این روزها که اینترنت با محدودیت مواجه شده است، جای خالی شبکه ملی اطلاعات بیشتر احساس می شود، مشکلی که می‌شد به راحتی و با اشتراک گذاری داده‌ها و اتصال نهادها به این شبکه حل شود، اکنون موجب شده تا بسیاری از امور مهم کشور انجام نشود.
با اعلام خبر بنزین ۳۰۰۰ تومانی، برخی از افراد سودجو از نارضایتی و ابهام مردم در این خبر سوء استفاده کرده و اقدام به اغتشاش در شهرهای مختلف کردند. به دنبال ساماندهی شدن این اغتشاشات در فضای مجازی، شورای امنیت کشور دستور محدودیت اینترنت را ابلاغ کرد.
* قطع شبکه‌های اجتماعی در کشورهای دیگر
اما کشورهای دیگر در این مواقع چه اقداماتی انجام می‌دهند؟ بنابر گزارش‌های متعددی که در سایتهای خبری ترکیه منتشر شده، در شرایط بحرانی این کشور نیز مجبور شد دسترسی شهروندانش به شبکه‌های اجتماعی نظیر توییتر، اینستاگرام، فیس‌بوک و واتس‌اپ را قطع کند تا دوباره آرامش در کشور حاکم شود.
ترکیه در سال ۲۰۱۶ یک قانون به نام «killswitch» را به تصویب رساند و به مرجع نظارتی ICTA اجازه داد که بخشی از اینترنت را به دلیل جنگ یا نیازهای امنیتی ملی بدون نیاز به نظارت وزیر مربوطه، قطع و به حالت تعلیق درآورد.
محدودیت اینترنت در کشورهای دیگر دنیا نیز اجرایی شده است، اما با اجرایی شدن محدویت‌های اینترنتی، مشکلاتی برای افرادی که در بستر اینترنت فعالیت می‌کنند ایجاد می‌شود، برخی راه تامین معاش خانواده خود را بر همین شبکه‌های اجتماعی بنا کرده‌اند. مردم هم حق دارند اگر گلایه‌مند باشند. برای همین کمپین‌های متعددی در اعتراض به همین اختلالات در «فارس من» به ثبت رسیده است.
مثلاً یکی از کاربران برای بخش فارس من خبرگزاری فارس نوشته: «محل کسب درآمد من از طریق اینترنت و اینستاگرام بابت فروش زیورآلات است که قطع شده است، این دو روز تقریباً 400 ضرر کردم. حالا بگذریم از این همه گرانی، چرا اینترنت را قطع می‌کنید تا باعث اختلال در کسب و کار من جوان گردد!؟» یکی دیگر از کاربران هم در یک کمپین مشابه دیگر نوشته: «بعد از شلوغی‌های مربوط به بنزین نیازی نیست وقت و انرژی ملت تلف بشه بابت نبود اینترنت. لطفاً سریعتر وصل کنید کار و زندگی داریم!»
* کسب و کارهای زمین‌مانده و جای خالی شبکه ملی اطلاعات
یکی از دلایل مهمی که موجب عدم دسترسی نهادهای مختلف به اطلاعات شد، عدم اتصال آنها به شبکه ملی اطلاعات است، چرا که این شبکه بدون نیاز به سرورهای خارجی، قابل استفاده است، شبکهای امن که میتواند بستر مناسبی برای فعالیت مردم باشد. این نوع شبکه در کشورهای دیگر آزمون خود را به خوبی پس داده‌اند، مثلا شبکه Kwangmyong در کره شمالی به موازات شبکه اینترنت و به صورت مستقل از آن و با هدف محدودیت ارتباطات خارجی کاربران و تأمین نیازهای ارتباطی داخلی راه اندازی شد.
کشور هند نیز نوعی از شبکه ملی اطلاعات را با نام شبکه ملی دانش داراست، نام‌گذاری شبکه ملی دانش هند از آن جهت است که جمع‌آوری اطلاعات منتج به دانش می‌شود. همچنین در کشور هند مانند ایران، سازمانی به نام سازمان فناوری اطلاعات در زیرمجموعه وزارت ارتباطات این کشور، مسؤول شبکه ملی دانش است.
