وزیر پیشین فناوری اطلاعات و ارتباطات با بیان اینکه برنامه‌ی چهارم توسعه باید برپایه‌ی IT باشد، گفت: در برنامه‌ی سوم به مشکلات تلفن همراه پرداخته شده و مشکل کیفیت تلفن همراه هم قاعدتا تا دو سال آینده حل خواهد شد؛ زیرا به جایی می‌رسیم که فروش کم میشود و توسعه برای کیفیت انجام خواهد شد. البته این به معنای رها کردن بحث تلفن همراه نیست، اما اولویت در بخش توسعه‌یی و زیربنایی پرداختن به مباحث IT است.
دکتر احمد معتمدی با حضور در محل خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، با اشاره به تفکیک مدیریت در زمان تصدی‌گری خود در وزارت ارتباطات و فن‌آوری اطلاعات در سه بخش جاری، توسعه‌یی و زیربنایی، اظهار کرد: در حوزه‌ی امور جاری سعی بر بهینه‌سازی در نگهداری شبکه، ارائه‌ی خدمات مناسب‌تر و بهبود امور مشترکان و مسائلی از این نوع بود؛ با گسترش شبکه‌ی مخابرات، امور جاری نیز افزایش پیدا می‌کرد و در بخش توسعه نیز باید برنامه‌ریزی‌هایی جهت توسعه‌ی شبکه و خدمات مختلف از جمله تلفن ثابت، تلفن همراه، اینترنت و شبکه‌ی زیرساخت انجام می‌شد و در بخش زیربنایی نیز ضروری بود تا به حل ریشه‌یی مسایل پرداخته شود که به ابتکار و نوآوری نیاز داشت و نتایج آن برای کوتاه‌مدت دیده نشده بود.
مباحث زیربنایی یکی از گرفتاری‌های دولت‌ها در کشور است
وی با تصریح بر این که این تقسیم‌بندی تنها به بخش مخابرات مربوط نیست، بلکه در اکثر بخش‌ها قابل تعمیم است، گفت: امور جاری هر چند زمان‌بر هستند و معمولا وقت اصلی مسوولان را به خود اختصاص می‌دهند، اما نمی‌توانند مسائل را به صورت ریشه‌یی حل کنند؛ ولی در مقابل، انجام امور توسعه‌یی و زیربنایی بسیار پیچیده‌تر هستند و در عین حال از اهمیت بالایی برخوردارند خصوصا در امور زیربنایی که برای انجام آن به تغییر دیدگاه‌ها، تفکرها و اصلاح ساختار نیاز بوده و کار بسیار سخت‌تری است و ممکن است امور زیربنایی و توسعه‌یی فدای امور اجرایی شوند.
معتمدی با اشاره به مباحث زیربنایی به عنوان یکی از گرفتاری‌های دولت‌ها در کشور و این که نگاه کوتاه مدت و محدود به چهار سال در مدیریت باعث شده که بیشتر به سیاست‌هایی که سریع به جواب می‌رسند روی آورده شود و از مباحث زیربنایی غافل شویم، تصریح کرد: ولی ما در برنامه‌ی سوم سعی کردیم به هر سه بخش بپردازیم و برای این منظور سعی کردیم تقسیم کار مناسبی انجام شود و در همین ارتباط حوزه‌ی حاکمیت در وزارت ارتباطات بیشتر به مباحث زیربنایی پرداخت و شرکتها نیز به امور جاری و توسعه‌یی پرداختند و سعی شد در هر سه حوزه فعالیتهای مناسبی انجام شود.
زمینه‌ی توسعه‌ی همه‌ی خدمات مخابراتی، با تکمیل شبکه فیبر نوری فراهم شد
او یاد آور شد: در برنامه‌ی سوم، در مورد زیرساخت مخابراتی کار به‌صورت زیربنایی صورت گرفت و با تکمیل شبکه فیبر نوری کشور، زمینه‌ی توسعه‌ی همه خدمات مخابراتی فراهم شد؛ در تلفن ثابت نیز بیشتر به توسعه نیاز بود که این کار نیز به‌صورت جهشی انجام شد و تلفن ثابت به دو برابر افزایش یافت.
