک‌تر می‌شویم، اظهارنظرها درباره آن بیشتر میشود.
با شنیدن انتخابات الکترونیکی و یا همان انتخابات ماشینی، ذهن‌ها بیشتر به سمت اینترنت می‌رود، اما انتخابات الکترونیکی این مفهوم را نمی‌رساند. مسئول اصلی این نوع انتخابات در کشور در تعریف آن می‌گوید: شبکه و یا سامانه‌ای است آفلاین و جدا از مفهوم اینترنت و مستقل از آن.
ارزش و اهمیت این موضوع آنجا معلوم میشود که حدود چند سالی است که وزارت کشور و شورای نگهبان برای برگزاری آن با یکدیگر نشست‌های مختلفی برگزار کرده‌اند و با وجود آنکه در انتخابات مجلس دوره نهم در 14 حوزه شاهد انتخابات ماشینی بوده‌ایم، اما در انتخابات اخیر مجلس دهم و خبرگان رهبری به دلیل حساسیت‌هایی که به وجود آمد، آن آمار دوره قبل تکرار نشد، اما اکنون مسئولان معتقدند که در این دوره در صورت موافقت شورای نگهبان شاهد برگزاری الکترونیکی انتخابات در سطح وسیع‌تری خواهیم بود.
اخیراً آقای کدخدایی سخنگوی شورای نگهبان نیز در نشست‌خبری خود اعلام کرده بود که شورای نگهبان به زودی درباره سرنوشت انتخابات ماشینی اظهارنظر خواهد کرد.
در ایران 23 فرآیند از 25 فرآیند انتخابات به صورت الکترونیکی برگزار میشود و تلاش وزارت کشور نیز این است که در انتخابات آتی با کسب نظر شورای نگهبان حداقل در چند هزار شعبه به سمت برگزاری تمام الکترونیکی انتخابات برود.
با این حال عده‌ای از کارشناسان سیاسی معتقدند که هدف دولت از پرداختن به موضوع انتخابات الکترونیکی بیشتر به دلیل تبلیغاتی بودن آن است؛ آنها معتقدند حتی با وجود موافقت شورای نگهبان، دولت قادر نیست بودجه و زیرساختهای لازم برای برگزاری این نوع انتخابات را فراهم کند.
برای آگاهی از آخرین وضعیت برگزاری انتخابت الکترونیکی، شائبه‌های مطرح شده در این زمینه و مسائل فنی آن و بسیاری از مسائل مرتبط با این مسئله به سراغ مسئول اصلی برگزاری این نوع از انتخابات رفته‌ایم.
مهندس امیر شجاعان متولد 1343 سمنان و دانشجوی دکترای مدیریت تکنولوژی است؛ وی هم‌اکنون رئیس مرکز توسعه دولت الکترونیک، فناوری اطلاعات و آمار وزارت کشور است. شجاعان همچنین رئیس کمیته فناوری اطلاعات ستاد انتخابات کشور بوده و به نوعی مسئول اصلی برگزاری الکترونیک انتخابات در کشور نیز به حساب می‌آید.
در این مصاحبه به تمامی ابعاد برگزاری الکترونیکی انتخابات همراه با فیلم‌های مرتبط که در آن توضیحات شجاعان نیز است، پرداخته شده و فیلم‌های مربوطه در روزهای آتی منشتر میشود.
شجاعان در این مصاحبه معتقد است که رسانه‌ها باید مردم را با نحوه رای دادن الکترونیکی آشنا کنند تا در صورت موافقت شورای نگهبان و تصمیم برای برگزاری تمام الکترونیکی انتخابات، مشکلی برای مردم در روز اخذ رای پیش نیاید.
وی امکان هک شدن و یا اخلال در سیستم‌های طراحی شده برای اخذ رای الکترونیکی و شمارش آن را تقریبا صفر می‌داند و می‌گوید: بحثی که ما با شورای نگهبان داشتیم روی همین احراز هویت‌ها بود که با این بخش موافقت شده و این موضوع به موافقت شورای نگهبان رسید.
معاون فناوری وزارت کشور و عضو ستاد انتخابات با رد چینی بودن سامانه الکترونیکی انتخابات از مطالعه انتخابات چندین کشور اروپایی به عنوان الگو خبر داده و گفته است: البته این کشورها رای پرینت نمی‌کنند و ما خودمان پرینت کردن رای را اضافه کردیم. به اتفاق هم (شورای نگهبان) رفتیم و از آنجا بازدید کردیم و دیدیم انتخاباتشان را چطور برگزار می‌کنند.
متن زیر حاصل گفت‌و‌گوی صریح و تفصیلی خبرنگار حوزه دولت خبرگزاری تسنیم با امیر شجاعان معاون فناوری اطلاعات وزارت کشور است:
تسنیم: آقای مهندس به عنوان اولین سوال می‌خواهیم درباره تاریخچه برگزاری الکترونیکی انتخابات از حضرتعالی سوال کنیم؛ پس از پیروزی انقلاب اسلامی در چه دوره‌هایی انتخابات در ایران به صورت الکترونیکی برگزار شده و چه معایب و مزایایی داشته؟ وزارت کشور تا چه حد توانسته زیرساختهای لازم برای برگزاری این نوع انتخابات را فراهم کند که امروز از آمادگی کامل خود برای برگزاری این نوع انتخابات خبر میدهد؟
- شجاعان: بحث انتخابات و مکانیزه کردن فرآیندهای انتخابات به هر حال موضوعی است که سال‌ها در دستور کار وزارت کشور قرار دارد، ما هم به موجب قانون موظف هستیم به آن بپردازیم و هم به لحاظ حرکت به سمت اقداماتی که باید سامان بدهیم بسیار موثر است که ما کیفیت برگزاری انتخابات را ارتقا دهیم. این مسئله از چند وجه مطرح است. هم بحث کاهش هزینه مطرح است، هم افزایش اعتماد و شفافیت و مباحث سرعت و دقت در انجام فرآیندهای انتخابات که مثل هر سامانه دیگری به سامانههای الکترونیکی درحوزه انتخابات می‌تواند تأثیرگذار باشد، اما آنچه که به عنوان تعریف از انتخابات الکترونیکی داریم با آن چیزی که ممکن است در اذهان عمومی باشد متفاوت است و بحث مهمی است که باید به آن توجه داشته باشیم.
از جمله مباحث مهم این است که ما در تعریف‌مان در مورد انتخابات الکترونیکی یا (E-ELECTION)کل انتخابات نظرمان هست اگر کل فرآیند به صورت الکترونیکی برگزار شود می‌توانیم بگوییم انتخابات الکترونیکی است.
این فرآیندها 25 فرآیند است که از زمان دستور شروع انتخابات آغاز میشود و تا زمانی که دستور امحای آراء داده شود و یا به عبارتی صورتجلسه امحای آراء تنظیم شود و آراء ادغام میشود تا آن زمان ادامه دارد. تمامی موضوعاتی که در بحث انتخابات مطرح است و کل فرآیندهایی که در حوزه انتخابات مطرح است تماماً در سامانه‌ای تحت عنوان سامانه جامع انتخابات طراحی شده و به صورت الکترونیکی برگزار میشود، به جز یک فرآیند که نیاز به تجهیزات خاص دارد.
این فرآیندها مثل ثبت‌نام داوطلبان، استعلام داوطلبان که می‌تواند استعلام مدارک تحصیلی از دانشگاه‌ها و مدرک پایان خدمت، مدارکی به سند به ما ارائه می‌کند اسناد هویتی‌شان، بررسی سوابق هویت‌شان، بررسی صلاحیت‌های‌شان که در حقیقت مکانیزمی انجام میشود به صورت الکترونیکی سازماندهی کردیم و فرآیندها به صورت الکترونیکی است به جز مواردی که از طبقه‌بندی بالایی برخوردار باشند، تمامی این موارد در یک سامانه تحت عنوان سامانه جامع انتخابات سازمان پیدا می‌کند و انجام میشود.
ما وقتی صحبت از انتخابات الکترونیکی می‌کنیم راجع به 25 فرآیند صحبت می‌کنیم. تاریخ دقیقی برای آغاز انتخابات الکترونیکی در ایران در ذهنم نیست ولی تصورم این است که پیش از 15 سال هست که به انحای مختلف این موضوع مطرح بوده تا انتخابات به صورت الکترونیکی انجام شود که بخشی از آن انجام شده بوده، ولی ما از سال 89 به صورت جدی‌تر وارد بحث فرآیندهای انتخابات شدیم، موقعی که بنده در این حوزه مسئولیت گرفتم، فرآیندها را کاملا بازنگری و به صورت الکترونیکی طراحی کردیم.
تسنیم: چقدر به مباحث امنیتی سامانه طراحی شده اطمینان دارید؛ اساسا آیا این سامانه‌ها به شبکه اینترنت جهانی وصل خواهد شد یا خیر؟ به هرحال نگرانی‌ها درباره احتمال هک شدن و یا نفوذ به این سامانه‌ها وجود دارد؟ آیا تضمین می‌دهید که در خلال برگزاری انتخابات، این شبکه‌ها دچار مشکلاتی از این دست نشوند؟
- شجاعان: یک موضوع خیلی مهم مطرح است که لازم است هم مردم عزیز و هم کارشناسان بدانند که ما به هیچ عنوان از شبکه اینترنت برای ارتباطات‌مان استفاده نمی‌کنیم، یعنی شبکه ارتباطی ما برای بحث انتخابات یک شبکه اختصاصی است که بررسی‌های امنیتی آن نیز انجام شده است. سیستم‌های رمزنگاری ما بر روی آن اعمال شده، برای این کار رمزنگار سخت‌افزاری و رمزنگار نرم‌افزاری داریم و تاکنون مشکلی در این شبکه بحمدالله نداشتیم.
