جدود ۷ ماه تا انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۰ باقی مانده و باتوجه به شیوع ویروس کرونا، بحث انتخابات الکترونیکی بار دیگر مورد توجه قرار گرفته است. در این گزارش نگاهی به تاریخچه انتخابات الکترونیکی در ایران و موانع برگزاری آن داشتیم.
تسنیم- هر ساله با نزدیک شدن به زمان انتخابات، موضوع برگزاری انتخابات الکترونیکی به یکی از موضوعات داغ کشور تبدیل میشود و حالا که حدود 7 ماه تا انتخابات ریاست جمهوری 1400 باقی مانده و پیش‌بینی میشود که انتشار ویروس کرونا تا خرداد 1400 نیز ادامه پیدا کند، بحث استفاده از انتخابات الکترونیکی بار دیگر مورد توجه کارشناسان و مردم قرار گرفته است.
از آنجا که نحوه برگزاری انتخابات تاثیر مستقیمی بر مشارکت مردم می‌گذارد، کشورهایی که در این برهه زمانی مجبور به برگزاری انتخابات شده‌اند با رعایت پروتکل‌ها توانسته‌اند شرایط را برای مشارکت شهروندان فراهم کنند.
در ایران هم طبق اظهارات اخیر شورای نگهبان و وزارت کشور در نشست‌های خبری هر دو نهاد اعلام کردند طرح‌هایی برای برگزاری سالم انتخابات دارند. یکی از این طرح‌ها الکترونیکی شدن مرحله اخذ رای است.
انتخابات الکترونیک به چه معناست؟
انتخابات الکترونیکی، سیستم انتخاباتی است که برای رأی دهندگان این امکان را فراهم می‌کند تا با بالاترین ضریب حفاظتی و امنیتی، رأی خود را به صورت الکترونیکی انتخاب کنند. در این نوع انتخابات، مراحل رای دادن، شمارش و اعلام آراء به صورت کاملاً مکانیزه و الکترونیکی و با کمک کامپیوتر انجام می شود.
رای‌گیری الکترونیکی از طریق روش‌های مختلفی همچون رای‌گیری از طریق کیوسک‌های مخابرات، اینترنت، تلفن، کارت‌های پانچ و اسکن نوری انجام میشود.
روش‌های برگزاری انتخابات الکترونیکی
کشورهای برگزار کننده انتخابات الکترونیکی به طور عمده از دو روش برای اجرا کردن این سیستم استفاده می‌کنند:
- 1- رای‌گیری کامپیوتری (ایستگاهی)
در این روش با استفاده از کامپیوتراین امکان برای رای دهندگان فراهم می شود تا کاندیدای مورد نظر خود را توسط مانیتورهای حساس دستی یا صفحه کلید یا مدادهای الکترونیکی، تعیین و مشخص کنند. استفاده از دستگاه های به نام e-slate در این روش مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این روش امکان معرفی نامزد ها در کنار عکس هر کدام نیز وجود دارد تا افراد کمتر دچار خطا شوند.
در این روش نیازی نیست که شهروندان در محل رای گیری حضور پیدا کنند. به همین خاطر از نظر اقتصادی برخلاف روش اول برای دولت مقرون به صرفه است. شهروندان واجد شرایط در هر مکانی که باشند میتوانند با مراجعه به سایتهای اینترنتی که برای این کار تهیه شده‌اند، رای خود را به نفع نامزد مورد نظر ثبت کنند. این روش برای اولین بار در رای‌گیری ریاست جمهوری سال 2000 در آمریکا مورد استفاده قرار گرفت.
رای‌گیری الکترونیکی چه مزایایی دارد؟
استفاده از این نوع انتخابات با کمک فناوری‌های پیشرفته به جای برگزاری انتخابات به روش سنتی مزایای زیادی دارد که می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- 1- آنی بودن اعلام نتیجه انتخابات
مزیت اولیه رای‌گیری الکترونیکی، سرعت آن است. در روش سنتی انتخابات کاغذی، رأی‌ها افراد شرکت کننده باید در مرحله اول از تمامی حوزه‌ها جمع آوری شده و بعد از جمع آوری، شمارش شوند و در پایان نتیجه به مراکز ارسال شوند. این روند زمان‌بر است و گاهی ممکن است چند روز زمان ببرد. اما در رای‌گیری الکترونیکی نتایج تقریبا به‌طور آنی به دست می‌آیند. با رای‌گیری الکترونیکی به‌جای روزها تنها نیاز به نهایتا چند ساعت خواهیم بود.