بخش زیادی از فعالیت مجموعه‌ی وزارت به تلفن همراه معطوف شد
او ادامه داد: در مورد تلفن همراه، با توجه به تقاضای بسیار بالایی که برای این خدمات به وجود آمد، شرایط دشواری برای وزارتخانه ایجاد شد، خصوصا این که تعداد تلفن همراه در ابتدای برنامه کمتر از 500 هزار شماره بود و به همین دلیل بخش زیادی از فعالیت مجموعه‌ی وزارت به این فن‌آوری معطوف شد و در این ارتباط برنامه‌ریزی‌های لازم انجام و توسعه بسیار خوبی ایجاد شد.
وی افزود: در بخش تلفن همراه تا پایان کار دولت پیشین به رقم حدودی 5/7 میلیون رسیدیم که سه‌برابر هدف برنامه‌ی سوم کار انجام شد و برای رسیدن به خود کفایی کامل در برنامه‌ی چهارم نیز اقدامات زیربنایی و اساسی انجام شد؛ واگذاری امتیاز اپراتور دوم تلفن همراه، راه‌اندازی شبکه تالیا توسط بخش غیردولتی و راه‌اندازی پیمانکاران بزرگ یا GCها ازجمله کارهای زیربنایی برای حل مشکل تلفن همراه بود؛ به طوری که در اوایل کار دولت جدید شاهد ثمرات آن هستیم.
محور برنامه‌ی چهارم را باید فن‌آوری اطلاعات تشکیل دهد
وی تصریح کرد: اگر قدری هوشمندانه عمل شود، در سه سال اول برنامه‌ی چهارم مشکلات کمی و کیفی تلفن همراه باید حل شود؛ به همین دلیل، معتقدم که باید محور برنامه‌ی چهارم را فن‌آوری اطلاعات تشکیل دهد و همانطور که در سند راهبردی نیز تاکید کردیم، باید در برنامه‌ی چهارم روی سیاست‌گذاری‌های IT فکر شود که اگر حرکت جدی صورت نگیرد به سرنوشت تلفن همراه دچار میشود.
معتمدی با بیان این که در امور جاری تلفن همراه که عمدتا توسط شرکتها انجام می‌شد، گرفتاری‌هایی داشتیم که ممکن بود با غفلت و ناکارآمدی 5 تا 6 درصد BTSها همراه شود و باید مرتب نظارت می‌شد، گفت: در این راستا سعی کردیم در فروش فیش‌ها و سرویسها به روال منظمی دست پیدا کنیم؛ به گونه ای که در دوره‌ی آخر، واگذاری‌ها با یک یا دو روز اختلاف صورت گرفت و مغایرت‌های مالی کمتر از صد عدد در 5.5 میلیون واگذاری، نشان دهنده‌ی این بود که سیستم روی روال خوبی قرار گرفته است.
وی ادامه داد: طراحی بر روی شبکه‌ی تلفن همراه وجود داشت و به این خاطر که شبکه هنوز گسترده نشده بود اصلاح آن کار سختی نبود. در این راستا، طرح توسعه‌ی در بهمن‌ماه 1379آغاز شد که طبق آن باید در اردیبهشت‌ماه سال بعد، مشکلات کاملا حل و طبق برنامه‌ی توسعه با اضافه شدن 150 BTS طرح تمام می‌شد، اما طرح به اتمام رسید و جوابی حاصل نشد.
استفاده‌ی صرف از اطلاعات کتابخانه‌یی طراحی شبکه را با مشکل مواجه کرد
او ادامه داد: استفاده‌ی صرف از اطلاعات کتابخانه‌یی طراحی شبکه‌ی تلفن همراه را با مشکلاتی مواجه کرد و مشاوران داخلی توان رسیدن به طرح نهایی را نداشتند و برای اولین بار در تاریخ صنعت مخابرات از ترکیب مشاور داخلی و خارجی برای طرح‌های بزرگ مخابراتی استفاده شد.