با توجه به اینکه اصولا در طراحی این سامانه و استفاده و بهره‌برداری از آن، شبکه اینترنت را به طور کامل کنار گذاشتیم، لذا از امنیت قابل قبولی برای ما برخوردار است و تقریبا به آن مطمئن هستیم. هر چند بحث امنیت یک بحث صفر و یک یا صددرصدی نیست و هیچ کسی در دنیا نمی‌تواند مدعی شود، ولی ما تا حد قابل قبولی این موضوع را امن کردیم.
تعریف ما از انتخابات الکترونیکی اینترنتی نیست/سامانه‌‌ایست آفلاین
ببینید اشتباهی بعضاً صورت می‌گیرد؛ آن هم این است که تصور برخی این است که وقتی می‌گوییم انتخابات الکترونیکی، یعنی انتخابات اینترنتی که فرد از منزل خودش بنشیند و رأی بدهد. این موضوع به هیچ عنوان در استراتژی ما وجود ندارد و ما تعریف دیگری برای انتخابات الکترونیکی داریم و اخذ رأی الکترونیکی با حضور مردم در پای صندوق‌های الکترونیکی انجام میشود که ضمنا این صندوق الکترونیکی به هیچ شبکه ارتباطی متصل نیست.
تسنیم: با موافقتی که اخیرا شورای نگهیان در تایید یکی از سیستم‌های احراز هویت داشته می‌توان گفت تقریبا 24 مرحله از فرآیند انتخابات الکترونیکی شده است. اینطور است؟
- شجاعان: مایل هستم این مسئله را بیشتر توضیح بدهم. ببینید انتخابات الکترونیکی 25 فرایند دارد. وقتی صحبت از بحث اخذ رأی الکترونیکی می‌کنیم همان عنوان (E-Ballot) (E-Voting) است. در تعاریفی که ما کردیم و در طراحی که داشتیم متفاوت با رأیگیری از راه دور یا رأیگیری اینترنتی است. مثل برخی از کشورها که این تجهیزات را دارند ما تجهیز خاصی برای اخذ رأی الکترونیکی طراحی کردیم.
این طور است که فرد مثل سایر انتخابات در روز اخذ رای به محل اخذی رای مراجعه می‌کند. به جای تعرفه کاغذی یک کارت الکترونیکی دریافت می‌کند که این کارت الکترونیکی در حقیقت مجوز یک بار رأی دادن است. این کارت تنها یک بار شارژ شده که از طریق آن دستگاه مورد نظر رأی داده شود. اینکه چگونه این کار انجام میشود فرآیند بسیار پیچیده و در حقیقت علمی روی آن انجام شده و به لحاظ امنیتی، چند موضوع بسیار حائز اهمیت به عنوان خط قرمز ما بوده؛ از جمله اینکه به هیچ عنوان امکان تشخیص اینکه فرد به چه شخصی رأی میدهد در این سامانه وجود ندارد.
کارت الکترونیکی که وزارت کشور قرار است آن را جایگزین تعرفه کاغذی کند، به شکلی که رای دهنده به جای اینکه تعرفه کاغذی دریافت کند این کارت را دریافت کرده و از طریق آن فرد مورد نظر خود را برای انتخابات تعیین می‌کند
یعنی بحث گمنامی برای ما بسیار مهم بوده، لذا با حساسیت بسیار زیاد روی آن کار کردیم و علاوه بر ما نیز دوستان ناظر مثل مجلس شورای اسلامی و یا شورای نگهبان روی آن حساسیت دارند. در واقع به هیچ عنوان امکان ردیابی و تشخیص اینکه فرد به چه شخصی رأی داده، وجود ندارد. در حقیقت بعد از عملیات احراز هویت که در شعبه انجام میشود فرد به جای تعرفه کاغذی یک تعرفه الکترونیکی یا کارت الکترونیکی دریافت می‌کند و با آن کارت پای یک دستگاه می‌رود.
تسنیم: این کارت با اسم شخص یا شماره ملی است؟
- شجاعان: به هیچ عنوان. یک کارت بدون هیچ هویتی است، تنها یک کارت است. ما یک پروسه احراز هویت داریم که این احراز هویت در تمام شعب اخذ رأی انجام میشود. آن 25 فرآیندی که عرض کردم 14 فرایند قبل از روز اخذ رأی است که از دستور شروع میشود و شامل ثبت‌نام و مراحل بررسی و مباحث مختلف میشود.
تسنیم: این امکان که وجود ندارد که فرد از طریق آن کارت دو بار و یا چند بار رای بدهد؟
- شجاعان: به هیچ وجه! کارت هوشمند هیچ مشخصه‌ای از فرد ندارد؛ فرضاً 10 کارت در محل اخذ رای وجود دارد که مدام شارژ میشود و فرد با آن رأی میدهد و پس از آن باطل میشود و بعد از اینکه باطل میشود فرد مدارکش را دریافت می‌کند و از شعبه خارج میشود. در حقیقت این کارت، کارتی است که فرد به جای تعرفه کاغذی، آن را دریافت می‌کند و اجازه دارد تنها یک بار رأی بدهد.
عرض کردم فرآیندهای قبل از روز اخذ رأی 14 مورد است که از ثبت‌نام شورع میشود، استعلام انجام میشود، سپس شعب اخذ رأی را مشخص می‌کنیم، همچنین عوامل شعبه را مشخص می‌کنیم، افرادی که در حقیقت در شعبه خدمت‌رسانی کنند چه کسانی هستند، اسامی‌شان در سامانه جامع ثبت میشود، استعلامات انجام میشود، شکایات ثبت میشود و نتایج شکایات در این سامانه وجود دارد. در حقیقت کل کارهای انتخابات را در این سامانه جامع ثبت می‌کنیم و برای ما قابل ردیابی است. مثلا اگر برخی استعلامات در منطقه انجام میشود ما نتایج را در این سامانه داریم. فرضاً در انتخابات شوراهای اسلامی شهر و روستا استعلام در منطقه انجام میشود ولی ما اطلاعاتش را در اختیار داریم و می‌توانیم تشخیص بدهیم که به چه شکلی است.
فرآیندهای قبل از روز اخذ رأی تا زمانی که در حقیقت اسامی داوطلبان نهایی میشود و کد دریافت می‌کنند تا آن زمان ادامه دارد. این موارد را به عنوان در حقیقت فرآیندهای قبل از روز اخذ رأی می‌شناسیم.
تسنیم: موافقت شورای نگهبان با موضوع الکترونیکی انتخابات نیز تنها مربوط به روزهای قبل از اخذ رای است؟
- شجاعان: این فرآیندهایی که عرض کردم به جز فرآیند اخذ رأی به صورت الکترونیکی است و ما مشکلی نداریم و با شورای نگهبان نیز در این زمینه تعامل داریم، البته برخی از این روندها نیز به شورای نگهبان مرتبط نیست و مربوط به فرآیند داخلی خودمان است و آنها ممکن است مشابه آن را داشته باشند، یعنی فرضاً در مورد استعلامات آنها خودشان برای خودشان سامانه دارند و ما هم سامانه داریم. سامانه‌های‌مان ارتباطی به هم ندارد و در این باره اظهارنظری نمی‌کنند.
جدا از آن 14 مرحله ما در روز اخذ رأی، 4 فرآیند بسیار مهم دیگر داریم که وقتی می‌گویم روز اخذ رای منظورم از بازه زمانی 8 صبح استارت کار برای اخذ آراء گرفته میشود و تا زمانی که نتیجه آراء اعلام شود. این اعلام هم ممکن است روز بعد از انتخابات باشد.
این 4 فرآیند خیلی فرآیند مهمی است و مردم معمولا با این مواجه می‌شوند. اولین فرآیند را ما فرآیند احراز هویت می‌نامیم؛ بخواهیم دقیق‌تر بگوییم همان احراز اصالت سند شناسایی و کنترل رأی تکراری است، یعنی ما کنترل کنیم که رأی 2 بار یا چند بار رای ندهد.
شما می‌دانید در قوانین‌مان اصلاحی انجام شده که فرد برای رای دادن حتما باید شماره ملی خودش را داشته باشد که البته ما در تمامی درخواست‌های‌مان از مردم عزیز این است که حتما کارت ملی همراه خودشان داشته باشند تا کار خودشان و کار ما را بسیار آسان‌تر می‌کنند. ما در تمامی شعب به هر تعدادی که شعبه اخذ رأی داریم، در تمامی آن شعب کامپیوتر و یک دستگاه خاص احراز هویت خواهیم گذاشت.
تسنیم: شورای نگهبان با این بحث احراز هویت به صورت الکترونیکی در این دوره هم موافقت کرده است.
- شجاعان: بله، درباره احراز هویت، شورای نگهبان اخیراً به ما نامه زده و از ما خواسته همه شعب را با دستگاه انجام دهیم. در گذشته بخشی با کامپیوتر انجام می‌دادیم و بخشی با دستگاه انجام می‌دادیم؛ الان شورای نگهبان می‌گوید همه شعب را با دستگاه انجام بدهیم که دستگاه امنیت بیشتری دارد.
تسنیم: شورای نگهبان در نامه موافقت با الکترونیکی شدن احراز هویت آن را مشروط به چک کردن کدها و یا سیستم‌های امنیتی کرده بود، این بخش از دغدغه شورای نگهبان برطرف شد؟
- شجاعان: این طبیعی است. ما گواهینامه امنیتی داریم و آن را ارائه خواهیم کرد و دوستان مشکل خاصی روی آن ندارند. بحثی که ما با شورای نگهبان داشتیم روی همین احراز هویت‌ها بود که با این بخش موافقت شده و این موضوع به موافقت شورای نگهبان رسید. ما قبلا بیشتر خودمان یعنی مجموعه وزارت کشور این کار را انجام می‌دادیم، اما الان شورای نگهبان درخواست کرده که حتما تجهیزات خاص برای تمامی شعب برای احراز هویت ساخته شده باشد.
تسنیم: در انتخابات بهار 96 در سراسر کشور احراز هویت‌های رای‌دهندگان الکترونیکی خواهد شد؟
- شجاعان: قبلا هم الکترونیکی بوده است. حداقل در دو سه دوره قبل به صورت الکترونیکی انجام دادیم.