- 2- افزایش میزان مشارکت مردم
یکی دیگر از ویژگی‌های برگزاری انتخابات به صورت الکترونیکی، افزایش میزان مشارکت مردم است. در این روش ثبت رای آسان‌تر شده و مردم میتوانند از خانه یا محل کار خود به آسانی رای خود را ثبت کنند. رای‌گیری الکترونیکی رای‌دهی افراد با ناتوانی جسمی را نیز آسان‌تر می‌کند. در حال حاضر این افراد برای ثبت رای خود نیاز به کمک داشته و امکان افشای رای ایشان وجود دارد. اما استفاده از فناوری جدید این فرایند را برای این افراد آسان‌تر و شخصی‌تر از قبل می‌کند.
آخرین مزیت مهم و اساسی رای‌گیری الکترونیکی در کاهش هزینههای انتخابات در بلند مدت است. انتخابات کاغذی نیاز به کاغذ، جوهر، افراد مسئول حوزه و حمل و نقل رای‌‌ها داشته که هزینه زیادی را برای کشور به همراه دارند. این هزینهها می‌تواند باعث کاهش انتخاباتهای گسترده و حتی محلی شده تا امکان برگزاری انتخاباتهای مهم‌تر فراهم باشد. البته توسعه و نگه‌داری سیستم الکترونیکی رای‌گیری هم دارای هزینه است اما این هزینه تنها یک بار بوده و به محض فراهم آمدن زیرساخت مناسب دیگر لازم به هزینه اضافی نیست.
ایران و انتخابات الکترونیکی
سال 95 بود که مقام معظم رهبری بر «بهره‌گیری از فناوری‌های نوین در جهت حداکثرسازی شفافیت، سرعت و سلامت در اخذ و شمارش آرا و اعلام نتایج» تاکید کردند. بخشی از این سیاست‌های ابلاغی، صراحتا اعلام کرده بود که «در راستای افزایش شفافیت، دقت و سلامت انتخابات، وزارت کشور موظف است کلیه مراحل انتخابات به‌ویژه احراز هویت رای‌دهندگان، اخذ رای، شمارش آرا و اعلام نتایج را به‌صورت الکترونیک طراحی و اجرا کند».
برگزاری انتخابات الکترونیک از وعده‌های دولت فعلی نیز بوده است.
سال گذشته نیز حسن روحانی رئیس جمهور در یکی از سخنرانی‌هایش به روش اخذ رأی در انتخابات انتقاد کرد. وی در بهمن‌ماه 98 در همایش سراسری استانداران و فرمانداران تاکید می‌کند که صندوق آرا به شکلی کنونی را نمی‌پسندد و می‌گوید: «به وزیر کشور در هر دوره‌ای تاکید کردیم و ایشان نیز این موضوع را دنبال کردند اما نشد. این انتخابات را الکترونیکی کنید. افغانستان هم این کار را کرد. مردم رأی را روی کاغذ می‌نویسند، توی صندوق می‌اندازند، فردی آن رأی را می‌خواند و فرد دیگری آن را علامت می‌زند و البته معلوم نیست این فرد چه می‌خواند و آن یکی کجا را علامت می‌زند، هم اینکه علامت زدند در پایان، نوبت به تجمیع آرا میشود که چه بساطی پیش می‌آید که باید همه آنجا مراقب باشیم».