معتمدی افزود: شرکت ایرکام، طی مناقصه‌ای با 17 میلیون دلار به عنوان مشاور انتخاب شد؛ این شرکت سابقه‌ی طراحی در 60 کشور را دارا بود، اما باید دانست که مشاور معجزه نمی‌کند؛ شهرهای کوچک را به عهده‌ی مشاوران داخلی گذاشتیم و سعی شد برای انتقال تکنولوژی در کنار یک مشاور خارجی چهار کارشناس داخلی هم حضور داشته باشند.
وی با اشاره به نتایج ایرکام در چند ماه طراحی تصریح کرد: طی چند ماه طراحی به نتیجه‌ی کمبود 40 درصدی در تجهیزات رسیدیم و این که آنتن‌ها باید در یک شبکه‌ی لانه زنبوری نصب می‌شدند که حدود 30 تا 40 درصد BTSها را جابه‌جا کردیم؛ طراحی بر اساس اصولی تایید شده بود و با اجرای آن در استانها جواب گرفتیم؛ اما طرح در تهران به اتمام نرسید تا جواب بگیریم.
او با تاکید بر این که خوب کار نکردن شبکه‌ی تلفن همراه به دلیل ناکارآمدی مشاوران نیست، خاطرنشان کرد: دو عامل نرسیدن به کیفیت ایده‌آل را می‌توان در پیچیدگی‌های ساختاری شهر تهران و ورود زیاد تجهیزات به شبکه‌ی در حال کار دانست که با تغییر شبکه و اضافه شدن تجهیزات نیازمند تنظیم مجدد خواهد بود و نبود ظرفیت کامل نیز این عوامل را تشدید می‌کند.
وی ادامه داد: نتوانستیم در تهران به ظرفیت لازم برسیم؛ ظرفیت یعنی به ازای هر مشترک در شبکه یک ایرلانگ مشخص اختصاص دهیم که شاخص اندازه‌گیری آن است و هرچه مشترک افزایش پیدا کند تعداد آنتن‌ها و به دنبال آن شبکه هم باید گسترش پیدا کند؛ بهعنوان مثال، برخی آنتن‌ها 18 سکتور دارد که هر سکتور 12 مشترک را به طور همزمان جواب می‌دهد، پس اگر مشترک اضافه شد تعداد آنتن‌ها هم به همان نسبت باید اضافه شود.
او با اشاره به این که طبق استاندارد برای توسعه‌ی شبکه‌ی تلفن همراه باید10 تا 20 درصد ظرفیت بیشتر ایجاد کرد و بر همین اساس برای فروش بعدی 1.5میلیون را پیش‌بینی کرده و تا 2.2 میلیون ظرفیت‌سازی را هم آغاز کردیم، گفت: اما در فروش بعدی با فروش 5.6 میلیونی مواجه شدیم و پیش‌بینی اشتباه از آب درآمد، چرا که هیچ وقت فروش از مرز 1.2 میلیون نفر فراتر نرفته بود، با این تجربه برای برنامه‌ی چهارم نسبت به ایجاد ظرفیت 12 میلیون شماره اقدام کردیم.
جلو انداختن ثبت‌نام تلفن همراه بهبود شبکه را در تهران به تاخیر انداخت
او معتقد است: جلو انداختن ثبت‌نام‌ها که طبق برنامه قرار بود بهمن‌ماه 85 صورت گیرد، بهبود شبکه در تهران را به تاخیر انداخت و می‌توان گفت اشتباه بود. در برنامه‌ریزی انجام شده قرار بود تا بهبود کامل شبکه، فروش فیش نداشته باشیم، البته همیشه همه‌ی تصمیم‌گیری‌ها با وزارت ارتباطات نیست.