تسنیم: منظورم برای تمامی شعب و حوزه‌های انتخاباتی است.
- شجاعان: بله، این را بگویم الان کیفیت این دستگاهها را بهتر کردیم، اما در حقیقت در این دوره شورای نگهبان از تجهیزاتی که ما برای تمام الکترونیک ساخته بودیم بخش مربوط به احراز هویت را برای کل شعب قبول کرده، اما اعلام کرده که صندوق‌های هوشمند را باید یک بار با همدیگر مرور کنیم.
اولین فرآیند در روز اخذ رای احراز هویت و کنترل رأی تکراری است. فرد وقتی به محل صندوق اخذ رای مراجعه می‌کند، ما شناسنامه و کارت ملی از او می‌خواهیم، اگر شماره ملی را نداشته باشد از او رأی نمی‌گیریم. نه در این دوره، بلکه دوره قبل هم همین طور بود و در قانون آمده که فرد حتما باید شماره ملی همراهش باشد و اگر شماره ملی نداشته باشد امکان رأی دادن نیست، چرا که برای ما شناسایی فرد با شماره ملی بسیار آسان‌تر است و می‌تواند کار ما را آسان کند.
وقتی مدارک را فرد در شعب ارائه داد، اولین کاری که انجام میشود به صورت چشمی کنترل میشود که شناسنامه فرد مهر نداشته باشد و بعد از آن کارت ملی با فرض اینکه کارت ملی همراهش باشد که اکثرا این طور است کارت ملی فرد از وی دریافت میشود. پشت کارت ملی بارکد دارد و با دستگاه بارکدخوان شماره ملی را می‌خوانیم تا اشتباه نداشته باشیم.
علت اینکه اصرار می‌کنیم مردم کارت ملی همراه داشته باشند برای این است که این فرآیند در شعبه برای ما خیلی آسان است که با بارکدخوان بخوانیم تا اینکه با دستی شماره فرد را بزنیم و ممکن است EROR بدهد.
فرد چند شناسنامه هم داشته باشد بیشتر از یک رای نمی‌تواند بدهد
بعد از اینکه این اتفاق افتاد دو و یا چند کنترل را همزمان به صورت رایانه‌ای انجام می‌دهیم. اول اینکه سند اصالت داشته باشد، شناسنامه در پایگاه ثبت احوال ثبت شده باشد و با شماره ملی انطباق داشته باشد. دومین اقدامی که انجام می‌دهیم این است که آیا فرد در محدوده سنی رأی دادن قرار دارد یا خیر!، بدون اینکه توجه داشته باشیم در مدارکش چه چیزی ثبت شده و احتمال اینکه مدارکش نیز مخدوش باشد، از طریق پایگاه ثبت احوال چک می‌کنیم و انطباق می‌دهیم، بعد از اینکه این کنترل را انجام دادیم کنترل می‌کنیم در پایگاه ما به عنوان فوتی ثبت نشده باشد که فرضاً فردی با آن شناسنامه رای بدهد.
بعد از اینکه این کنترل را انجام دادیم، کنترل می‌کنیم که آیا فرد در شعبه دیگری رای داده است یا خیر. این کار در حقیقت نیاز به شبکه دارد. شبکه ما هم شبکه اختصاصی است و متصل به شبکه اینترنت نیست و شماره ملی فرد از محل شعبه به وزارت کشور ارسال میشود و ما از پایگاه‌مان سرچ می‌کنیم که این فرد جایی رأی نداده باشد، اگر رأی نداده باشد، ثبت می‌کنیم که این فرد با این شماره ملی به کدام شعبه ما مراجعه کرده است در چه دقیقه و چه ساعتی تعرفه برای رأی دادن دریافت کرده است. تعرفه را که دریافت کرد ما مطمئن می‌شویم که رأی داده است البته ممکن است رأی سفید بدهد و یا اصلا چیزی ننویسد و اینها به ما مربوط نیست چون که ما او را رأی داده تلقی می‌کنیم، همزمان شناسامه وی مهر می‌خورد و مدارکش تحویل داده میشود.
برخی ابهامات وجود دارد که یک فرد ممکن است 4 یا 5 شناسنامه داشته باشد و موردهایی داریم اینچنین. اما برای ما هیچ تفاوتی نمی‌کند، چه دو شناسنامه داشته باشد چه چند شناسنامه. اگر شناسنامه‌اش را مهر هم نزنند، چون ما از سامانه جامع و اختصاصی آن را کنترل می‌کنیم، شناسایی می‌کنیم که این فرد قبلا تعرفه دریافت کرده و دیگر ما اجازه رأی دادن به او نمی‌دهیم.
تسنیم: اگر دستی و یا سنتی بود احتمال خطاهایی از این دست وجود داشت؟
- شجاعان: قطعا همینطور بوده. مهمترین اتفاقی که می‌افتد این است که ما کنترل می‌کنیم مدارک شناسایی فرد درست باشد و نتواند تکراری رأی بدهد. فرد اگر 5 شناسنامه المثنی گرفته باشد شماره ملی او یکی است و ما آن شماره را ثبت می‌کنیم و تعرفه دریافت کرده و رأی داده است؛ لذا ما جلوگیری می‌کنیم از رأی تکراری و این فرآیند در تمام شعب در کل کشور به صورت الکترونیکی انجام میشود و کیفیتش را بهتر کرده‌ایم.
دستگاههای طراحی شده به هیچ وجه چینی نیستند
تسنیم: گفته شده این دستگاهها چینی هستند؟
- شجاعان: به هیچ وجه اینطور نیست. این صندوق الکترونیکی تقریبا طراحی‌اش تماماً ایرانی است؛ هیچ طراحی از جای دیگری نیست و فقط قطعات آن از خارج آمده است ،مثل همه کامپیوترهایی که در کشور استفاده میشود و قطعات آن از خارج می‌آید بنابراین طبیعتا ما قطعاتش را از جای دیگر آوردیم. همه فرآیندها بومی است ما حتی برای استفاده از پروتکل‌های امنیتی از پروتکل‌های امنیتی خاص استفاده کردیم.
انتخابات برزیل و چند کشور اروپایی را به عنوان الگو مورد مطالعه قرار دادیم، از برزیل الگوبرداری کردیم
تسنیم: برای این کار و الکترونیکی شدن انتخابات به ویژه درخصوص اخذا رای و شیوه شمارش آن از کشور خاصی الگوبرداری شده است؟
- شجاعان: بله حتما الگوبرداری کردیم. ما با دوستان شورای نگهبان از چند کشور بازدید کردیم. از جمله کشور برزیل که از این تجهیزات مشابه استفاده می‌کنند. البته آنها رای پرینت نمی‌کنند و ما خودمان پرینت کردن رای را اضافه کردیم. به اتفاق هم (شورای نگهبان) رفتیم و از آنجا بازدید کردیم و دیدیم انتخاباتشان را چطور برگزار می‌کنند. ما انتخابات بیش از 10 کشور را مورد مطالعه قرار دادیم و مدل‌های مختلف اخذ رأی در دنیا را کاملا مطالعه کردیم و با توجه به مطالعاتی که انجام دادیم و توافقاتی که با شورای نگهبان داشتیم این الگو مودر توافق قرار گرفت. یعنی هم ما و هم شورای نگهبان این مسئله را پذیرفته‌ایم. بنابراین صحبت ما اصلا راجع به الگوی رأیگیری الکترونیکی نیست چراکه مدتهاست درباره آن توافق داریم؛ الگوی رأی گیری ما اینترنتی نیست بلکه صندوق الکترونیکی و مراجعه فرد به پای صندوق الکترونیکی است.
تسنیم: احتمال قطع سامانه‌ای که به آن اشاره کردید، در حین فرآیند رای‌گیری وجود دارد؟
- شجاعان: توضیح می‌دهم! آن صندوق اخذ رأی به هیچ عنوان به هیچ شبکه‌ای متصل نیست، اصلا امکان اتصال ندارد. طراحی‌هایش هم همه داخلی است و حتی اگر فرم را سرچ کنید هیچ جای دنیا نمی‌توانید نمونه آن را پیدا کنید طرحی فرم و ظاهر به صورت داخلی و بومی انجام دادیم.
اما طبیعی است برخی قطعاتش فرضاً کیبورد را اگر در داخل کشور ساخته نمی‌شود نمونه آن را از خارج بیاوریم. اینکه گفته شده بعضا چینی است به این خاطر است که ماژولش را از آنجا آوردیم. فرض کنید کیبورد آن را خریداری کردیم و از آن جا آوردیم ممکن است مانیتورش را از‌آنجا آورده باشیم، و به این دلیل بعضا شائبه بوجود آمد که چینی است. اما اصلا اینطور نیست؛ من این مسئله را تکذیب می‌کنم. تمام طراحی این سامانه در داخل کشور انجام شده و شما اگر کنترل کنید هیچ دستگاه مشابهی مانند آن را نخواهید دید و در هیچ جای دنیا نیست. جالب است که بدانید گفتند در انتخابات چین از این دستگاه استفاده شده، اما اصلا چین انتخاباتی ندارد که انتخاباتش را با این دستگاه برگزار کند. داستان‌هایی بود که به هر حال درست نبود و متأسفانه شایعه شد.
تسنیم: با الکترونیکی شدن فرآیند رای‌گیری و شمارش آرا، شما و هکماران شما بصورت انلاین از نتیجه آرا مطلع می‌شوید؛ بصورت لحظه‌ای از نتیجه آرا مطلع می‌شوید؟
- شجاعان: اصلا اینطور نیست، خیر. دستگاه اخذ رأی الکترونیکی به هیچ شبکه‌ای متصل نیست و اصلا امکان اتصال هم ندارد. یعنی برد الکترونیکی که بشود به آن متصل شد را پیش‌بینی نکردیم و هیچی داخل آن دستگاه نیست که به شبکه متصل شود. این یکی از سوالاتی است که مردم دارند و تصورشان این است وقتی الکترونیکی رأی داده میشود در مرکز، نتیجه آرا را می‌دانند و درصورتی که اصلاً این شکلی نیست و این دستگاه به صورت کاملاً آفلاین کار می‌کند و پلمپ شده است، در حقیقت یک سیم برق بیشتر ندارد.
