معاون وزیر ارتباطات گفت: اکنون هفت ماهواره در صف پرتاب داریم که امیدواریم تمامی آنها در مدار موردنظر قرار گیرند و عملیاتی شوند.
هفت ماهواره در صف پرتابحسن سالاریه معاون وزیر ارتباطات در مصاحبه با خبرگزاری صدا وسیما افزود: شورای عالی فضایی از مسئولین رده اول کشور تشکیل شده و به دلیل مشغله‌هایی که این افراد دارند، ممکن است در سال بیش از یکی دو مرتبه فرصت تشکیل نداشته باشد. به همین دلیل کمیسیون دائمی این شورا با حضور نمایندگان اعضای شورای عالی فضایی ایجاد شده است. جلسات کمیسیون به تعداد بیشتری در صورت لزوم تشکیل و موضوعاتی که قرار باشد در دستور کار شورای عالی فضایی قرار بگیرد، از قبل در این کمیسیون بررسی می‌شومد.
وی افزود: برای اینکه کمیسیون محتوای لازم را داشته باشد، به کارگروه‌های تخصصی نیاز هست. کارگروه‌های تخصصی در ۶ حوزه تخصصی ذیل شورای عالی فضایی تشکیل میشوند. در دوره جدید این کارگروه‌ها از بهمن ۱۴۰۰ تشکیل شده و مشغول آماده‌سازی محتوای فکری برای تشکیل جلسه بعدی شورای عالی فضایی هستند. اعضای این کارگروه‌ها از بازیگران اصلی صنعت فضایی و نمایندگان حوزه‌های تخصصی مختلف کشور در زمینه علوم و فناوری‌های فضایی هستند.
معاون وزیر ارتباطات در باره فعالیت کارگروه‌های تخصصی گفت: کارگروه‌ها در حوزه پرتابگر و زیر ساخت‌های مربوط به پرتاب و در قرار دادن ماهواره در مدار، فناوری‌های ماهواره و زیرساخت‌های آن، علوم و اکتشافات فضایی، تنظیم مقررات، دیپلماسی و حقوق فضایی و کاربرد‌ها و خدمات فضایی فعالیت می‌کنند.
رئیس سازمان فضایی کشور گفت: اکنون تکلیف اصلی کارگروه‌ها، بازنگری کلان برنامه ۱۰ ساله فضایی کشور است. ما ۲ برنامه فضایی ۱۰ برای سال‌های ۸۴ تا ۹۴ و ۹۴ تا ۱۴۰۴ داریم که برنامه دوم در کمیسیون دائمی شورای عالی فضایی مصوب شد، اما به شورا نرسید. این برنامه عمدتا مربوط به همان ۱۱ سالی است که شورا تشکیل نشده است.
سالاریه تاکید کرد: با توجه به اینکه صنعت و دانش فضایی مرتبا در حال پیشرفت و تغییر است، نمی‌توان بر اساس صرفا یک برنامه‌ریزی ۱۰ ساله و بدون بازخوردگیری از پیشرفت‌ها و تحولات علم و فناوری فضایی در جهان جلو رفت و بازنگری و به روز رسانی مرتب برنامه جزو ضروریات است.
وی افزود: بخش‌هایی از برنامه‌هایی که برای افق ۱۴۰۴ درنظر گرفته شده بودند، به مرحله اجرا نرسیده و بخش‌های دیگری وجود دارد که با توجه به پیشرفت‌های حوزه فضایی اکنون باید حتما تغییر نمایند. مورد دیگر فناوری‌های جدید حوزه فضا مانند منظومه‌های ماهواره‌ای و ریزماهواره‌ها هستند که اصلا در برنامه آورده نشده است.
رئیس سازمان فضایی گفت: با توجه به مجموعه این عوامل، بازنگری برنامه ۱۰ ساله فضایی ایران که در سال ۹۴ تدوین شده بود را آغاز کردیم. برنامه‌ای برای افق ۱۴۰۱ تا ۱۴۱۰ در حال تدوین است که از بهمن سال گذشته تا کنون بالغ بر حدود ۴۰ جلسه برای تدوین آن تشکیل شده و بازنویسی برنامه اکنون تقریبا به نقاط پایانی خود رسیده است.