معتمدی با بیان این که انعقاد قراداد با پیمانکاران عمده یا GC بهعنوان یکی از افتخارات دولت آقای خاتمی بود، به ایسنا گفت: اصل GC از کارهای زیربنایی بود که برای ایجاد این پیمانکاران از سال 81 کار کردیم و شرکتهای خصوصی به تشکیل کنسرسیوم اقدام کردند و با سازمان مدیریت ضوابط GCها را در بخش مخابرات تدوین کردیم، GCها به دریافت مجوز از سازمان مدیریت مکلف شدند و 20 شرکت یا کنسرسیوم به عنوان GC درجه‌ی یک مجوز گرفتند و پس از برگزاری مناقصه از بین این 20 کنسرسیوم، سه کنسرسیوم انتخاب شدند و جمعا قراردادی حدود 700 میلیون با آنها منعقد شد.
وی تصریح کرد: اصل GC روشی است که برای اولین بار در تاریخ مخابرات ارایه شد و از کارهای زیربنایی بود؛ کشور باید توانایی بخش خصوصی را به عنوان پیمانکار عمده در بخش مخابرات تقویت کند و دولت در کنار GCها قرار گیرد و اگر پول به این شرکتها تزریق نشود با ورشکستگی مواجه خواهند شد.
به گفته‌ی او این روال در تمام قراردادهای صنایع دیگر با GCها دیده میشود؛ مدیران دولتی باید توان حل مشکل را داشته باشند؛ نه این که فعالیت آنها را متوقف کنند؛ توسعه‌ی هفت تا هشت میلیون در دوره‌ی زمانی یک تا دو سال کار توسط دولت با استفاده از پیمانکاران جزء، غیرممکن است.
او ادامه داد: از آن جا که قرارداد در سازمان‌های دولتی از پروسه‌ی سنگینی برخوردار است، کار در قالب ده‌ها قرارداد به سادگی انجام نمی‌پذیرد و نظارت هم سخت میشود؛ پیمانکار عمده در ابتدا تضمین بالای مالی را متقبل میشود که نشان‌دهنده آن است که از توان مالی برخوردارند، اما در عین حال نیاز به کمک دارند.
وزیر پیشین ICT خاطرنشان کرد: از سال 1372 که تلفن همراه وارد کشور شد تا انتهای دولت قبلی هفت میلیون و صد هزار شماره منهای تالیا ایجاد شد، اما GCها، در 9 ماه قرارداد باید 5/7 میلیون ظرفیت ایجاد می‌کردند؛ این در حالی است که حتی اگر به جای 9 ماه، کار را دو سال تحویل دهند، موفقیت بزرگی برای کشور است و اگر GCها جواب ندهند که تجربه‌ی تلخی برای کشور محسوب میشود و دیگر بخش خصوصی حاضر نیست که در این بخش سرمایه‌گذاری کند.
وی معتقد است: نباید به دنبال مقصر گشت. هدف انجام کار است. این طرح باید تمام شود و اگر تمام شود بیش از تاریخ 12 ساله‌ی تلفن همراه در کشور، ظرفیت‌سازی صورت می‌گیرد و تلفن همراه استاندارد دست مردم خواهیم داشت.
این عضو هیات علمی دانشگاه در بخشی دیگری از سخنان خود گفت: تولید در کشور باید بر اساس ارزش افزوده باشد و اگر ارزبری بالایی داشته باشد، برای کشور صرفه‌ی اقتصادی نخواهد داشت؛ باید در هر بخش مدل توسعه‌یی وجود داشته باشد که ما در مخابرات این مدل را پیاده کردیم.
وی افزود: در تولید باید از دانش فنی بهره‌مند بود؛ صنعت وابسته به سخت‌افزار مشکل را حل نخواهد کرد؛ زیرا سخت‌افزار در الکترونیک کمتر از ده درصد ارزش را تشکیل می‌دهد و 90 درصد بقیه به دانش فنی و نرم‌افزار و طراحی است، تولید گوشی تلفن همراه هم با در نظر گرفتن ارزش افزوده‌ی تولید برای کشور و منافع ملی غیر ممکن است؛ مگر این که به دو برابر قیمت به مصرف‌کننده فروخته شود و هزینه خسارت را مردم متقبل شوند.