امکان هک در سامانههای طراحی شده وجود ندارد
در مورد شعب مکانیزه ما به جای اینکه بیاییم و به فرد تعرفه کاغذی بدهیم، از این تعرفه‌های الکترونیکی می‌دهیم، فرد آن کارت را در دستگاه می‌گذارد و چراغ دستگاه از قرمز به سبز تبدیل میشود و این یعنی دستگاه آماده دریافت کد میشود و تنها کد دواطلب می‌آید و نام و نشان داوطلب در صحنه نمایان نمی‌شود. شماره‌گیری آن نیز ساده است معمولا یکی از سوالاتی که مطرح میشود این است که بی‌سوادها چه کار کنند درصورتی که معمولا بی سوادها شماره‌ها را بلد هستند و می‌توانند با تلفن کار می‌کنند، بنابراین می‌تواند از همین شماره‌ها برای شناسایی کد دواطلب استفاده کنند. درصورتی قبلا فرد بی‌سواد یک فرد امین را برای رای دادن همراه خودش می‌آورد تا داوطلبی را که مد نظرش است را بنویسد. الان هم حتی اگر شماره گیری هم بلد نباشد یک نفر امین را می‌تواند پای صندوق الکترونیک بیاورد و شماره کد را بزند که در این صورت تصویر داوطلب را می‌بیند که آیا همان فردی که می‌خواهد است یا نیست.
ما یک بار بصورت پایلوت در سال 90 در 14 حوزه اجرایی این کار را انجام دادیم، ملاحظه می‌کردیم که خیلی افراد کم سواد که خواندن و نوشتن نمی‌دانستند، ترجیح می‌دادند از شماره استفاده کنند که عدد را هم خودش می‌زد که در این صورت دستگاه هم او را راهنمایی صوتی می‌کند که فرضا کلید سبز را بزند. بنابراین خودش کل پروسه را می‌تواند انجام میدهد.
تسنیم: برای افراد نابینا هم فرآیندی تعریف شده است؟
- شجاعان: بله! حتی افراد روشندل ما یا نابینایان به راحتی با توجه به خط بریلی که روی شماره کلیدها وجود دارد رأسا بدون اینکه کمک بگیرند می‌توانند رأی دهند که در سیستم قدیمی و دستی اینطور نبوده است. کارت دریافت می‌کند، پای دستگاه می‌ایستد، دستگاه در حقیقت اجازه رأی دادن به او میدهد، شروع می‌کند به رأی دادن و اگر انتخابات ریاست جمهوری باشد به یک نفر رای میدهد و یا اصلا اگر بخواهد رأی ندهد و یا رأی سفید بدهد برای ان رأی سفید هم طراحی شده است و یک رأی سفید پرینت میشود. اگر در انتخابات شورا در تهران 21 نامزد انتخابات وجود داشته باشند می‌تواند 21 نفر را انتخاب کند و می‌تواند هر تعدادی حتی کمتر از تعداد معین شده انتخاب کند اما از 21 نفر بیشتر نمی‌تواند انتخاب کند.
تعدد انتخابات در روند برگزاری انتخابات الکترونیکی تاثیری ندراد
مثلا در تهران 21 نفر است، اگر کسی 22 نفر را بزند قبول نمی‌کند. ماکسیمم همان تعدادی که در شوراها است مور قبول است. درخصوص ریاست‌جمهوری یک رأی می‌تواند بدهد و همان یک رأی است؛ سیستم اجازه میدهد کد داوطلب را بزند و رأی فرد پرینت گرفته میشود و آن رای زیر یک محفظه به او نشان داده میشود هرچند اجازه برداشتن آن رای را ندارد اما به او نشان میدهد که به این افراد رأی دادید و سپس به داخل صندوق می‌رود.
ضمنا ما پرینت‌ها را شمارش نمی‌کنیم مگر در شرایط خاص. بعد از اینکه زمان رأی گیری تمام شد ما پلمپ دستگاه را می‌شکنیم. دریچه با شکستن پلمپش باز میشود و اطلاعات مربوط به آرا روی فلش ریخته میشود که چه کسی چند رأی آورده است و از این دستگاه جدا میشود و روی دستگاه مجری زده میشود. پس از آن، صورت جلسه شعبه تنظیم میشود و معلوم میشود چه کسی چند رأی آورده است.
4 ساعت زمان برای اعلام نتیجه شمارش آرا در کلان‌شهر تهران کافی است
تسنیم: چقد زمان برای اعلام نتایج شمارش آرا نیاز خواهید داشت؟
- شجاعان: چیزی بین 5 تا 15 دقیقه این فرآیند را انجام می‌دهیم. هم‌اکنون فرآیند بسیار سختی است، کلان شهری مثل تهران بعضا دو تا سه روز درگیر شمارش می‌شویم خطای انسانی هم که ممکن است وجود داشته باشد، لذا فرآیند بسیار سخت و زمان بری است و بعضا هم مورد اعتراض قرار می‌گیرد که اینها ممکن است در شمارش خطا کرده باشند و طبیعی است بالاخره انسان است ممکن است خطایی صورت گرفته باشد.
تسنیم: برخی از کارشناسان معتقد هستند که در شمارش دستی چون چندین نفر درگیر مسئله شمارش و پس از آن نظارت بر شمارش هستند احتمال تخلف و یا تقلب فردی را به صفر می‌رساند اما در شمارش ماشینی ممکن است دستگاه بر اثر دریافت کد و یا فردی با وارد کردن کارت الکترونیکی در شمارش آرا تخلف شود؟ کدام یک از اینها مزیت بیشتری دارد برای پیشگیری از تخلف در شمارش آرا؟ سنتی یا ماشینی؟
- شجاعان: به طور قطع می‌گویم شمارش الکترونیکی به مراتب مطمئن‌تر است و خطای انسانی را صفرمی‌کند. اگر کسی بخواهد مجدد آرا را شمارش کند، می‌تواند هر یک یا Nتا شعبه را دستی انجام دهد و در این حالت به طور قطع حافظه یکی است و راه‌های متعدد برای اثبات آن برای ما وجود دارد. سامانههای که طراحی شده، می‌توانند دستگاهها را کنترل کنند، نرم افزارش را کنترل کنند و اگر در حضور ما کار را انجام دهند راه‌های مختلف برای این اثبات وجوددارد. ضمناً سامانه‌ای که شورای نگهبان برای این کار طراحی کرده بسیار امن است.
سامانه طراحی شده از ویندوز نیست، نرم افزار آن کاملا چندین بار تست امنیتی شده است. در آزمایشگاه‌های مختلف تست شده است و در نهایت نسخه‌ای که نصب میشود توسط ما و شورای نگهبان پلمپ شده و ما کاملا نسبت به آن مطمئن هستیم و آن دستگاه فقط نرم افزار پلمپ شده را می‌شناسد.
مسئله مهمی مطرح است که ممکن است کارشناسان و یا حتی مردم عادی فکر کنند که چون موضوع الکترونیکی یا کار با کامپیوتر شده، معلوم نیست که چه میشود، یعنی فردی سیستم را ببرد و در شعبه نرم‌افزارش را عوض کند، کاری کند چندین بار کد یک داوطلبی را بزند تا ارای او بالاتر برود ؛ با اطمینان عرض می‌کنیم چنین چیزی به هیچ عنوان امکان پذیر نیست؛ آن دستگاه امضای الکترونیکی ما و ناظر را دارد و عملا به صورت الکترونیکی پلمپ شده است.
دستگاهها تنها امضای ناظر و مجری را دارند
اگر دستگاهی بخواهد نرم افزارش تغییر پیدا کند آن هم کار بسیار پیچیده‌ای است، اصلا نرم‌افزار سیستم عامل آن به صورت خاص کار می‌کند و با نرم‌افزار دیگری کار نمی‌کند. حتی جالب‌تر بگویم که ترتیب نشستن رأی در حافظه به صورت رندم است. یعنی اینگونه این نیست که اولین نفر که رأی میدهد در اولین رکورد بشیند که بشود تشخیص داد که اولین نفر به چه کسی رای داده است. حتی اگر به ترتیب بیایند بازهم این دستگاه امکان شناسایی که چه کسی به چه کسی رأی داده است را نداشته و قابلیت ردیابی ندارد که مثلا بدانیم اولین نفر به چه کسی رأی داده است.
تسنیم: آرایی که صندوق الکترونیکی سیو خواهد کرد بصورت مخفی خواهد بود؟
- شجاعان: ما تمام حسیاست‌ها را به خرج دادیم و رأی‌ها کاملا مخفی است. دستگاه اخذ رأی در محلی قرار می‌گیرد که صفحه مانیتور را هیچ کس جز رأی دهنده نمی‌تواند ببیند. یعنی فرد صفحه مانیتور را تنها خودش می‌بیند و دیگران نمی‌توانند بر آن صفحه نگاه کنند و امکانش وجود ندارد. کاملا بحث مخفی بودن رأی لحاظ شده است، باز تأکید می‌کنم دستگاه کاملا آفلاین است و جز کابل برق هیچ خروجی ندارد که بتواند آنلاین مخابره کند.
آرای سیو شده در صندوق‌های الکترونیکی صددرصد مخفی است
امکان مخابره اطلاعات از صندوق اخذ رأی ما وجود ندارد. در حقیقت اتفاقی که می‌افتد رأی در آنجا ذخیره میشود با دیوایس و دستگاه و کارت و حافظه جانبی این اطلاعات استخراج میشود و در دستگاه قرار می‌گیرد و صورت جلسه تنظیم میشود. به هیچ عنوان دخالت در آرا وجود دارد و با این کار خطا را کاملا به صفر می‌رسانیم. مسئله مهم مسئله احراز هویت است و فکر می‌کنم در بقیه موراد یعنی در مراحل باقیمانده نیز بتوانیم نظر مثبت شورای نگهبان را فراهم کنیم. از اصحاب رسانه نیز تقاضا می‌کنیم که این مسئله را به خوبی روشن کنند که انتخابات الکترونیکی هیچ ارتباطی به موضوع اینترنت نداشته و فرد بصورت آفلاین رأی خودش را میدهد.