وی درباره روند بازنگری برنامه ۱۰ ساله فضایی ایران گفت: کار بازنگری را از یافتن نیازهایی که در این حوزه وجود داشت آغاز کردیم. پس از احصا نیازها، با برنامه‌ریزی برای رفع آنها تصمیم می‌گیریم. قسمتی از نیازها از طریق خرید، تامین و دریافت خدمات از خارج از کشور و بخشی دیگر از طریق فناوری‌های داخلی تامین میشود. علاوه بر آن به آینده نیز نگاه می‌کنیم و هدف‌گذاری‌هایی را انجام می‌دهیم که به پیشرفت‌های جهانی صنعت فضایی و جهت گیری‌های جهانی نزدیک باشد.
تثبیت فناوری پرتابگر‌های بومی برنامه پیش روی صنعت فضایی
وی درباره برنامه‌های پیش‌روی صنعت فضایی ایران گفت: یکی از برنامه‌های ما طراحی و ساخت ماهواره‌های سنجشی، مخابراتی، ریزماهواره‌های مخابراتی و ماهواره‌های سنجشی (SAR/رادار) است. برنامه دیگر به حوزه تثبیت فناوری پرتابگر‌های بومی مربوط است.
سالاریه با بیان اینکه توسعه کاربردهای فضایی اهمیت بالایی دارد، افزود: ما اکنون هر تعداد ماهواره غیرکاربردی در مدار قرار بدهیم چنانچه به کاربرد آن در زندگی روزمره مردم توجه نشود صرفا یک کار تحقیقاتی انجام داده ایم و مسئله مهم توسعه کاربردهای فضایی و توسعه اقتصاد فضا است. با استفاده از کاربرد‌هایی که ماهواره‌ها دارند، می‌توان پلتفرم‌های زیادی را توسعه داد تا مردم به عنوان کاربر نهایی از مزایای آن استفاده کنند؛ مانند سامانه‌ای که از تصاویر ماهواره‌ای برای کاربردهای کشاورزی و یا مدیریت بلایای طبیعی استفاده می‌کند. پیش‌بینی ما راه‌اندازی ۳۰ سامانه برای خدمات دادن به حاکمیت، دستگاه‌های اجرایی و کسبوکارها تا پایان افق ۱۰ ساله است. اکنون ۱۰ سامانه با همین کاربرد‌ها فعال و یا در مرحله توسعه هستند و قصد داریم تعداد آن‌را افزایش بدهیم.
راه اندازی پایگاه پرتاب ملی چابهار حائز اهمیت است
وی با بیان اینکه شاخه دیگری که در برنامه بازنگری طرح مورد توجه قرار گرفته، مربوط به حوزه زیرساخت‌های ماهواره است، گفت: کشوری که قصد نهایی آن ساخت ماهواره است باید آزمایشگاه‌های مجهزی برای پیشبرد طراحی، تست و ساخت ماهواره داشته باشد. مسئله دیگر داشتن پایگاه‌های پرتاب به روز ماهواره است. ما اکنون با جدیت راه‌اندازی پایگاه پایگاه پرتاب ملی «چابهار» را در برنامه داریم. این پایگاه به دلیل موقعیت جغرافیایی، پتانسیل پرتاب ماهواره‌های خورشید آهنگ و مدارات یا شیب‌های متنوع را دارد و از این جهت بسیاز حائز اهمیت است.
معاون وزیر ارتباطات افزود: تلاش ما این است که پایگاه ملی چابهار بتواند سرویس‌های بین‌المللی را نیز ارائه کند. قرار گرفتن چابهار در مرز آبی، رفت و آمد و امکان دسترسی را آسان می‌کند و باعث میشود بازه زاویه‌ای برای پرتاب ماهواره گسترده باشد. این پوشش، جذابیت زیادی را برای ماهواره‌ساز‌ها فراهم می‌کند، ما تا کنون چنین امکانی را برای جذب همکاری با کشورهای دیگر نداشته‌ایم. فاز مطالعات و طراحی قرارداد عمرانی پایگاه ملی پرتاب چابهار انجام شده است.