وی ادامه داد: مطمئنا در هیچ کشوری همه چیز تولید نمی‌شود؛ تولید، باید مزیت کشور محسوب شود و نباید به اقیانوسی به عمق یک وجب تن داد؛ البته توسعه‌ی کشور بدون توسعه‌ی صنعتی قابل تصور نیست و نیازمند این هستیم که صاحب صنعت باشیم و بخش عمده‌ای از تولید ناخالص ملی را تولید داخلی شامل شود؛ ولی باید مدل توسعه‌ی مناسب ترسیم کرد.
او با بیان این که ما شاید اولین دستگاهی بودیم که قبل از برنامه، سند راهبردی شامل راهکارهای اجرایی و رسیدن به اهداف را ارایه کردیم و این سند را بالاتر از اهداف برنامه سوم دیده بودیم، گفت: برنامه‌ی چهارم توسعه، باید بر پایه‌ی IT باشد؛ چراکه به مشکلات تلفن همراه در برنامه‌ی سوم خصوصا به ارایه‌ی مجوز اپراتور دوم، تالیا و استقبال بخش خصوصی در قالب GCها پرداخته شد.
توسعه‌ی اینترنت فقط به‌معنای افزایش تعداد کاربران نیست
وی در ادامه در تشریح روند فعالیت در حوزه‌ی فن‌آوری اطلاعات اظهار کرد: در بهمن ماه سال 79، 200 هزار کاربر اینترنت داشتیم که در شهریور 84 به 5/7 میلیون رسید و به لحاظ تعداد کاربران توفیق خوبی حاصل شد و سالانه 5/1 تا دو میلیون کاربر اضافه میشود که جهش خوبی است.
او با بیان این که بالاترین رشد را در خاورمیانه داشتیم، گفت: ارایه‌ی خدمات را به عهده‌ی بخش خصوصی گذاشتیم، شبکه را ایجاد کردیم و کاربر هم حضور داشت؛ اما مشکل نبود کاربردهای IT بود که آن را تحت عنوان تکفا دیدیم و دستگاههای دولتی طرف عمده‌ی تکفا بودند. این طرح از نظر تئوری و اجرایی خوب دیده شده بود، اما حرکت کندی داشت.
او با بیان این که توسعه‌ی این بخش فقط به معنای افزایش تعداد کاربران نیست، بلکه در حال حاضر بحث مهم‌تر افزایش کاربردهای IT روی خطوط پرسرعت ADSL است که در سند راهبردی سه میلیون شماره دیده شده بود، گفت: شاخص اصلی در دنیا در حال حاضر تعداد خطوط پرظرفیت است و برای رسیدن به این هدف مجوزهایی هم در ایران داده شد.
میزان استفاده‌ی هر کاربر از اینترنت در کشور چهار تا پنج دقیقه است
معتمدی با اشاره به این که نبود کاربردها حضور کاربر را بی‌معنا می‌کند و باید مشکلات IT در برنامه‌ها حل شود، تصریح کرد: میزان استفاده‌ی هر کاربر از اینترنت با میانگین دنیا قابل مقایسه نیست؛ متوسط میانگین جهانی یک ساعت است که در کشور ما چهار تا پنج دقیقه است، اما مسلما اگر کاربردها ایجاد شود، این متوسط افزایش پیدا خواهد کرد.
وی در مورد نظام جامع فن‌آوری اطلاعات و علت تاخیر در تدوین آن گفت: در سند راهبردی، IT به صورت کامل دیده شده است؛ اما نظام جامع کامل‌تر است و همه‌ی عوامل مربوط به IT را در برمی‌گیرد و از طرفی وظیفه‌ی سیاست‌گذار در نظام جامع مشخص میشود.
او ادامه داد: آن گونه که قبلا طراحی کردیم و در قانون وزارت ارتباطات هم آمده است، با تشکیل شورای عالی فن‌آوری اطلاعات، بهعنوان راس هرم نظام جامع و زیر نظر ریاست جمهوری، تکلیف وزارت و بخش خصوصی مشخص شده است و البته این‌طور هم نیست که تا نظام جامع IT ایجاد نشود، فن‌آوری اطلاعات نخواهیم داشت.