موضوع مهم بعدی در مراحل باقی مانده که تلاش داریم آنها را نیز بصورت الکترونیکی فراهم کنیم، تنظیم صورت جلسه و ارسال آن از شعبه است. زمانی که این کار بصورت دستی انجام میشد بعد از اینکه آرا شمارش میشد و روی برگهای که جا و محلی مخصوصی برای ثبت آرا داشت، اطلاعات لازم دریافت میشد و پس از تجمیع در فرم‌هایی که به آن فرم شعبه می‌گوییم صورت جلسه تنظیم میشد که چه فردی چند رأی آورده است.یک صورت 5 برگی بود که تنظیم میشود که در واقع به آن صورت جلسه شعبه می‌گوییم. اما در سامامه جامع اینطور نیست و این مقدار زمان نمی برد.
تسنیم: این سامانه‌ای که اشاره کردید فقط انحصاراً در اختیار وزارت کشور است یا شورای نگهبان نیز به آن دسترسی خواهد داشت؟
- شجاعان:سامانه جامع انتخابات که تمام عملیات تجمیع و به صورت الکترونیکی انجام میشود یک سامانه متمرکز بوده و همه به آن وصل می‌شوند. بله! ناظرین شورای نگهبان نیز به آن بخشی که باید دسترسی داشته باشند دسترسی دارند. آنها روی دی‌تاهای (data) ما هم دسترسی دارند. بخش‌هایی که باید نظارت کنند دسترسی دارند اما به همه آن نه.
البته شورای نگهبان برای خودش سامانه تجمیع جداگانه دارد و به شمارش ما نباید اعتماد کند و این طبیعی است و درست هم است؛ به هرحال ناظر است و ناظر باید دستگاه جداگانه داشته باشد و ناظر باید برای خودش یک بار دیگر تجمیع کند. اگر هم مقداری تأخیر زمانی بوجود آید و مردم بگویند وقتی کار الکترونیکی است باید سریعا از نتیجه آرا مطلع شویم اما تینگونه نمی‌شود، بخاطر همین مقایسه کردن است که ما یک بار و شورای نگهبان هم یک بار تجمیع می‌کند. در تمامی لایه‌ها تجمیع قیاس می‌شوند، در بخش و فرمانداری و شعبه با هم مقایسه میشود، خطای اپراتوری هم می‌تواند وجود داشته باشد و عددها باهم مطابقت نداشته باشد، که در این صورت تا بروند خطا را پیدا کنند زمان می‌برد. تصور مردم این است که کار الکترونیکی است و بلافاصله نتیجه را باید بگوییم ولی ما هرچند بتوانیم نتیجه را بدست بیاوریم ولی قابل گفتن نیست چراکه ما باید با شورای نگهبان مراحل تأیید را طی کنیم و آن چیزی که تأیید شده را ارائه می‌کنیم.
بنابراین سومین فرآیندی که در شعبه انجام میشود این است که ما صورت جلسه را به صورت الکترونیکی دریافت می‌کنیم. با همان کامپیوتری که در شعبه گذاشتیم نتیجه آرا ثبت میشود که اگر تمام الکترونیکی باشد آن کارت و یا فلش داخل آن دستگاه می‌رود و صورت جلسه تنظیم میشود اما اگر الکترونیکی نباشد، کار دستی صورت می‌گیرد و بصورت دستی در کامپیوتر وارد میشود که هر فردی چقدر رأی آورده است. این فرآیند سوم در حقیقت ثبت صورت جلسه و ارسال بود.
فرآیند چهارم تجمیع آرا است. تمام تجمیع در کل کشور به صورت الکترونیکی انجام میشود و هیچ جا دست دخالت ندارد که عددها را به صورت دستی جمع کنند. ما کنترل‌های متعدد داریم و نزدیک به 30 فرمول در مورد تعداد تعرفه مصرفی و باطله داریم که همه کراس چک ( cross check ) می‌کنیم که از لحاظ تعداد تعرفه و تعداد آرا مشکل نداشته باشد و پس از آن نتیجه آرا برای هر شعبه می‌آید تجمیع میشود و مشخص است.
ما و هر مجموعه ناظری دیگری می‌تواند از نتیجه آرا شروع کند و به صورت drill down به شعبه برسد؛ پروسه‌ای که مشخص شده است که از کجا آمده است. این فرآیند فرآیند بسیار مهمی است که تحت عنوان تجمیع به عنوان چهارمین فرآیند در روز اخذ رأی انجام میشود و در نهایت نتیجه اعلام میشود. در انتخابات ریاست جمهوری که ملی است نتیجه را ما اعلام می‌کنیم اما برای شورا حوزه انتخابیه اعلام می‌کند، البته تمام تجمیع در سامانه ما است و ما نظارتمان را داریم و کسی دستی جمع نمی‌زند و در سامانه خودش تجمیع نمی‌کند. تمام صورت جلسه از شعبه آمده و وارد سامانه شده و به جز آن تعداد معدودی که ممکن است آفلاین باشد و فرم را دستی می‌آورند و وارد سامانه می‌کنند. چیزی که مسلم است دستی تجمیع نمی‌شودو به صورت کاملا الکترونیک است.
صدور اعتبارنامه هم الکترونیکی میشود
این چهار فرایند بسیار مهم است. البته بعد از روز اخذ رأی یک سری فرآیند مثل رسیدگی به شکایات، صدور اعتبارنامه هستند که به صورت الکترونیکی ثبت میشود. در واقع همه فرآیند ما الکترونیکی است. رسیدگی به شکایت هم الکترونیکی است. وقتی شکایت داده میشود در سامانه ثبت میشود که یک شکایت از آقای X دریافت شده و و موضوع آن را نیز قید می‌کنند و خودش اسکن میشود و اینها به خاطر این است که ما باید نظارت خود را داشته باشیم، قطعا خیلی از شکایات در خود آن منطقه رسیدگی شود ولی ما نظارت داریم که چه اتفاقاتی می‌افتدو ما کاملا نظارت بر روی شکایت و نحوه کار و انجام فعالیت‌ها را داریم.
مواردی که گفتم کلیاتی برای روز اخذ رأی بود و بعد از آن نیز تا زمانی که به همه شکایات رسیدگی میشود و تأییده داده میشود و پس از آن دستور امحا آرا صادر میشود، در حافظه دستگاهها اطلاعات پاک میشود و هم آرا امحا میشود چون نتیجه نهایی شده وصورت جلسه تنظیم شده است. اینکه 25 فرآیند حدود سه ماه یا چهارماه یا 6 ماه طول بکشد بسته به شکایات متفاوت است اما کل پروسه‌ها را در یک سامانه تحت آن سامانه جامع داریم.
تسنیم: پس از اتمام زمان رای‌گیری برای کلان شهری مثل تهران چقدر زمان طول میکشد آرا شمارش شود و چقدر زمان نیاز است تا نتیجه آرا اعلام شود؟
- شجاعان: ببینید در کشورهایی که در حقیقت سالهاست تمام الکترونیک انجام می‌دهند مثل برزیل نتیجه بخش اعظمی از آرا کمتر از 3 ساعت اعلام میشود. البته قطعا یک تعداد از شعب ممکن است دستگاهش خراب شده باشد یا به مشکلی برخورده و سیستمش قطع شده که اینها باعث میشود 5 یا 6 ساعت طول بکشد تا نتایج بیاید. اما 90 تا 95 درصد نتایج وقتی بیاید دیگر آرار مشخص میشود. در خود برزیل هم دیدیم سه ساعت بعد که نتیجه اعلام شد؛ دیگر نتیجه قطعی معلوم بود حتی اگر همه آرای باقیمانده به طرف مقابل می‌رفت نتیجه تغییر نمی‌کرد، مشخص بود که برنده چه کسی است.
ما قبلا در پایلوتی که داشتیم که حدود 60 تا 90 دقیقه طول کشیده بود تا تجمیع کنند. ما عددمان با شورای نگهبان فرق نمی‌کند و یکی است. ما فکر می‌کنیم در تهران به رکورد 4 یا 5 ساعت و یا حتی کمتر برسیم.
نتیجه شمارش آرا چون دستی انجام نمی‌شود هیچ تفاوتی نمی‌کند رقابت بین چندین نفر باشد و نتیجه استخراج میشود. ممکن است نتیجه مربوط به رقابت دو نفر باشند و یا اینکه N هزار نفر باشد. مثل تهران که این شکلی است که دو هزار نفر در انتخابات شورا شرکت می‌کنند و نزدیک هزار نفر در مجلس کاندید می‌شوند. لذا چون فرآیند الکترونیکی است تفاوتی ندارد که دو نفر یا هزار نفر باشد. اصل این است تمام شعب این فرآیند را انجام بدهند و برای مابفرستند حالا ممکن است 4 یا 5 درصد شعب ما دچار مشکل شده باشند و مجبور شوند دستی بشمارند که ته کار چند ساعتی طول میکشد میشود که این هم ممکن است حدود سه یا چهار ساعت ادامه داشته باشد و یا نهایت 5 ساعت وقت نیاز داشته باشیم که نتیجه را دریافت کنیم.
اما در حالت برعکس زمانی که بصورت تمام الکترونیک نباشد بخش زمانبر انتخابات شمارش دستی است. مخصوصا در جایی مثل تهران تصور کنید که دو هزار کاندید داریم که ممکن است در هر شعبه تعدادی رأی هم داشته باشند شما یک ماتریکس درنطر بگیرید که دو هزار اسم دارد و باید تیک بخورد و ببینید چقدر کار پیچیده ای میشود. کار طاقت فرسایی است و افرادی که کار را انجام می‌دهند زحمات زیادی متحمل میشود که در انتخابات الکترونیکی همه این پروسه حذف میشود.