در همسایگی ایران کشور کوچک کویت نیز از چنین شبکهای برخوردار است، در کشور برزیل نیز شبکهای شبیه به شبکه ملی اطلاعات ایران با عنوان شبکه سلامت وجود دارد، کشور کره جنوبی که از نظر آمادگی الکترونیک و پهنای باند رتبه نخست را در دنیا دارد و مقامات وقت وزرات ارتباطات بارها در مورد راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات، این کشور را مورد مثال قرار داده‌اند، ۸۰ درصد پهنای باند داخلی است، یعنی شبکهای دارد که بی‌نیاز از ارتباطات خارجی، ۸۰ درصد ارتباطات کره در آن داخل به گردش در می‌آید. چین نیز یکی از کشورهایی است که در کنار استفاده از اینترنت سال‌هاست شبکه اینترنت ملی خود را راه اندازی کرده است، اما به راستی در راستای شبکه ملی اطلاعات ما کجا قرار داریم و چه می‌کنیم؟
* عدم همکاری نهادها و سازمان های دولتی و غیر دولتی برای تحقق شبکه ملی اطلاعات
رمضانعلی سبحانی فر، رئیس کمیته ارتباطات کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با خبرنگار گروه علمی و دانشگاهی خبرگزاری فارس با اشاره به عدم همکاری نهادها و سازمان های دولتی و غیر دولتی برای تحقق شبکه ملی اطلاعات گفت: این شبکه نیاز دارد تا نهادها و سازمان های مختلف اطلاعات خود را در بستر آن قرار دهند اما این چنین به نظر می رسد که دستگاه‌های مختلف سامانه‌هایی را ایجاد کرده و به صورت جزیره‌ای فعالیت می کنند.
وی ادامه داد: به این ترتیب، مجموعه هر سازمانی با سامانه های جزیره ای فعالیت می کند و اطلاعاتش فقط در همان سازمان باقی می ماند، البته حداقل داده هایی که حساسیت زیادی ندارد را در شبکه ملی اطلاعات به اشتراک می گذارند.
سبحانی فر تصریح کرد: شبکه ملی اطلاعات میتواند داده‌های کشور را در یک محیط امن قرار داده و بر روی سرورهای داخلی بگذارد.همین امر موجب می شود تا برای استفاده از این اطلاعات بدون نیاز به پشتیبانی سرورهای خارجی، دستگاهها اقدام به دریافت داده‌ها کنند.
* گاوصندوق اطلاعات کشور
سید مرتضی موسویان، رئیس هیأت مدیره انجمن علمی سواد رسانهای نیز در گفت‌وگو با خبرنگار گروه علمی و دانشگاهی خبرگزاری فارس، اظهار کرد: برای شبکه ملی اطلاعات الزاماتی در شورای عالی فضای مجازی مصوب شد اما این الزامات به این معنی نیست که دسترسی مردم به فضای اطلاعاتی خارج از کشور قطع شود.
موسویان در ادامه بیان کرد: حضور دستگاهها در شبکه ملی اطلاعات به این معنی است که تمامی اطلاعات در بستر سرورهای داخلی قرار بگیرد و به این ترتیب برای دسترسی به این اطلاعات، دیگر احتیاجی به اتصال به شبکه ها و سرورهای خارجی نیست.
رئیس هیأت مدیره انجمن علمی سواد رسانهای ادامه داد: البته نباید فراموش کرد موضوع شبکه ملی اطلاعات اصلا سیاسی نیست و شبکه ملی اطلاعات مانند یک گاوصندوق، سرمایه‌های کشور را حفظ می کند.
* همکاری محدود نهادها با شبکه ملی اطلاعات
رضا باقری اصل دبیر شورای اجرایی فناوری اطلاعات، پیش از این نیز در نشست خبری تیرماه پیرامون تحقق دولت الکترونیک توضیحاتی درباره عدم همکاری برخی از نهاد ها و دستگاهها ارائه کرد.
باقری اصل، از همکاری برخی نهادها با اجرای این طرح خبر داد و گفت: دولت ۲۳ پروژه را در اولویت خود قرار داده است و تکالیفی هم بر عهده شورای اجرایی فناوری اطلاعات گذاشته است، این مصوبات بر اساس نظر شورای عالی فضای مجازی است و تاکنون نهادهایی مانند سازمان ثبت احوال، توانسته است به این شبکه متصل شود و اطلاعات خود را در آن قرار دهد.
وی ادامه داد: با همکاری نهادها برای تحقق شبکه ملی اطلاعات، می توان بسیاری از فرم های اداری را حذف کرد و در وقت و انرژی صرفه جویی کرد.
دبیر شورای اجرایی فناوری اطلاعات تصریح کرد: این در حالی است که برخی از نهادها در ارائه اطلاعات مهمشان و اشتراک گذاشتن آنها در این شبکه تعلل می کنند و بسیاری از داده های مهم نهادها در این بستر قرار نگرفته است.