وی درباره روند تصویب این برنامه گفت: پس از بازنگری محورهای برنامه ۱۰ ساله در کارگروه، به کمیسیون شورای عالی فضایی و سپس به شورای عالی فضایی می‌رود. تعامل ما با تمام بخشها به گونه‌ای بوده که برای تصویب این برنامه مشکلی انشاء الله نخواهیم داشت. رویکرد سازمان فضایی در دوره جدید به شکلی است که به عنوان ستاد فضایی کشور، محلی برای برآورده کردن احتیاجات و نیازهای بازیگران حوزه فضا هستیم.
سالاریه افزود: البته ما با توجه به محدودیت‌هایی که از نظر بودجه داریم می‌توانیم بخشی از نیازها را برطرف کنیم. ممکن است کل نیازهایی که در برنامه ۱۰ ساله مدنظر قرار داده شده، به بودجه بسیار بالاتر از ظرفیت سرمایه گذاری دولتی نیاز داشته باشد، اما از آنجایی که می‌دانیم تامین آن امکان‌پذیر نیست راهکارهای مناسب و قابل اجرا را برای آن پیش بینی می‌کنیم تا در شورای عالی فضایی بدون ابهام تایید شود. از طرفی تکلیف بزرگی را برای خود قائلیم و آن فراهم کردن شرایط لازم برای ورود بخش خصوصی از طریق ایجاد و فعال نمودن بازار مناسب ارائه خدمات و فناوری فضایی در کشور است. البته این مهم باید به کمک همه بازیگران و اعضای شورای عالی فضا محقق شود و طبیعتا سازمان فضایی وظیفه هماهنگ سازی و تعریف نقش برای این بازیگران را به عهده دارد.
پس از مصوب شدن برنامه در شورای عالی فضایی، رصد و نظارت بر اجرایی شدن برنامه‌های شورا مورد بررسی قرار می‌گیرد. همچنین تقسیم کار بین نهادهای مختلف صورت می‌گیرد، باید تامین منابع انجام شود و اجرایی سازی برنامه در دستور کار قرار بگیرد. ضمن این که باید تاکید کنم این برنامه هر سال به دلیل سرعت رشد فناوری، مورد ارزیابی در اجرا و در صورت نیاز بازنگری قرار می‌گیرد.
وی تاکید کرد: ما در کشور چند مجموعه و نهاد ماهواره‌ساز نسبتا با سابقه و تخصصی داریم. این مجموعه‌ها با سازمان قرارداد طراحی و ساخت ماهواره‌های سنجشی و مخابراتی دارند و برخی از ماهواره‌هایی که اکنون در صف پرتاب داریم، حاصل برنامه گذشته حوزه فضایی و خروجی همین نهادهای سنتی و سابقه دار است. در برنامه جدید برخی نهادهای جدید برای ساخت ماهواره به ویژه در بخش خصوصی تقویت میشوند و از بازیگران سنتی نیز برای توسعه و ساخت ماهواره‌های جدید با قابلیت‌های بالاتر استفاده میشود همچنین امکان کار مشترک بین بازیگران سنتی که اغلب دولتی هستند و بخش خصوصی نیز وجود خواهد داشت تا محصول با کیفیت ارزش بالاتری را تولید کنند.
ماهواره ظفر به دلیل مشکلات پیرامونی پرتابگر بومی در مدار قرار نگرفت
او درباره پرتابگر‌های بومی و اینکه عده‌ای معتقد بودند ماهواره ظفر به دلیل مشکلات پیرامون پرتابگر بومی در مدار قرار نگرفت، گفت: با توجه به عدم تثبیت فناوری ماهواره بر، بسیاری از ماهواره‌های بومی فرصت انجام عملیات و سنجش عملکرد و دقت در مدار نداشته اند، لذا ماهواره ظفر و سایر ماهواره‌های مشابه نیز در مدار قرار نگرفت که بتوانیم صحت صد در صدی عملکرد یا مشکلات احتمالی آنها را بررسی کنیم، چه بسا ممکن است ماهواره‌های ما نیز دچار مشکل فنی باشند، چون بار اولی است که در مدار قرار می‌گیرند.