تسنیم: انتخابات آتی ریاست‌جمهوری و شوراهای اسلامی شهر روستا بصورت همزمان برگزار میشود؛ علاوه بر آن در برخی حوزه‌ها نیز انتخابات میان‌دوره‌ای مجلس نیز باید برگزار شود، در تهران هم انتخابات میان‌دوره‌ای خبرگان رهبری احتمالا برگزار خواهد شد، این همزمانی‌ها و تعدد انتخابات موجب اخلال و یا اصطلاحا موجب هنگ کردن سیستم یا همان سامانه جامع انتخابات شما نخواهد شد؟
- شجاعان: برای ما فرقی نمی‌کند؛ چون فرآیند احراز هویت یک بار انجام میشود و همان مانع رای تکراری میشود و فرقی ندارد که یک و یا چند انتخابات را برگزار کنیم. به لحاظ هنگ کردن و مباحثی که مطرح است، هر دستگاه الکترونیکی ممکن است هنگ کند و در آن نیز شکی نیست، اما باید کار را طوری برنامه‌ریزی کنیم که خطار را به حداقل برسانیم؛ در پایلوت‌هایی هم که اجرا کردیم تمام نتایج قابل قبول بوده است.
تسنیم: پایلوتی که می‌گویید برای کدام دوره است؟ مانور و یا تست خاصی درخصوص سیستم‌های جدید که طراحی کرده‌اید انجام داده‌اید؟
- شجاعان: در انتخابات ریاست جمهوری دوره یازدهم و همچنین برای مجلس دهم و مجلس خبرگان هم این فرآیندها در صد درصد شعب انجام دادیم.
تسنیم: مرحله اخذ شمارش را هم تست کرده‌اید؟
- شجاعان: در اخذ شمارش خیلی کار آسان‌تر است و مشکلی از آن بابت نداریم.
شورای نگهبان در ابتدا هیچ کدام از دستگاههای ما را مورد تأیید قرار نداد
تسنیم: دستگاه‌هایی که طراحی کرده‌اید مورد تایید شورای نگهبان قرار گرفته است؟
- شجاعان: شورای نگهبان در ابتدا هیچ کدام از دستگاههای ما را مورد تأیید قرار نداد. ما یک دستگاه هم برای شورای نگهبان ساختیم که یک دستگاه کوچک است که دستگاه احراز هویت نام دارد که دست خودش است و یک دستگاه هم برای ما است. آنها برای صندوق اخذ رأی ابهام داشتند. در مرحله دوم انتخابات مجلس از این دستگاهها استفاده کردیم و نتایج آن قابل قبول بود و شورای نگهبان نیز گواهینامه‌های امنیتی را مورد تایید قرار داد. شاید بیشترین شبهات هک شدن و امکان اینکه دستگاهها لینک داشته باشد و مشکل داشته باشد روی همین دو دستگاهی است که تأییدیه شورای نگهبان گرفته شد. سخت ترین بخش نیز همانجایی است که شعبه با سامانه در ارتباط است و مورد تایید قرار گرفته است. ما در روز اخذ رأی، تاحدود 4000 استعلام نفر در ثانیه پاسخ می‌دهیم.
بیشترین شبهات که دستگاههای امنیتی که سوال داشتند و خود شورای نگهبان هم سوال داشت این بود که این پروسه درست انجام شود و این وسط یک نفر رأی نداده را بگویید که رأی داده و برعکس کسی که رأی داده را بگوید رأی نداده است؛ اینطور نباشد. این پروسه ها را مدنظر قرار داده است. هم تست عملیاتی و هم تست‌های آزمایشگاهی انجام شده است و کاملا مورد تأیید است دوستان شورای نگهبان هم تعدادی سوال و ابهامات دارند که در حال رفع هستیم.
تسنیم: آخرین مکاتبه‌ای که باشورای نگهبان داشتید در چه زمینه‌ای بوده؟ راجع به همین صندوق‌های الکترونیکی بوده است؟
- شجاعان: ما یک انتخابات ریاست جمهوری داریم که ناظر آن شورای نگهبان است؛ یک انتخابات شورای شهر که ناظر آن مجلس است. لذا ما باید با این دو نهاد تعامل کنیم. دوستان مجلس و تیم کارشناسی فنی آمدند؛ ما سیستم‌هایمان را نشان دادیم، نظراتشان را گرفتیم، فردا هم مجدد جلسه داریم و کار تجهیز را می‌ببینند و عملا دوستان خودشان اعلام کردند که در حقیقت آمادگی دارند که 10 هزار شعبه را الکترونیکی برگزار کنند. ما با آنها مشکلی نداریم.
زیرساختهای ما برای انتخابات تمام الکترونیکی در 10 هزار شعبه فراهم است
تسنیم: شما هم تایید کردید؟ یعنی زیرساختهای لازم برای 10 هزار شعبه را می‌توانید فراهم کنید؟
-شجاعان: اینکه کجاها باشد و چگونه این کار انجام شود؟ بحث‌هایی است که در مذاکرت‌مان پیش می‌بریم و هنوز نهایی نشده است. یک مقدار نظراتی را ما داریم و یک مقدار آنها نظراتی دارند، ترجیح ما این است که در یک شعبه هر دو انتخابات الکترونیکی برگزار شود و یکی دستی و دیگری الکترونیکی نباشد که در غیر این صورت مردم هم دچار سردرگمی می‌شوند. طوری نباشد که یک تعرفه کاغذی و یک تعرفه الکترونیکی یا کارتی باشد. در مورد شورای نگهبان در حال ادامه بحث‌هایمان هستیم که امیدواریم هرچه سریعتر دوستان مام مشخص کنند که چندتا شعبه و کجاها الکترونیکی برگزار می‌کنند. منظورم تما م الکترونیکی است.
تسنیم: آقای مهندس فرضا شورای نگهبان همین امروز اعلام کند که با پیشنهاد شما برای برگزاری تمام الکترونیک در بسیاری از شعبه‌ها موافق است؛ در این صورت شما منابع مالی لازم برای تامین زیرساخت‌ها و یا ساخت دستگاههای مورد نیاز را دارید؟
شورای نگهبان می‌گوید دستگاههای احراز هویت را همه جا بگذارید که ما منابع مالی نداریم که اگر منابع مالی داشته باشیم برای کل کشور می‌توانیم از این دستگاهها استفاده کنیم. اگر منابع تامین نشود که تا همین الان هم تامین نشده، به احتمال قوی تنها 10 هزار شعبه را بتوانیم تجهیز کنیم، اما اگر منابع تامین شود، ما می‌توانیم برای همه شعب دستگاهها را بسازیم.
تسنیم: 10 هزار شعبه از چند هزار شعبه؟
- شجاعان: در انتخابات پیش رو تعداد شعب را هیئت‌های اجرایی مشخص می‌کنند، الان برآوردمان حدود 65 هزار شعبه است.
تسنیم: یعنی یک ششم از کل شعب را شما توانایی تامین منابع مالی دارید؟
- شجاعان: بله، البته بگویم این 10 هزار شعبه بستگی به این دارد که کجا واقع شود و شعبات شلوغ کلان شهرها مدنظر باشد، حتما ممکن است تا یک سوم آراء را دریافت کنیم، یعنی یک سوم مردم در کلان‌شهرها می‌توانند رأی الکترونیکی بدهند.
تسنیم: یعنی اینطور بگوییم که حتی در صورت موافقت شورای نگهبان، توانایی دولت برای برگزاری الکترونیکی انتخابات بسیار محدودتر است، در این صورت افکار عمومی ممکن است اینطور قضاوت کند که دولت بیشتر به دنبال تبلیغات و شعار در این زمینه است چون زیرساختهای لازم را فراهم نکرده و آنچه در واقعیت دیده میشود این است که دولت یازدهم تنها یک ششم و یا همان 10 هزار شعبه را می‌تواند بصورت تمام الکترونیکی برگزار کند آن هم درصورتی که دولت بتواند منابع همین چند درصد کم را فراهم کند؟
- شجاعان: ما یعنی وزارت کشور مجری انتخابات است و به مشکلات انتخابات آشنا هستیم و می‌دانیم که در حقیقت کجاها به لحاظ اجرا دچار مشکل هستیم؛ حقیقتاً در بحث شمارش آرا مخصوصاً در کلان شهرها بسیار مشکل داریم. ممکن شما دیدید بعضا ساعت‌ها وقت می‌گذارند یک شمارش را در یک شعبه به سرانجام برسانند و این اتفاقات رخ بدهد. مطلب بعدی که گفتید این است که زیرساخت‌ها آماده نیست. برای صندوق الکترونیکی رأی زیرساختی نیاز نداریم چون آفلاین است؛ زیرساخت را برای چه می‌خواهیم؟ برای احراز هویت، ارسال صورت جلسه و تجمیع می‌خواهیم و این را همین الان در تمام شعب انجام می‌دهیم و زیرساخت‌هایمان جواب داده. بنابراین مشکلی نداشتیم. دوستان مخابرات و زیرساخت و مجموعه‌های مرتبط این کار را انجام دادند. بعضا مطرح می‌وشد پهنای باند! ما به پهنای باند اینترنت و غیره کاری نداریم. در هیچ یک از فرآیندها نیاز نداریم و حتی ثبت‌نام هم در محیط اینترنت نیست. شبکه ما کاملا اختصاصی است.
دید دولت به انتخابات الکترونیکی شعاری نیست
تست‌ها و مانورهای زیادی در این زمینه انجام دادیم، به صورت عملیاتی کارمان را انجام دادیم. بیش از 4 دوره است که هر سه فرآیند را با زیرساختهای موجود انجام می‌دهیم و هر بار بهتر میشود و کیفیتش بالاتر رفته، لذا به هیچ عنوان نمی‌تواند یک شعار باشد.
ما به واقع به دنبال این هستیم که هم سرعت و هم دقت و هم شفافیت را افزایش دهیم و به علاوه همه اینها هزینه‌ها را نیز کاهش دهیم. به عنوان مجری این موارد بر عهده ماست. این 4 موضوع برای ما واجب شده که به آن بپردازیم.