اما به واقع چه دستگاه و نهادی باید بستر برگزاری انتخابات را فراهم کند؟
حدودا 21 سال پیش در قانون انتخابات مجلس شورای اسلامی مصوب سال 1378، برگزاری انتخابات الکترونیک در تبصره‌هایی از ماده 9 این قانون مورد اشاره قرار گرفت. همچنین در «تبصره 6» ماده 9 این قانون که در خرداد ماه سال 1395 اصلاح شده است، آمده: «وزارت کشور موظف است ظرف مدت شش ماه از زمان تصویب این قانون، نسبت به نوینسازی شیوه‌های اخذ رأی و شمارش آرا، به‌منظور دقت، سلامت و نظارت بهتر در اخذ، شمارش و اعلام نتایج و همینطور استانداردسازی صندوق‌های اخذ رأی در حدود اعتبارات مصوب و پس از تأیید شورای نگهبان اقدام نماید».
در تبصره 7 ماده 9 این قانون نیز چنین آمده است که «وزارت کشور موظف است با هماهنگی و موافقت شورای نگهبان تمام مراحل انتخابات را در حدود اعتبارات مصوب با استفاده از روش‌ها و فناوری‌های نوین برگزار کند». در تبصره‌های دیگر این ماده نیز به چگونگی برگزاری این نوع از انتخابات و روش‌های تحقق آن پرداخته شده است.
موضوع مهم و قابل توجه این است که پس از گذشت حدود 20 سال وزارت کشور به موجب تفویض وظیفه قانونی خود، تا چه اندازه به نوین سازی شیوه‌های اخذ رأی و شمارش آرا دست یافته و موفق بوده است.
نظر شورای نگهبان درباره انتخابات الکترونیک
شهریور ماه سال 95 از عباسعلی کدخدایی سخنگوی شورای نگهبان سوال میشود که در جمهوری اسلامی 16 سال است که درگیر موضوع برگزاری انتخابات الکترونیک هستیم فکر نمی‌کنید طولانی شدن این پروسه شائبه برانگیز است؟ در حالی که عده‌ای مطرح می‌کنند شورای نگهبان به هر دلیل با این موضوع مخالف است و کدخدایی پاسخ می‌دهد: «این تهمت است. نخستین گام‌های انتخابات الکترونیک را شورای نگهبان برداشت. زمانی که تجمیع انتخابات را انجام دادیم وزارت کشور تا چند سال بعد هیچ کاری در رابطه با الکترونیک کردن انتخابات نکرد».
وی در ادامه گفته بود: «شورای نگهبان مدعی است برای برگزاری انتخابات الکترونیک، پیشگام است. چون نیاز ماست. درست است توان علمی ما مخصوصاً در حوزه الکترونیک بسیار زیاد است اما در حوزه اجرا وزارت کشور مسئول است. آنها باید جلو آمده و مسأله را مطرح کنند. شورای نگهبان هم در حدود وظایف نظارتی‌اش ورود می‌کند. به کرات به وزارت کشور اعلام شده تا زمانی که به لحاظ قانونی، زیرساختها و تجهیزات آمادگی وجود نداشته باشد، نمی‌توان انتخابات را الکترونیک کرد».
سخنگوی شورای نگهبان اما در آخرین اظهار نظر خود در رابطه با برگزاری انتخابات الکترونیک، اجرای آن را منوط به رفع اشکالات مربوط به امنیت آرا عنوان کرده و گفته است: «انتخابات الکترونیک یک الزام قانونی است و مجلس مصوبه‌ای دارد که باید الکترونیک باشد، این کار می‌تواند محاسنی از جمله سرعت در شمارش و دقت بیشتر داشته باشد اما مستلزم رفع اشکالات مربوط به امنیت آرا است. برای انتخابات مجلس، ریاست‌جمهوری و خبرگان حساسیت بیشتری داریم و تاکنون درخواست ما از وزارت کشور مربوط به تأمین امنیت روش‌های رأیگیری الکترونیکی بوده که اگر تضمین کنند، آمادگی داریم اما اگر نشود به روش‌های قبلی برمی‌گردیم تا برای ادوار آینده به روش جامع برسیم.»
