ایرنا - استفاده از فضای مجازی در دنیای کنونی به یک عادت تبدیل شده اما این ابزار اطلاع‌رسانی نوین و لابیرنتی(پیچ در پیچ)، همچون شمشیر دو لبه‌ای است که بهره‌مندی افراطی و بدون دانش کافی از آن آسیب جبران ناپذیری برجای می‌گذارد.
پلیس همواره قائل به پیشگیری از وقوع انواع جرایم است زیرا معتقد است در ارتکاب هر عمل مجرمانه ای دو عامل اصلی انگیزه مجرم و شرایط و فضای مناسب برای وقوع جرم دخیل است. از بین بردن انگیزه مجرمان، وظیفه ای فراتر از حیطه توان مسئولیت های یک شهروند عادی و در محدوده اختیارات و توانایی های سازمان های کلان کشوری است اما جلوگیری از ایجاد فضا و بستر مساعد بروز یک عمل مجرمانه توسط بزهکاران، تا حد بسیار وابسته به نوع عملکرد هر یک از قربانیان بالقوه، یعنی شهروندان است که می تواند آنها را در برابر مجرمان فرصت طلب حفظ کرده و موجب ناکامی این افراد شود.
در عصر کنونی آگاهی و داشتن علم نسبت به حفاظت از خود در فضای مجازی حائز اهمیت است، علاوه بر اینکه پلیس فتا امنیت فضای مجازی را رصد می کند، لازم است کاربران فضای مجازی نیز با دانش کافی وارد این فضا شده تا دچار آسیب های جدی نشوند، خانواده هایی هستند که در اثر استفاده غلط از این فضا از هم پاشیده شده و به روبه زوال رفته اند.
داشتن دانش نسبت به فضای مجازی و تامین امنیت خود در این فضا از آنجایی جدی است که به گفته سردار وحید مجید رئیس پلیس فتا، برداشت های اینترنتی، هتک حیثیت، کلاهبرداری و مزاحمت های اینترنتی را در صدر جرایم فضای مجازی اعلام کرده است.
در این بین بیشترین ضریب آلودگی در فضای سایبری به شبکه های اجتماعی خارجی مربوط می شود چرا که سرور این شبکه ها در خارج از کشور قرار دارد و پروتکل های قانونی را رعایت نمی کنند بان این حال پلیس در تلاش است تا آلودگی شبکه های اجتماعی خارجی که بیشتر به ترویج خشونت مبادرت می کنند را به حداقل برساند.
این در حالی است که پلیس به تنهایی نمی تواند فضای مجازی بسیار گسترده را رصد کند و نیاز است تا شهروندان با ارتقای دانش، به پلیس کمک کرده تا راه شیادان فضای مجازی را مسدود کند.
توصیه کارشناسان آی تی
شبکه‌های اجتماعی، نسل جدیدی از وب‌سایت‌ها هستند که این روزها در کانون توجه کاربران شبکه جهانی اینترنت قرار گرفته‌اند. اینگونه سایتها بر مبنای تشکیل اجتماعات آنلاین فعالیت می‌کنند و هر کدام دسته‌ای از کاربران اینترنتی با ویژگی خاصی را گرد هم می‌آورند.
شبکه‌های اجتماعی را گونه‌ای از رسانه‌های اجتماعی می‌دانند که امکان دستیابی به نحوه جدیدی از برقراری ارتباط و به اشتراک‌گذاری محتوا در اینترنت عضو صدها شبکه اجتماعی مختلف هستند و بخشی از فعالیت آنلاین روزانه‌شان در این سایتها می‌گذرد.
هکمان طور که گفته شد، شبکه‌های اجتماعی خطرات خاص خود رادارند که ممکن است با رعایت نکردن نکات امنیتی برای کاربر دردسرساز شوند یا هکرها می‌توانند از طریق رسانه‌های اجتماعی به اطلاعات شخصی شما دست پیدا کنند یا ویروس‌های موردنظر خود را وارد سیستم شما کنند و شما را مورد آزار و اذیت قرار دهند. این اتفاقات ممکن است حتی تا جایی پیش رود که شهرت، اعتبار و موقعیت شغلیو در نهایت زندگی افراد را نشانه رفته و آنها را نابود کند.