جالب است بدانید در سامانههای الکترونیکی هر نوع خطایی و هر نوع اشکالی به راحتی قابل ردیابی است. در صورتی که ممکن است ذهنیت‌ها چیز دیگری باشد و فکر کنند الکترونیکی شود، دیگر نمی‌شود کنترل کرد.
سیستم‌ها تماما لاک‌گیری و ثبت و ضبط میشود، هرگونه دخل و تصرفی باید با مجوزهای خاص انجام شود. در صورتی که در کاغذ ساده که دستی جمع میشود هیچ کدام از این کنترل‌ها را نمی‌توانستیم، داشته باشیم.
ما از لحظه‌ای که شمارش در شعبه تمام میشود از همان لحظه ما نتیجه را به صورت الکترونیکی دریافت می‌کنیم و همه چیز را کنترل می‌کنیم.در صورتی که صورتجلسه دستی باشد، تجمیع آن دستی است و هیچ‌کدام از این پروسه‌ها را تحت کنترل نداریم. وقتی الکترونیک شود همه تحت کنترل است و تمام سامانه جامع ما مجهز به امضای الکترونیک است و کاملاً مستند بوده و روی کیفت داده‌هایی که منتقل میشود، کاملا مطمئن هستیم.
هر چقدر جلوتر برویم خواست‌های عمومی برای برگزاری انتخابات به صورت الکترونیکی بیشتر خواهد شد. 4 انتخابات را پیش رو خواهیم داشت. عملیات شمارش این انتخابات کار سخت و طاقت‌فرسایی میشود و دقت هم در آن بسیار مهم است، اما اگر دستگاه باشد ظرف چند ساعت کوتاه نتایج مشخص میشود. در کاهش هزینه‌ها نیز مفید است. در این صورت مدارسی تعطیل نمی‌شود. خطاهای سهوی نه عمد پیش می‌آید که در صورت الکترونیکی هیچ اشتباه سهوی پیش نخواهد آمد و هر اتفاقی هم از همان ابتدا قابل ردیابی است.
من به صورت قاطع عرض می‌کنم که به این مسئله به دید شعار نگاه نمی‌کنیم، به هیچ عنوان قصدمان ایجاد موج از این جهت که دولت توانایی این کار را دارد، نیست. ما به عنوان وزارت کشور بینی و بین‌الله نگاه می‌کنیم؛ به گرفتاری‌هایی که در بحث انتخابات داریم و دشواری‌ها و زمان‌گیر بودن انتخابات و هزینه‌های دیگری که مترتب است چه به لحاظ سیاسی و چه ریالی تا نتیجه آراء اعلام شود. طبیعتا هر چه فرآیند کوتاه‌تر، مطمئن‌تر و قابل ردیابی‌تر باشد، بهتر و شفافتر است. ما هم شفافیت را و هم سرعت و هم کاهش هزینه را از این طریق می‌توانیم، به دست آوریم.
دغدغه شورای نگهبان «امنیت آرا»ست
تسنیم: درباره نحوه تعامل وزارت کشور با شورای نگهبان سوال دارم و اینکه در بعضی از رسانه‌های حامی دولت اینگونه القا میشود که شورای نگهبان اساساً با برگزاری انتخابات الکترونیکی مخالف است؟ آیا واقعا اینگونه است که شورای نگهبان مخالف برگزاری الکترونیکی انتخابات باشد؟ درباره جزئیات جلساتی که با شورا در این زمینه دارید بفرمایید. نظر اعضای شورای نگهبان در این باره چیست؟
- شجاعان: اینطور نیست که شورای محترم نگهبان مخالف این موضوع باشد. آنها نگرانی و دغدغه درباره امنیت این سیستم‌ها دارند و بیشتر سوال‌های‌شان نیز متوجه همین مسئله است.
واقعا من ندیدم شورای نگهبان چنین قصد و نیتی داشته باشد. شورای نگهبان ناظر است و قطعا به عنوان یک ناظر عالی حساسیت‌های خاص خودش را دارد و باید به این اطمینان برسد که این سیستم درست کار می‌کند. روی مدل و شیوه انجام کار و طراحی‌ها هیچ مشکلی با هم نداریم و سالهاست با هم بسته‌ایم. مدل‌های مختلف انتخابات الکترونیک است و سال 90 به صورت الکترونیکی انجام دادیم.
یک سری حساسیت‌ها دارند که این دستگاه صف ایجاد نکند! مردم آشنا نیستند. روی موضوع ( operate) اجرایی کردن کار نظر دارند. ما باید دغدغه‌های‌شان را مطرح کنیم. ما برای برطرف کردن این دغدغه‌ها راه داریم و مشکلی هم نداریم.
بخش دیگری از حساسیت‌های شورای نگهبان نیز به مسئله فنی برمی‌گردد که مبادا این نرم‌افزار دستکاری شود یا از آراء فهمید چه کسی به چه کسی رأی داده است. برای اینها علاوه بر اینکه مستندات کاملا قابل قبولی ارائه داریم، تست‌های مختلف روی این دستگاه انجام دادیم و (certificate) انجام شده، یعنی دو مجموعه گواهینامه دریافت کردیم و دو مجموعه دیگر مدنظر دوستان است و با آنها هم هیچ مشکلی نداریم و مطمئن هستیم که به لحاظ اجرایی هیچ مشکلی نخواهیم داشت. جنس دغدغه شورای نگهبان اینهاست و مشکلی با موضوع الکترونیکی شدن انتخابات ندارند.
تسنیم: تأکید شما بر این است که در کلان‌شهرها انتخابات به صورت الکترونیکی باشد؟
- شجاعان: ما هیچ تأکیدی نداریم و تعامل می‌کنیم؛ دوستان (شورای نگهبان) باید تعیین کنند. باید به تعامل برسیم، اما یک اصل داریم که هر جا شمارش سخت‌تر باشد این تجهیزات کارآمدتر است، طبیعی است که اگر دو یا 5 کاندیدا داشته باشیم کار شمارش سخت نیست، اما در کلان شهرها که تعداد کاندیدا زیاد است و تعداد کرسی‌ها بالاست و عملیات شمارش را سخت می‌کند، طبیعتا کارایی این دستگاه بیشتر است، اما ممکن است شورای نگهبان بگوید تهران نباشد و یا اینکه تعدادی در تهران باشد، ولی تأکید ما این است که یک شهر یا باشد یا نباشد و نیمی از این و نیمی از آن شیرینی کار را از بین می‌برد، چون می‌خواهیم نتیجه را سریع اعلام کنیم که اگر اینطور باشد کار را برای ما دشوار می‌کند.
تسنیم: زمان زیادی تا انتخابات باقی نمانده، دقیقا چه زمانی به تصمیم‌گیری در این زمینه خواهید رسید؟
- شجاعان: ما تجهیزات را برای 10 هزار شعبه آماده کرده‌ایم و به لحاظ تجهیزات سخت‌افزاری و نرم‌افزاری آماده‌ایم و منتظر تأییدیه شورای نگهبان و مجلس شورای اسلامی برای اجرا و تعیین محل آن هستیم.
تسنیم: در واقع مخالفت شورای نگهبان به سیستم صندوق رای الکترونیکی شما بوده است؟
- شجاعان: مخالفت نکرده است؛ یک سری ابهاماتی داشت که ما باید روشن کنیم، از لحاظ ما تمام مسائل درست است و مشکلی ندارد، اما دوستان شورای نگهبان باید به یک یقین برسند و برای اینکه به این یقین برسند یک سری مسائل مدنظر است که ما آمادگی پاسخگویی داریم.
تسنیم: اگر تصمیم بر این باشد که این 10 هزار شعبه در شهرستان‌های کم‌جمعیت و یا مناطق دور افتاده روستایی باشد، به لحاظ پشتیبانی چه اقداماتی انجام خواهید داد و آیا در آن مناطق از صندوق‌های سیار الکترونیکی نیز استفاده خواهید کرد؟
- شجاعان: ما در تمامی فعالیت و برنامه‌ریزی‌هایی که انجام دادیم، تمهیدات سیستم دستی نیز در کنارش تدارک دیده‌ایم، چون برای اولین بار است که در این سطح می‌خواهیم اجرایی کنیم، حتی در تمام شعب هم سیستم الکترونیکی متوقف شود، نگران نیستیم و در همانجا صندوق و تعرفه کاغذی داریم، اما پلمپ شده و از آن استفاده نمی‌کنیم، اما به محض اینکه سیستم‌ها دچار مشکل شود سیستم دستی را جایگزین می‌کنیم، یعنی دستورالعمل داریم که اگر نتوانیم طی تایم تعیین شده مشکل شعبه را برطرف کنیم، روی سیستم دستی سوئیچ می‌کنیم و مشکلی نداریم و برای همه شعب پیش بینی لازم انجام شده است.
به هر دلیلی مشکلی به وجود بیاید که نخواهد آمد، سیستم دستی را هیچگاه جمع نمی‌کنیم و در کنار این سیستم الکترونیکی سیستم دستی تماما وجود دارد و کار پیش می‌رود. از طرفی ما آراء را به صورت پرینت دریافت می‌کنیم و نگران نیستیم، حتی اگر دستگاه سوخت و به مشکل خورد و حتی نتوانستیم دستگاه دیگری جایگزین کنیم، می‌توانیم رای را به صورت کاغذی بگیریم و نگرانی نداریم.
تسنیم: در ارتباط با شعب سیار؟
- شجاعان: در ارتباط با شعب سیار، ما در انتخابات سال 90 که تعدادی شعبه را به صورت الکترونیکی انجام دادیم، شعب سیارمان را هم الکترونیک کردیم، یعنی مثل شعب سیار دستی، شعبه جدید سیار الکترونیکی هم داریم.