وی ادامه می‌دهد: «در خصوص انتخابات الکترونیک، کارشناسان ما از یک سال گذشته در این جهت با وزارت کشور همکاری خوبی داشتند. در هر جا و منطقه‌ای که این امکان برای ما فراهم شود و از نظر امنیت اطمینان لازم را داشته باشیم، با وزارت کشور همکاری خواهیم داشت، هنوز شعب مشخص نشده اما هر زمان به نتیجه و توافق برسیم، اعلام خواهد شد.»
سیامک ره پیک یکی دیگر از اعضای حقوقدان شورای نگهبان نیز 11 اردیبهشت ماه سال 98 در این رابطه گفته بود: «شورای نگهبان نه تنها از این دوره بلکه از دوره‌های گذشته با فناوری نوین موافق است و در این رابطه قانون هم داریم. اصل الکترونیکی شدن انتخابات برای هیچ‌کس قابل مخالفت نیست. اگر شرایطی مبنی بر اینکه نظارت شورای نگهبان را مخدوش نکند، امنیت انتخابات رعایت شود و همچنین مشارکت وجود داشته و به مشارکت و صحت انتخابات و شرایط دیگر خدشه‌ای وارد نشود، شورای نگهبان با الکترونیکی شدن انتخابات موافق است».
وی ادامه داده است: «البته اکنون هم از چند فرآیندی که دوستان می‌گویند انتخابات الکترونیکی میشود، به بخش عمده آن عمل می‌کنیم ولی در موضوع صندوق رأی بحث‌هایی وجود دارد. توافق شده در حدی که توافق نسبت به این موضوع (الکترونیکی شدن انتخابات) صورت می‌گیرد قابل اجرا خواهد بود، اما اگر نسبت به موضوعی در یک مرحله توافق صورت نگرفت، طبیعتاً آن مرحله قابل اجرا نخواهد بود.
آیت‌الله یزدی از فقهای سابق شورای نگهبان نیز سال گذشته در مصاحبه‌ای با بیان اینکه "در دوره‌های مختلف انتخابات از اینکه انتخابات به صورت رایانه‌ای برگزار شود طرفداری کرده‌ام"، اظهار داشت: اگر دستگاه‌های ماشینی با نظر متخصصین متعهد شورای نگهبان قابل اعتماد شد و راه‌های ورودی و دخالت در این سیستم‌های ماشینی صد در صد بسته شد، طبیعی است که انتخابات الکترونیکی بهتر از انتخابات دستی است، اما تا وقتی که اعتماد کامل متخصصین جلب نشود، سیستم دستی قابل اعتمادتر است؛ هرچند نتایج، دیرتر مشخص میشود، اما باز هم قابل اطمینان‌تر است.
وی دراین‌باره تاکید می‌کند: اگر متخصصین متعهد، سیستم‌های رایانه‌ای انتخابات را قابل اعتماد بدانند و تأیید کنند، ما هم موافق برگزاری انتخابات رایانه‌ای هستیم.
امیر شجاعان، رئیس مرکز توسعه الکترونیک وزارت کشور هم بهمن سال پیش به عدم مخالفت شورای نگهبان اذعان کرده و گفته بود: «شورای نگهبان با کلیت موضوع اخذ رأی الکترونیکی موافق است و با آن مشکلی ندارد، مقداری در مورد جزئیات باید با هم ورود پیدا کنیم و این اطمینان حاصل شود که این سیستم مشکلی ندارد و کار خود را درست انجام می‌دهد.»
** انتخابات الکترونیکی در ایران چه سابقه‌ای دارد؟
علاوه بر مزایای انتخابات الکترونیک که اجرای آن در داخل کشور را ضروری کرده است در بند 12 سیاست‌های کلی انتخابات، دولت مکلف به بهره‌گیری از فناوری‌های نوین در جهت حداکثرسازی شفافیت، سرعت و سلامت در اخذ، شمارش آرا و اعلام نتایج شده است. در واقع این مسئله امروزه یکی از راهبردهای اصلی ساختار سیاسی کشور در حوزه انتخابات است چراکه همواره مسئله رای مردم به عنوان حق‌الناس از سوی رهبری مورد توجه قرار گرفته شده و خدشه در آن حرام اعلام شده است.