راه های بسیاری وجود دارد که می‌توان از شبکه‌های اجتماعی به صورت درست و هدفمند استفاده کرد. بسیاری از کارشناسان آی تی و فضای مجازی یکی از ابتدایی ترین راه های پیشگیری از جرائم در فضای مجازی را پنهان کردن اطلاعات شخصی می دانند و توصیه می شود اطلاعات شخصی خود را همانند شماره کارت‌های اعتباری و گذرواژه در اختیار افراد غریبه و افرادی که به آنها اعتماد ندارید، قرار ندهید.
در واقع یکی از مهم‌ترین مسائلی که از چالش‌های امنیتی در این شبکه‌ها به شمار می‌رود، نگهداری و امنیت اطلاعات و داده‌های به اشتراک گذاشته شده توسط کاربران از دسترسی‌های غیرمجاز و فشار ناخواسته است؛ اما در آن‌سوی سکه نمی‌توان از آسیب‌های ناشی از این فناوری‌های نوین غافل ماند چرا که صرف‌نظر از کاربرد وسیع این ابزارها، آنچه امروزه کاربرد بسیاری دارد و بخش وسیعی از فعالیت‌های روزمره‌ی افراد را پوشش می‌دهد، اینترنت و به‌تبع آن فضای مجازی است.
اینترنت مجموعه پایان‌ناپذیری از پایگاه داده است که اطلاعات مختلف و متنوع فردی و جمعی انسان‌ها را در خود جمع آورده است و هرروز نیز گسترش می‌یابد. امروزه از شبکه‌های اجتماعی تلفن همراه برای مصارف مختلف ازجمله کارهای تجاری استفاده می‌شود درحالی‌که بسیاری از کاربران به‌هیچ‌وجه دقت نمی‌کنند که چه نوع اطلاعاتی را در شبکه‌های اجتماعی به اشتراک می‌گذارند.
معمولاً در شبکه‌های اجتماعی، جزئی‌ترین اطلاعات کاربران نیز قابل دریافت و انتشار است. علاقه‌مندی‌ها، میزان تحصیلات، ارتباطات خانوادگی، ارتباطات دوستانه، شغل و محل زندگی مورد سؤال قرار می‌گیرد. برخی از وب‌سایت‌های شبکه‌های اجتماعی حتی رنگ مو، رنگ چشم و نداده قد کابل را نیز می‌پرسند به همین دلیل عضویت در شبکه‌های اجتماعی همواره برای عده‌ی زیادی با نگرانی و اضطراب همراه بوده است و در مواردی نیز منجر به مشکلاتی هم شده است.
پلیس فتا، یکی از مهم‌ترین موضوعاتی که کاربران را تهدید می‌کند، موضوع جعل هویت دانسته به ویژه در زمانی که کاربر جزء افراد سرشناس و شناخته شده باشد. در صورتی که در حیطه کسب و کار یا حوزه اجتماعی خود، فرد سرشناسی هستید، ممکن است افراد دیگری با سوءاستفاده از محتواها و اطلاعاتی که شما به‌صورت عمومی به اشتراک گذاشته‌اید، با نام و هویت جعلی شما و با راه‌اندازی صفحات مشابه دست به اخاذی، کلاهبرداری و سایر اقدامات مجرمانه بزند براین اساس هوشیاری در حفظ اطلاعات و محتواهای خصوصی از اهمیت بالایی برخوردار است.