هفت ماهواره در صف پرتاب
وی افزود: زمانی که ماهواره در مدار قرار می‌گیرد، باید مدتی منتظر ماند تا عملکرد و داده‌ای که از آن می‌خواهیم به دست بیاید. در واقع باید یک سری اقدامات اعم از کالیبراسیون سنسور‌ها و محموله و تنظیم بهره‌های کنترل و... در هفته‌های اول پس از تزریق ماهواره در مدار انجام شود. مانند ماهواره «نور ۲» که اسفند ۱۴۰۰ پرتاب و تقریبا پس از ۲ ماه عملیاتی شد. اکنون هفت ماهواره در صف پرتاب داریم که امیدواریم تمامی آنها در مدار موردنظر قرار بگیرند و عملیاتی شوند.
سالاریه تاکید کرد: پرتابگر‌های بومی ما در مرحله تثبیت فناوری هستند. این فناوری پیچیده و نیاز به انجام تست‌های زیرمداری و مداری مختلف دارند، تا کاملا عملیاتی و آماده کاربرد شوند؛ چندین موتور و هزاران قطعه دارد. با آخرین تستی که انجام شد، به نظر می‌رسد که عمده مشکلات یکی از پرتابگر‌های سبک ایرانی رفع شده‌اند. زمانی که یک خودرو دارای مشکل است، در سطح شهر آن را می‌گردانند و مشکلات فنی را پیدا می‌کنند، اما برای ماهواره و پرتابگر چنین امکانی وجود ندارد، زمانی که پرتاب میشود دیگر برای رفع مشکلات قابل برگشت نیست. بررسی‌ها نشان می‌دهد، پرتابگر بومی سبک وزن برای رسیدن به مدار LEO امسال به مرحله تثبیت کامل فناوری می‌رسد و ماهواره را در مدار قرار می‌دهد.
وی درباره حضور ایران در کمیته استفاده صلح‌آمیز از فضای ماورای جو سازمان ملل متحد (COPUOS) که خردادماه برگزار میشود، افزود: ایران همانند گذشته حتما در این کمیته حضوری فعال خواهد داشت و در خصوص برنامه‌های بین المللی حوزه فضای ماورای جو اظهار نظر و نقش آفرینی خواهد کرد. ما جزو بازیگران نوظهور در عرصه فضایی هستیم و اگر بخواهیم در جلسات تخصصی صنعت فضایی که در جهان برگزار میشود، نقش کمرنگی داشته باشیم و ضعیف عمل کنیم، ممکن است قوانینی وضع شود که به ضرر ما تمام شود؛ لذا حضور فعالانه در اجلاس‌های بین المللی در این خصوص بسیار ضروری است.
سالاریه تاکید کرد: اگر در تدوین قوانین و مقررات جایی به ضرر ایران عمل شود یا ابهاماتی به وجود بیاید، حتما برای حل کردن مشکل ورود می‌کنیم. درباره مسائلی مانند تامین زیرساخت، خرید تجهیزات زیرساختی ماهواره و خرید ماهواره با کشورهای دیگر مشورت و همکاری خواهیم داشت. همچنین می‌توانیم برای ساخت ماهواره‌های مخابراتی که هزینه بالایی دارد با کشورهای دیگر به تفاهم برسیم و محصول مشترک تولید کنیم.