بنابراین با توجه به اهمیت انتخابات در بیانات رهبر انقلاب، برگزاری انتخابات الکترونیک در سیاست های کلی انتخابات و همچنین توسط مسئولان وزارت کشور مورد توجه قرار گرفته است.
در همین زمینه در سال 96 در برخی از شعب اخذ رای پنجمین دوره انتخابات شوراهای اسلامی شهر و روستا انتخابات به صورت همزمان الکترونیکی و کاغذی برگزار شد تا مسئولان در این زمینه تجربه کسب کرده و زیر ساختها و مردم را برای این نوع انتخابات آماده کنند؛ اقدامی که می‌توانست مقدمه‌ای برای بهره‌گیری از فناوری‌های نوین در انتخابات دیگر مثل مجلس شورای اسلامی، ریاست جمهوری و مجلس خبرگان باشد.
بر اساس گزارش مرکز پژوهشهای مجلس رای‌گیری الکترونیکی انتخابات شوراهای اسلامی توسط وزارت کشور در 139 شهر از 28 استان شامل 9644 شعبه صورت پذیرفت و از این طریق 8 میلیون و 67 هزار و 701 رای اخذ شد.
از جمله نتایج این رای‌گیری الکترونیکی می‌توان به عدم توقف هیچ یک از شعب مکانیزه به دلیل نقص فنی (البته در تمامی شعب ذکر شده امکانات برگزاری رای گیری دستی نیز کاملاً فراهم بوده که در صورت خرابی تجهیزات و عدم تعمیر و یا جایگزینی آن ظرف مدت 30 دقیقه، اجازه تبدیل به شعب دستی را داشته‌اند) و شمارش صحیح صندوق‌های الکترونیکی در 99.5 درصد از شعب اشاره کرد. همچنین در این شعب تجمیع و شمارش آرا به سرعت انجام شده است. از بین 139 شهر، 43 شهر در کمتر از یک ساعت کار تجمیع نتایج آرا را به پایان رساندند که برابر با 31 درصد از شعب بودند و همچنین 57 شهر در حد فاصل یک تا دو ساعت کار خود را به اتمام رساندند که برابر با 41 درصد از شهرها بودند. ازاین رو، در مجموع مشاهده شد که 72 درصد از شهرها در کمتر از دو ساعت کار تجمیع آرا را به پایان بردند.
همچنین در انتخاباتی که تعداد نامزدها زیاد باشد رای‌گیری الکترونیکی می‌تواند در کاهش زمان رای گیری بسیار مفید باشد. کاهش خطای انسانی، افزایش دقت، کاهش تخلفات انتخاباتی، شمارش الکترونیکی سریع و دقیق که منجر به کاهش درخواست‌های بازشماری آرا میشود، از دیگر مزایای این نوع انتخابات است.
به همین دلیل هم انتخابات شورای شهر و روستا برای این مسئله توسط وزارت کشور انتخاب شد تا این موارد مورد آزمایش و ارزیابی قرار بگیرد که نتایج موفقیت آمیز بود. البته اجرای انتخابات الکترونیکی توسط وزارت کشور هم طبق گزارش مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی دارای ضعفهایی هم بوده است.
یکی از این نقاط ضعف این بود که در گواهی تاییدیه محصول توسط مرکز تحقیقات صنایع انفورماتیک تنها استانداردهای سازگاری، مغناطیسی مورد آزمایش قرار گرفته بود و در گواهی ارزیابی امنیتی توسط شرکت صنایع امنیت فضای تبادل اطلاعات و همچنین گواهی ارزیابی امنیتی تجهیزات رای‌گیری الکترونیکی مشخص نشده بود، چه ارزیابی امنیتی تحت چه استانداردی صورت گرفته است. از این رو، گواهینامه‌های اخذ شده بسیاری از ابعاد رای گیری الکترونیکی را در برنمی‌گرفت. همچنین هیچ یک از روش‌های ارزیابی معتبر پیرامون امنیت و کارکرد سیستم‌های فناوری اطلاعات برای سیستم رای گیری الکترونیکی موجود مورد بررسی و آزمایش قرار گرفته نشده بود.