برخی خدمات شبکه‌های اجتماعی مثل اپلیکیشن ها در دل خود، کرم‌های رایانه‌ای را انتشار می‌دهند؛ بنابراین در فضای شبکه‌های اجتماعی، به هر خدمتی که از سوی کاربران دیگر به شما پیشنهاد می‌شود، اعتماد نکنید زیرا فضای شبکه‌های اجتماعی مملو از کاربرانی است که با هویت‌های جعلی و برای مقاصد خاص مثل کلاهبرداری، اشاعه فحشاء و سایر اقدامات غیرقانونی و مجرمانه نسبت به ارتباط‌گیری با کاربران اقدام می‌کنند از این‌رو از پذیرفتن افرادی که با هویت، تصاویر و طرح مطالب اغواکننده سعی در ارتباط‌گیری و افزودن شما به لیست دوستان یا علاقه‌مندان صفحه‌ی خود را دارند، اجتناب کنید.
کارشناسان فضای اجتماعی نسبت به تنظیم حوزه حریم خصوصی تاکید بسیاری دارند چرا که با استفاده از این ابزارها می‌توانید با خیال راحت‌تر نسبت به اشتراک‌گذاری اطلاعات با دوستان اقدام کنید و دسترسی دیگران را محدود نمایید؛ و همچنین با استفاده از تنظیمات حریم خصوصی به‌منظور اطلاع از اینکه چه کسانی اطلاعات شخصی شما را مشاهده می کنید، می‌توان استفاده کرد.
توصیه پلیس فتا برای امنیت فضای مجازی
- از اعتبارتان در شبکه‌های اجتماعی مراقبت کنید زیرا مواردی را که آنلاین پست کنید در اینترنت یا روی دستگاه بقیه کاربرها می‌ماند. قبل از اینکه عکس یا پستی را ارسال کنید، حتما قبل از آن مطمئن باشید که بعدا پشیمان نمی‌شوید. در نظر بگیرید که برخی درخواست‌های شغلی تنها به خاطر پست‌های متقاضیان در شبکه‌های اجتماعی رد شده‌اند.
- موقعیت‌های مختلف را شناسایی کنید و عکس‌العمل صحیحی داشته باشید، اگر شخصی مزاحم است یا پست و عکس خشونت‌آمیز نسبت به گروه خاصی منتشر کرده است، حتما آن را گزارش دهید و از دایره دوستان خود خارج کنید.
- نرم‌افزارهای روی دستگاه خود را به روز نگاه دارید زیرا مرورگر، سیستم عامل و تمام نرم‌افزارهایی که روی دستگاهتان است را به روز نگاه دارید. به روز بودن نرم‌افزارها جلوی تهدیدهای سایبری زیادی را می‌گیرد.
- تا جایی که امکان دارد حساب خود را شخصی نگاه دارید تا روی افرادی که ما را دنبال می‌کنند یا دوست‌مان هستند کنترل داشته باشیم. کنترل بدین معنی است که اجازه ندهید شخص غریبه پست‌ها و عکس‌های شما را ببیند.
- کلمه عبور پیچیده، تصادفی و طولانی انتخاب کنید و مطمئن شوید که کلمه عبورتان حداقل ۱۲ حرف را دارد که شامل حروف کوچک، بزرگ، اعداد و حروف خاص است. این کلمه عبور باید کاملا تصادفی باشد. برای این کار می‌توانید از نرم‌افزارهای مدیریت رمزعبور مانند LastPass استفاده کنید.
- هر حساب کاربری آنلاینی که دارید، باید رمزعبور منحصربفرد خودش را داشته باشد. یک رمزعبور را برای بیش از یک حساب کاربری استفاده نکنید.
- هرگز از دستگاه‌هایی که متعلق به شما نیستند، آنلاین خرید نکنید. همچنین از شبکه‌ای که به امنیت آن مطمئن نیستید نیز برای خرید آنلاین استفاده نکنید. در غیر اینصورت داده‌های شما توسط هکرهای خرابکار کپی می‌شود.
- مجرمان اینترنتی اغلب از پروفایل‌های جعلی برای شروع دوستی با هدف خود استفاده می‌کنند. هدف اکثر آن ها به دست آوردن اعتماد و سپس گرفتن اطلاعات از کاربران است اگر برایتان امکان‌پذیر است نرم‌افزار آنتی‌ویروس را از شرکت مطمئن خریداری کنید. مطمئن شوید که آنتی ویروسی که استفاده می‌کنید به روز و قابل اعتماد باشد.