معاون وزیر ارتباطات با تاکید بر اینکه ممکن است بر اساس نیاز کشور، خرید ماهواره نیز در دستور کار قرار بگیرد، افزود: ما به تصاویر سنجشی زیر یک متر نیاز داریم و طی چند سال آینده به این فناوری دست پیدا خواهیم کرد، بهتر است در این مرحله نیازی که وجود دارد را با خرید تصاویر یا ماهواره مرتفع کنیم، البته تلاش خودمان برای ساخت این نوع ماهواره را نیز ادامه خواهیم داد. علاقمندی ما به سمت ساخت ماهواره مشترک است، چرا که نفع فناورانه بیشتری برای کشور دارد.
تلاش برای تزریق ماهواره در مدار ژئو
وی درباره تزریق ماهواره در مدار ژئو گفت: کشوری که قصد دارد ماهواره به مدار ۳۶ هزار کیلومتری پرتاب کند، باید ابتدا پرتاب‌های موفق ماهواره در مدار‌های پایین را به تثبیت برساند و مانور‌های مداری موفق داشته باشد. تلاش ما این است در افق ۱۴۰۴ بتوانیم ماهواره در کلاس میکرو را در مدار ژئو قرار دهیم. گام بعدی این است که بتوانیم ماهواره عملیاتی با محموله‌های مخابراتی مورد نیاز کشور را روی این مدار قراردهیم، پروژه‌های مربوط به بلوک‌های انتقال مداری نیز با همین رویکرد ارائه و در حال پیگیری هستند.
سالاریه افزود: پنج برنامه جدی سازمان فضایی ایران، در بخش خصوصی پیگیری میشود. اکنون تعدادی از شرکت‌های دانش‌بنیان ادعای ساخت محصولات فضایی را دارند. در این بخش ما سعی داریم با ارائه خدمات برای آزمایش و تست، محصولات آنها را به سمت استانداردسازی ببریم. در اکثر مواقع تائیدیه لازم در آزمایشگاه‌های خودمان ارائه میشود. در گام بعدی، پس از دریافت تاییدیه سازمان فضایی، محصول برای دریافت استاندارد‌های بین‌المللی باید به کشورهای دیگر ارسال شود. در این مسیر، سازمان فضایی برای تامین منابع و مذاکره با کشورهای مختلف، اقدامات لازم را انجام می‌دهد تا محصولات در یک آزمایشگاه فضایی معتبر، تاییدیه دریافت کنند یا در یک ماهواره سابقه عملکرد فضایی پیدا کنند.
معاون وزیر ارتباطات تصریح کرد: پس از دریافت تاییدیه از سازمان فضایی و آزمایشگاه بین‌المللی، لازم میشود که از این محصول برای ساخت ماهواره‌های داخلی استفاده کنیم و به مجموعه‌هایی که با ما قرارداد دارند اعلام کنیم برای ساخت ماهواره از محصولات مورد تایید شرکت‌های دانش بنیان استفاده کنند. ما از هر شرکتی که قصد داشته باشد این تاییدیه‌ها را دریافت کند، استقبال کرده و در این مسیر کمک‌شان می‌کنیم.
وی درباره نحوه همکاری با شرکت‌های دانش‌بنیان در گام بعدی گفت: چند سالی است که پژوهشگاه فضایی ایران، بستری را فراهم کرده تا شرکت‌های دانش‌بنیان برای رفع نیازهایی که در این حوزه وجود دارد، وارد شوند و اجزاء مختلف مورد نیاز در صنعت ماهواره، زیرسیستم و حتی در برخی موارد یک سیستم کامل ارایه دهند. این کار سبب می شود رفته رفته شرکت‌های دانش بنیان داخلی در مسیر فضایی ایجاد شده و رشد کنند.
سالاریه افزود: اقدام سوم خرید تضمینی محصولات فضایی از جنس خروجی نهایی است که با شرکت‌های حرفه‌ای‌تر و تکامل یافته‌تر انجام می‌دهیم. چند شرکت در کشور ما فعال هستندکه معتقدند توانایی ساخت ماهواره را دارند. در این بخش کاری به ساخت ماهواره نداریم، و خروجی نهایی مثلا محصول (تصویر) را از شرکت خریداری می‌کنیم، این کار در دنیا نیز مرسوم است. در این مرحله، سازمان فضایی با مجموعه دانش‌بنیان قراداد می‌بندد و به طور مثال ۲۰ درصد از کل مبلغ ارزش‌گذاری شده تصویر ارسال از ماهواره را در قالب ضمانت‌نامه بانکی خریداری می‌کند، ولی شرکت ملزم است در افق پنج ساله، هر تعداد ماهواره که نیاز است را در مدار قرار بدهد و تصاویر را به دست ما برساند؛ و بعد از عملیاتی شدن ماهواره نیز سازمان مطابق قرارداد تضمین خریدی که منعقد شده است خروجی را خریداری می کند.