تسنیم: اگر در همین مناطق دور افتاده و یا شهرستان‌ها، برق‌های شعب در حین رای‌گیری قطع شود چه اتفاقی رخ میدهد؟ خب چون این سامانه‌ها به شبکه برق وصل است و مهم است که در صورت قطع برق چه اتفاقی رخ میدهد، شلوغی و ازدحام و سردرگمی مردم می‌تواند کار را سخت کند و مشکلاتی به وجود بیاورد؟
- شجاعان: ببینید حتی در خود خودرو امکان نصب دارد و با باتری خودرو کار می‌کند، این دستگاه اگر حتی برق نباشد، باتری داخلی دارد که تا دو ساعت بدون برق کار می‌کند، خیر مشکلی پیش نخواهد آمد و دستگاه ما تا دو ساعت بدون برق کار می‌کند. بعد از آن هم حتی اگر مشکل حل نشد با باتری خودرو تا 24 ساعت و یا بیشتر می‌تواند کار کند.
تسنیم: اخیرا اعلام شد که برگزاری نظام مهندسی به صورت الکترونیکی و الگوبرداری از همین سامانههای الکترونیکی برگزار شده، اما مشکلات بسیاری در حین برگزای اتنتخابات به وجود آمده بود؟ سیستم‌های طراحی شده توسط وزارت کشور متفاوت با آن سیستم‌هاست؟
- شجاعان:حتما ما اگر اقدام می‌کردیم هیچ مشکلی برای آنها به وجود نمی‌آمد.
تسنیم: یعنی شما اگر مجری بودید، مشکلی پیش نمی‌آمد و یا اینکه دستگاههای شما متفاوت با آنها بود؟
- شجاعان: ببینید انتخابات خلاف آن چیزی که خیلی ساده می‌دانند، یک سری پیچیدگی‌های خاص خودش را دارد که باید متخصص به سراغ آن موضوع برود. حتما اگر از ما کمک می‌گرفتند اتفاقی نمی‌افتاد و دوستان به روشی رفتند که آن روش جواب نداده است؛ آن انتخابات الکترونیکی به مفهوم مدنظر ما نبوده و تا جایی که من اطلاع دارم به صورت اینترنتی رأی دادند و اینترنت قطع و وصل شد و مشکلات هک شدن را دارد. اصلا نوع نگاه ما به انتخابات الکترونیکی با نوع نگاه آنها کاملا متفاوت است؛ اصلا با هم قابل قیاس نیست، چون آنها به صورت الکترونیکی رای از اینترنت گرفتند و در این صورت رای در سرورهای مختلف می‌چرخد و به مقصد می‌رسد، اما ما این داستان‌ها را نداریم و کاملا دستگاه مستقل و امن و بدون هیچگونه ارتباطی ساخته‌ایم و فرد به جای رأی کاغذی کد می‌زند و با کدش رأی خود را میدهد.
ما در سال 90 در 14 حوزه به صورت تمام الکترونیک از حدود یک و نیم میلیون نفر در مرحله اول و دوم انتخابات مجلس رأی الکترونیکی گرفتیم و هیچ مشکلی نداشت و حتی اتفاقا جاهایی بود که سطح سواد از سطح سواد کلان شهرها کمتر بود، یعنی شهرهای کوچک مثل مبارکه اصفهان یا دامغان را به عنوان پایلوت انتخاب کردیم که جاهای کوچکتر انجام دادیم و در مقابل بزرگ‌ترین پایلوت‌مان در مرحله دوم بود که در شهر شیراز انجام شد و همه را تمام الکترونیک کردیم. در کل شهر شیراز از سیستم تمام لکترونیک استفاده کردیم و هیچ مشکلی نداشتیم،البته دستگاه‌های‌مان در آن دوره با این دستگاهها متفاوت بود. آنها دستگاه اولیه بود و به صورت پایلوت دو هزار و 500 تا بیشتر نبود، لذا محدود داشتیم و دستگاهها یک مقدار حجیم‌تر و سنگین تر بود، اما این بار دستگاهها کوچک و جمع و جور و زیباتر شده تا حمل و نقل هم بهتر باشد، ولی همین فرآیند نوع نگرش بسیار خوب بوده است.
انتخابات آمریکا را مورد مطالعه قرار دادیم؛ سیستم آنها متفاوت است و امکان هک در سیستم ما وجود ندارد
تسنیم: به جز برزیل کشور دیگری مورد هدف و مطالعه شما قرار گرفته است؟
- شجاعان: بله، ما هر کشوری که در زمینه انتخابات الکترونیکی کاری انجام داده را بررسی کردیم، مثل هند و برخی کشورهای آمریکای لاتین که این کار را انجام دادند. در اروپا هم برخی از کشورها را بررسی کردیم، البته در اروپا چون تعداد رأی‌دهنده کم است به جز انگلیس که در مطالعات برخوردیم، عموما اخذ و شمارش را دستی انجام می‌دهند. اینها هم دلایل خاص دارد. فرض کنید در اسپانیا فرد رأی‌دهنده اصلا اینطور نیست که بتواند از احزاب مختلف ترکیب مختلف را در بیاورد. حزب برای خودش لیست میدهد، شما وقتی وارد یک شعبه اخذ رأی می‌شوید تعرفه تایپ شده و پرینت شده آنجا هست. این 15 نفر برای حزب فلان و با رنگ‌های مختلف وجود دارد، فرد فقط برگه را تا می‌کند و در پاکت می‌گذارد و به صندوق می‌اندازد، نیاز به نوشتن ندارد و برگه‌های هم رنگ را با هم می‌گذارند و خیلی راحت انجام میشود.
تسنیم: آخرین انتخابات در دنیا مربوط به کشور آمریکا بود، البته آنجا بعدها مطرح شد که روس‌ها دخالتی در انتخابات آمریکا داشته‌اند، از جهت اینکه به سیستم برخی از دموکرات‌ها نفوذ کرده بودند، انتخابات آمریکا و سیستم انتخابات به صورت الکترونیکی در این کشور را نیز مورد مطالعه قرار داده‌اید؟
- شجاعان: بله، ما انتخابات آمریکا را هم مطالعه کردیم، همان بحثی که مربوط به هک کردن روسیه بود، اصلا با موضوع ما کاملا متفاوت است. آنها روی انتخابات اینترنتی و بعضی جاها روی شبکه‌های اجتماعی که داشتند، تبلیغ می‌کردند. در شبکه‌های اجتماعی اگر شما به عنوان یک هکر ورود پیدا کنید، ممکن است جریان‌سازی کنید و تعداد زیادی موضوع را بیهوده لایک کنید و کسی که استنباط می‌کند و کار تحلیل محتوا انجام میدهد، اشتباه می‌کند. بحث‌های اخیر درباره انتخابات آمریکا نتیجه آراء نیست و بحث آن ورود به شبکه‌های اجتماعی است.
تسنیم: آیا کلاس‌هایی برای آموزش مدیران و مجریان انتخابات برای آشنایی با سیستم‌های انتخاباتی خواهید داشت؟
- شجاعان: در شعب اخذ رای شاید نزدیک به یک میلیون نفر درگیر در بحث انتخابات در لایه‌های مختلف می‌شوند. ما مجبوریم به همه اینها آموزش خاص را بدهیم، لذا ما آموزش‌های‌مان را از سطح بخشدار و فرماندار آغاز کردیم، در عین حال مراحل آخر آن را طی می‌کند. فکر می‌کنم دو سه جلسه دیگر ما داریم که کل فرمانداران و بخشداران ما آموزش‌های لازم را ببینند، البته این آموزش وجوه مختلفی دارد، یک بخش در مورد انتخابات الکترونیک است و بخش‌های مختلف دارد که حقوقی و امنیتی و بحث‌های دیگر است.
بخش دیگر کاربران هستند که باید آموزش ببینند. برای کاربران روش‌های متعدد و متنوعی پیش‌بینی کردیم. مربیانی را برای این کار تربیت می‌کنیم که در لایه‌های مختلف آموزش می‌دهند. ما یک بخش آموزش مردمی نیز داریم که مربوط به فرهنگ‌سازی و آموزش است و خیلی کار زمانبر و سنگینی هست که ما این را هم از طریق مانورهای متعدد پیش‌بینی کردیم.
پیش‌بینی این را هم کردیم که دستگاهها را در مدارس و دانشگاه‌ها ببریم و موضوعی که می‌خواهند رای‌گیری کنند را از طریق این دستگاه ها انجام دهند یا به محل نمازجمعه ببریم و آنجا نیز مردم با روش کار آشنا شوند.
برنامه داریم در راهپیمایی 22 بهمن نیز تعدادی دستگاه بگذاریم تا مردم از نزدیک آن را ببینند و آشنا شوند. تیزر آموزشی هم آماده خواهیم کرد تا از طریق صداوسیما تبلیغ شود. در شعب اخذ رای هم بنرهای لازم را خواهیم زد که مراحل انتخابات الکترونیک را از آن طریق توضیح می‌دهیم و مردم را آشنا می‌کنیم؛ در کل خیلی نگران نیستیم، چون یک بار به صورت پایلوت انجام دادیم و تصور مان این است که قابل انجام است و میشود.
تسنیم: تشکر می‌کنیم از زمانی که در اختیار ما گذاشتید؛ اگر سخن پایانی دارد بفرمایید.
- شجاعان: من هم تشکر می‌کنم که تشریف آوردید. مدتهاست برای برگزاری الکترونیکی انتخابات آماده‌ایم. باید منتظر بمانیم و ببینیم شورای نگهبان در این باره چه نظری خواهد داد.
شورای نگهبان خوشبختانه نسبت به بخش احراز هویت نتیجه مثبت خود را اعلام کرده و فقط صندوق‌ها مانده که فکر می‌کنم خیلی مشکلی نداشته باشد. وزارت کشور در این باره در حال پیگیری است و در مورد مجلس شورای اسلامی نیز تقریبا در مصاحبه‌ها سامانه را تأیید کرده بودند، تنها دغدغه‌مان درباره انتخابات شوراها این است که محل اجرا را بتوانیم با هم فاینال کنیم که مراحل آموزش مردمی را آغاز کنیم. (منبع:تسنیم)