- یکی از مهم‌ترین نکته‌های حفظ امنیت دیجیتال این است که در هر حسابی که می‌توانید از گزینه احراز هویت دو عامله استفاده کنید. کد دوم را می‌توانید از طریق SMS یا اپلیکیشن دریافت کنید. در نظر داشته باشید هر چقدر تعداد لایه‌های امنیتی بیشتر باشند، امنیت اطلاعات خود بیشتر حفظ می‌شود.
- فعالیت‌های آنلاین خود را ردیابی کنید، لیست تمام حساب‌های آنلاین خود را داشته باشید و به روز رسانی خودکار نرم‌افزارها را فعال کنید چرا که به روز رسانی نرم‌افزارها و اپلیکشن‌ها از بیش از ۸۵ درصد حمله‌های سایبری افراد را حفظ می کند.
- سیستم عامل و تمام نرم‌افزارها و اپلیکیشن‌هایی که روی آن نصب کرده‌اید را به روز کنید. بیشتر نرم‌افزارها گزینه به روز رسانی خودکار را دارند، آن را فعال کنید.
- باج‌افزارها یکی دیگر از تهدیدهای بزرگ امنیت دیجیتال هستند. این نوع بدافزار یا سیستم عامل شما را قفل می‌کند که بدان دسترسی نداشته باشید یا اطلاعات‌تان را رمزنگاری می‌کند. مجرم اینترنتی در این نوع حمله از قربانی درخواست باج می‌کند تا اطلاعات و سیستم عاملش را به او برگرداند.
نحوه محافظت در برابر باج‌افزار
- به طور منظم از اطلاعات‌تان فایل پشتیبان تهیه کنید.
- اطلاعات حساس مهم‌تان را روی کامپیوتر یا موبایل‌تان ذخیره نکنید.
- هرگز ضمیمه‌های .zip ایمیل‌ها را روی دستگاه خودتان باز نکنید.
- روی لینکی که در ایمیل یا شبکه‌های اجتماعی دریافت می‌کنید به راحتی کلیک نکنید.
- سیستم عامل و تمام نرم‌ازفرها را به روز نگاه دارید.
- از آنتی ویروس به روز و مطمئن استفاده کنید.
- از لایه‌های امنیتی بیشتری استفاده کنید.
امنیت فضای مجازی اولویت ناجاست
داشتن مهارت های لازم برای ایمن بودن از فضای مجازی مساله ای جدی و ضروری است اما با وجود گستردگی فضای مجازی پلیس در تمام کشورها در زمینه امنیت فضای مجازی ورود کرده و اقداماتی انجام داده تا میزان جرائم در این حوزه را کاهش دهند پلیس ایران نیز از این امر مستثنی نبوده و پلیس فتا به صورت ویژه امنیت در فضای مجازی و کوتاه کردن دست مجرمان را در دستور کار خود قرار داده است.
امنیت در فضای مجازی مورد تاکید ویژه سردار حسین اشتری فرمانده نیروی انتظامی است و معتقد است که یکی از موضوعات مهمی که در سند چشم انداز ۲۰ ساله کشور به آن توجه شده امنیت فضای سایبری است و اولویت ناجا نیز سالم سازی این فضا است.
وی تقویت و تجهیز پلیس فتا را از ضروریات دانسنه و معتقد اس باید از ظرفیت های موجود در پیشرفت کارها و حل و فصل امور و جلوگیری از بروز تهدیدات بهره لازم را ببریم و فضای مجازی را برای مردم امن کنیم.
فضای مجازی جایی برای جولان مجرمان ندارد
فرمانده نیروی انتظامی گفت: هر چقدر اطلاع رسانی درست به مردم را افزایش دهیم شاهد کاهش جرایم و خنثی سازی توطئه های دشمنان خواهیم بود. باید به واسطه اطلاع رسانی دقیق و ظرفیت های فنی که در اختیار داریم، فضای مجازی را برای جولان مجرمان ناامن کنیم ضمن اینکه پلیس فتا باید قاطعانه و در چارچوب قانون با افرادی که باعث ناامنی می شوند، برخورد کند.