در این روزها که اینترنت با محدودیت روبرو است، قرار نگرفتن اطلاعات مهم و کلیدی، عدم اعتماد دستگاهها به شبکه ملی اطلاعات، شبکه ای که داده های آن روی سرورهای داخلی قرار می‌گیرد، موجب دامن زدن به مشکلات در فرایندهای اداری شده است.مشکلی که می شد به راحتی و با اتصال نهادها به شبکه ملی اطلاعات حل شود، اکنون موجب شده تا بسیاری از امور مهم کشور انجام نشود.
* شبکه ملی اطلاعات از ضروریات حکومت و قدرت است
یعقوب فتح الهی معاون پژوهش و فناوری دانشگاه تربیت مدرس نیز در گفت‌وگو با خبرنگار گروه علمی و دانشگاهی خبرگزاری فارس با اشاره به اهمیت شبکه ملی اطلاعات گفت: کشور در شرایط اضطراری و غیراضطراری نیازمند شبکه اجتماعی و علمی بومی است و باید هر چه سریعتر شبکه ملی اطلاعات راه اندازی شود چراکه از ضروریات حکومت و قدرت است.
وی افزود: کشور چه در زمان نرمال و غیر نرمال نیازمند تبادل اطلاعات، گردش اطلاعات و دسترسی اطلاعات است در واقع برای آنالیز مولفه های مختلف اجتماعی و همچنین کارکرد عادی و افزایش کارکرد نیازمند شبکه داخلی هستیم.
* ایران باید از هویت داخلی خود استفاده کند
فتح الهی تصریح کرد: ایران باید با راه اندازی شبکه ملی اطلاعات از هویت داخلی خودش استفاده کند زیرا در صورت قطع شبکه جهانی بتواند با شبکه داخلی فعالیت خود را ادامه دهد این در حالی است که اهمال کاری، تنبلی و سهل انگاری در ایجاد شبکه ملی اطلاعات غیر قابل قبول است.
محمدحسن انتظاری عضو شورای عالی فضای مجازی نیز در گفت‌وگو با خبرنگار گروه علمی و دانشگاهی خبرگزاری فارس، درباره قطعی اینترنت در دو روز گذشته و لزوم وجود شبکه ملی اطلاعات توضیح داد: اگر شبکه ملی اطلاعات هر چه سریعتر راه‌اندازی شود و کسب و کارهای اقتصادی که در فضای مجازی فعالیت می‌کنند از این شبکه استفاده کرده و اطلاعاتشان روی زیرساختهای داخلی شکل بگیرد، دیگر شاهد چنین مشکلاتی برای انجام فرایندهای اداری و کسب و کارهای آنلاین نخواهیم بود.
وی افزود: در چنین مواقعی است که ضرورت ایجاد شبکه ملی اطلاعات مشخص می‌شود چرا که نبود این شبکه موجب اختلال در کار کسب و کارهای مبتنی بر شبکه‌های اجتماعی و فعالیت ادارات و سازمان‌های دولتی شده است.
* قطعی اینترنت سبب مشکل خاصی برای افرادی که سرور داخلی دارند، نشد
مدیرعامل یکی از کسب و کارهای اینترنتی نیز در گفت‌وگو با خبرنگار گروه علمی و دانشگاهی خبرگزاری فارس، گفت: وب‌سایت‌های مشابه وبسایت ما دچار مشکلات زیادی با محدودیت اینترنت شده‌اند اما از آنجا که این وبسایت پیش از این به شبکه ملی اطلاعات متصل شده بود و سرورهای آن داخلی است به مشکلی برنخوردیم و کاربران همچنان امکان استفاده از سایت ما را داشته‌اند.
وی افزود: اما موضوعی که مشکلاتی را ایجاد کرده این است که بسیاری از کاربران در موتورهای جست‌وجوی خارجی نام سایت ما را سرچ می‌کنند و این عدم فعالیت موتور جست‌وجوی ایرانی را پیش از قبل برای ما مشکل کرده است.
مدیرعامل این کسب و کار اینترنتی در ادامه گفت: در روز اول قطعی اینترنت آمار بازدید از سایت ما به نصف کاهش پیدا کرد اما خوشبختانه توانستیم با ارسال پیامک به جامعه هدف این مخاطبین را بازگردانیم البته ارسال پیامک هزینه زیادی برای ما داشت. با این حال اتصال به شبکه ملی اطلاعات موجب شد تا ما بتوانیم همچنان در روزهای محدودیت اینترنت فعالیت خود را ادامه دهیم.
وی تصریح کرد: البته ابزارهای آماری و آنالیزهای ما خارجی است و برای آنالیز سایت به مشکل برخوردیم و آمار ثبت آگهی نیز نصف شده است.
شاید محدودیت‌های اینترنتی این روزهای کشور زنگ هشداری باشد برای مدیرانی که کمتر به شبکه ملی اطلاعات توجه دارند.