وی گفت: گام چهارم، نظام پیمانکاری، مشاوره و نظارت حرفه‌ای در حوزه فضایی است. ما اکنون چنین نظامی در کشورمان نداریم. این نظام کمک می‌کند تا برای طرح‌های حوزه فضا، شرکت‌های معتبر طراح، ناظر و مشاور کاملا آشنا با استاندارد‌های فضایی در طراحی و ساخت و تست شکل بگیرند. برآورد هزینه‌ها کاملا حرفه‌ای انجام شود و هر سال با توجه به تغییرات قیمتی، فهرست بها بازنگری شود. اکنون با سازمان برنامه و بودجه در حال مذاکره هستیم تا با همکاری این سازمان، نظام نظارت بر حوزه فضایی را راه‌اندازی کنیم. چرا که بسیاری از پروژه‌هایی فضایی به دلیل نوسانات بها متوقف یا زمان‌بر شده‌اند، گام پنجم، حمایت از راه اندازی اپراتورهای متنوع ماهواره‌ای در حوزه‌های سنجشی و مخابراتی است. آیین نامه‌های خوبی در مراحل نهایی تدوین است و به محض مصوب شدن منتشر و ابلاغ می شود. این گام به ویژه در حوزه ارایه خدمات پایین دستی و ارزش افزوده که بخش عمده و اصلی اقتصاد فضا را تشکیل می دهد کمک بسیار شایانی برای شکل گیری بخش خصوصی حرفه‌ای می کند.
وی درباره استفاده از سرریزهای حوزه فضایی در صنایع دیگر گفت: سرریز فناوری، محصولی است که برای صنعت فضایی ساخته میشود، اما می‌توان در صنایع دیگر به طور مستقیم یا با برخی تغییرات نیز از آن استفاده کرد. متولی این بخش صرفا سازمان فضایی نیست. ما صنعت فضایی را رشد می‌دهیم، قراردادهای مختلف منعقد می‌کنیم و سرویس‌های ماهواره‌ای ارائه می‌دهیم، اما در بخش سرریزها، آنها باید در بخش‌های دیگر مانند خودروسازی، لوازم خانگی، تجیهزات آزمایشگاهی و بیمارستانی و ... استفاده شوند. کاری که سازمان فضایی انجام می‌دهد تشویق و ترغیب مجموعه‌ها به ایجاد شرکت‌های دانش‌بنیان برای فروش محصول در کاربردهای دیگر است، و با همکاری نهاد‌هایی مانند معاونت علم و فناوری ریاست جمهوری این مهم پیگیری می شود.
سالاریه افزود: اگر محصولی در صنعت ماهواره ساخته شود که بتوان از آن در صنایع دیگر استفاده کرد، ما در سازمان و پژوهشگاه فضایی این بستر را فراهم خواهیم کرد تا سرریزهای این حوزه وارد صنایع دیگر شوند. مانند باطری که تولید اولیه آن برای صنعت فضایی است، اما اکنون به محصول مورد استفاده روزانه در بسیاری از صنایع نوظهور تبدیل شده است. این سرریزها در گذشته از خارج تامین و وارد کشور می‌شدند، اما اکنون این تکنولوژی به تثبیت رسیده و با هزینه‌های کمتر در سایر بخشها استفاده میشود. البته تصمیم این که صنعت خودروسازی یا صنایع مشابه از این امکان استفاده کنند یا نه، با خودشان است و ما علاقمند به این همکاری هستیم.