اشتری ادامه داد: در صورت وقوع موارد مجرمانه در فضای مجازی و انتشار محتوای هنجارشکنانه در تضاد با اخلاقیات حاکم بر فرهنگ جامعه، با هنجارشکنان برخورد می کنیم.
برخورد با ناهنجاری های اخلاقی در فضای مجازی
سردار وحید مجید رئیس پلیس فتا نیز به برخورد با هر گونه ناهنجاری اخلاقی در فضای مجازی تاکید کرد و گفت: باندهای تبهکاری و مجرمانه در خارج از کشور با اجیر کردن افرادی شناخته شده در فضای مجازی سعی در گسترش فرهنگ ابتذال و همچنین بهره برداری اقتصادی با دایر کردن سایت های غیراخلاقی دارند که پلیس فتا و سایر نهادهای امنیتی در کشور ضمن رصد دقیق رفتار مجرمانه این گروه ها و اشخاص برابر قانون با آن ها برخورد خواهد کرد.
وی افزود: با توجه به ایجاد بستر وقوع رفتارهای مجرمانه و هنجارشکنی ها که عمدتا منشا آن در خارج از کشور است، پلیس اینترپل در راستای استرداد مجرمان و مسدودسازی صفحات مجرمانه این افراد اقدامات لازم را انجام و در حال پیگیری است.
سردار مجید گفت: این افراد با استفاد از نام و اعتبار چهره های شناخته شده و فعال در حوزه سایبر داخل کشور برای پیشبرد مقاصد شوم و مجرمانه خود اقدام می کنند بنابراین به هیچ عنوان نباید بستر وقوع اقدامات مجرمانه را به صورت خواسته یا ناخواسته برای آن ها فراهم کرد و باید قوانین و هنجارهای پذیرفته شده را رعایت کرد در غیر این صورت با آن ها برخورد قانونی می شود.
رئیس پلیس فتا ناجا گفت: اولویت اصلی پلیس فتا در برخورد با هنجارشکنان داخلی که به صورت عمدی و غیر عمدی در دام این افراد قرار گرفته اند امر به معروف و ارشاد است چه بسا در این رابطه تعدادی از چهره های شناخته شده و فعال در عرصه سایبری مورد ارشاد و راهنمایی قرار گرفته اند.
سردار مجید با بیان اینکه در حال حاضر شاهد همکاری و تعامل مناسب دستگاه قضائی هستیم، افزود: در صورت رویت موارد مجرمانه یا ارتکاب مجدد جرم توسط افراد، برابر ماده ۶۳۸ قانون مجازات اسلامی با این افراد که سلامت اخلاقی و روانی جامعه و به خصوص جوانان را تهدید می کنند، برخورد قانونی خواهد شد.
وی با بیان اینکه مخاطبان جریانات در فضای مجازی عمدتا جوانان و نوجوانان هستند از والدین خواست نظارت مستمری بر عملکرد سایبری فرزندان خود داشته باشند و استفاده صحیح از فضای مجازی را به آنها بیاموزند.
سردار مجید تاکید کرد: هموطنان می توانند در صورت نیاز به اخذ مشاوره و راهنمایی و گزارش موارد مشکوک از طریق سایت پلیس فتا به آدرس www.cyberpolice.ir قسمت ثبت گزارشات مردمی برای تسریع در رسیدگی اقدام کنند.
افزایش دانش سایبری بزرگترین سد دفاعی در برابر تهدیدات و حملات سایبری است که افراد را در بسیاری از موارد از خطرات احتمالی فضای مجازی محفوظ می دارد براین اساس ضرورت دارد تا والدین ضمن آموختن دانش فضای مجازی، این آگاهی را در اختیار فرزندان خود که بیشتر از سایر اقشار جامه در معرض خطر هستند، قرار دهند.
از: معصومه نیکنام