همچنین عدم انجام نظرسنجی از افراد رای دهنده، کارکنان انتخاباتی در زمان برگزاری انتخابات و اعلام نتایج و تحلیل آن ها از ضعفهای دیگر عملکرد وزارت کشور اعلام شده بود.
انتخابات شهر تهران
تجربه دوم در کشور در حوزه برگزاری انتخابات به صورت الکترونیک در 9 مرداد 98 رقم خورد. انتخابات شورایاری شهر تهران به صورت تمام الکترونیک در 352 محله این شهر برگزار شد. در این انتخابات صندوق‌های الکترونیکی به گونه‌ای طراحی شده بود که اسامی کاندیداهای هر حوزه انتخابیه در حافظه دستگاه ذخیره باشد. در آغاز رای‌گیری کارت ملی رای‌دهنده توسط دستگاه احراز هویت تایید و به جای برگ تعرفه، کارت تعرفه در اختیار رای دهنده قرار می‌گرفت. در ادامه رای‌دهنده کارت تعرفه را در دستگاه قرار داده و با وارد کردن کد کاندیداها رای‌گیری آغاز می‌شد. همچنین در همان روز رای‌گیری دستگاه به طور خودکار آرا را اعلام و زمان شمارش آرا به چند دقیقه کاهش یافته بود.
همچنین در این انتخابات در صورتی که هر یک از کاندیداها اعتراض و شکایتی داشتند، می‌توانستند در خواست بازکردن پلمب صندوق و شمارش آرا را به صورت دستی ارائه دهند. طبق اعلام مسئولان این انتخابات امکان خطا در این شیوه از انتخابات وجود نداشت. هرچند انتخابات شورایاری تنها در یک شهر و با حضور فقط 12 هزار نفر کاندید صورت گرفت اما تجربه موفقی در برگزاری انتخابات الکترونیک در کشور بود.
کرونا و انتخابات 1400
با توجه به شیوع بیماری کرونا و نگرانی مردم از ابتلا به این بیماری در صفوف رای، الکترونیکی شدن انتخابات سال 1400، بیش از پیش ضرورت پیدا کرده است.
تجربه انتخابات یازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی آن هم درست چند روز پس از ثبت نخستین مورد ابتلا به ویروس کرونا در ایران نشان داد که افزایش آمار مبتلایان به علت تجمع در حوزههای انتخاباتی و استفاده از استمپ، از جمله موضوعاتی بود که برخی رسانه‌ها با استفاده از آن به دنبال کاهش مشارکت مردم بودند و حالا در آستانه انتخابات ریاست جمهورری، مهمترین سوال این است که برنامه دولت برای شیوه برگزاری انتخابات چیست؟
حجت‌الاسلام روحانی در ارتباط با وضعیت الکترونیکی شدن انتخابات در روز انتخابات مجلس یازدهم گفته بود: «در برخی بخش‌ها 100 درصد و در برخی 99 درصد و برخی شعب هم 98 درصد اتصال دارند. در کل، 98 درصد صندوق‌ها به صورت آنلاین متصل به ستاد انتخابات هستند و مشخص است چند نفر در تهران، شهرستان‌های تهران و... رای دادند و رای می‌دهند. تشخیص هویت الکترونیکی است و امیدواریم وزیر کشور تلاش خود را دوچندان کند و مردم در سال 1400 شاهد رای‌گیری دیجیتال کامل باشند.»
با این وجود شیوه اخذ رای الکترونیکی نیاز به بسترهای فنی، حقوقی و امنیتی نیز دارد. یکی از بسترهای فنی آن اتصال به شبکه در کل کشور است. به طوری که افراد در هر موقعیتی بتوانند از طریق اتصال به شبکه به کاندیدای مورد نظر خود پس از احراز هویت رای دهند. بنابر نظر برخی کارشناسان اگر این شبکه بومی نباشد و از طریق اینترنت همگانی انجام شود امکان هک و پایین آمدن امنیت سامانه وجود دارد و از طرفی بسیاری از مناطق کشور به اینترنت دسترسی ندارند.
در همین راستا سیداسماعیل موسوی سخنگوی ستاد انتخابات کشور تیرماه امسال، در نشستی با کارشناسان انتخابات گفت: «وزارت کشور دو کار مهم را در حوزه "نرم افزاری - سخت افزاری" و "حقوقی" همزمان انجام داده؛ اول اینکه سامانه جامع انتخابات را طراحی و ایجاد کرده تا همه فرایندهای انتخاباتهای گوناگون به صورت شفاف و دقیق مطابق با قانون انجام پذیرد؛ همه‌ی استانداریها، فرمانداریها و بخشداریها به تناسب مسئولیت در حوزه خدمت، به این سامانه دسترسی دارند. این مهم در راستای تحقق دولت الکترونیک انجام شده است.»
با وجود این اظهارنظرها هنوز دقیق مشخص نیست که سامانه جامع انتخابات می‌تواند تمام فرآیند را پوشش دهد و یا همچنان مرحله‌ی اخذ رای، طبق روال قبل طی میشود.
البته برخی دیگر از تعویق انتخابات 1400 یا چند روزه شدن روند برگزاری آن سخن می‌گویند. به گفته عباسعلی کدخدایی سخنگوی شورای نگهبان هنوز اتفاق خاصی برای الکترونیکی شدن انتخابات نیفتاده است؛ او معتقد است: «با توجه به شیوع ویروس کرونا ضرورت آن بیشتر از گذشته است؛ وزارت کشور زحمات زیادی برای الکترونیکی شدن انتخابات انجام داده و جلسات متعددی با کارشناسان شورای نگهبان داشتند، اما سلامت انتخابات و صیانت از رأی مردم برای ما مهم است؛ چه انتخابات الکترونیکی و چه انتخابات سنتی باشد، باید نگاهمان به پاسداری و صیانت از رأی مردم باشد».
حسین محمد صالحی عضو کمیسیون شوراهای مجلس شورای اسلامی نیز می‌گوید «گرچه کمیسیون شوراها هنوز درباره روند برگزاری انتخابات 1400 و میاندورهای مجلس تصمیمی نگرفته است، اما قطعا به جمع بندی خواهد رسید. همچنین مجلس پیشنهاد به تعویق افتادن یا چند روزه برگزار شدن انتخابات را تایید نخواهد کرد؛ به دلیل آنکه این اقدام خارج از قانون است، قانون به صراحت تعداد سال‌ها و روزهای ریاست جمهوری را مشخص کرده است، ولی اگر همچنان شرایط کرونا در کشور باشد، ما باید با رعایت شیوه نامه‌های بهداشتی انتخابات را برگزار کنیم و اگر دولت بتواند انتخابات را به صورت کاملا الکترونیکی برگزار کند که بسیار عالی است و در روند انتخابات و کاهش هزینههای می‌تواند موثر باشد».
همچنین محمد صالح جوکار رئیس کمیسیون شوراها معتقد است که به هر دلیلی نمی‌شود کار کشور را تعطیل کرد؛ این انتخابات مهم است و نمی‌شود آن را به تعویق انداخت، پس باید به گونه‌ای تدبیر شود که به حوزه‌ها رأی گیری اضافه شده و صندوق‌های رأی اضافه یابد؛ همچنین شیوه نامه‌های بهداشتی تدوین شود تا در نهایت وقفه‌ای در روند انتخابات ایجاد نشود.
رئیس کمیسیون شوراها بیان کرد که بحث‌های کارشناسی بر سر قانونی بودن افزایش روزهای انتخابات، تصمیم گیری و اعلام خواهد شد.
احمد علیرضا بیگی دیگر عضو کمیسیون شوراهای مجلس نیز در خصوص شرایط برگزاری انتخابات الکترونیک در کشور، گفته است: کمیسیون امور داخلی کشور و شوراهای مجلس قطعا این موضوع را پیگیری خواهد کرد. برگزاری انتخابات الکترونیکی ضمن کاهش تخلفات احتمالی، تجمع در محلات رای گیری را کم می کند لذا با توجه به تداوم شیوع ویروس کرونا تعبیه برگزاری انتخابات الکترونیکی ضروری است. همچنین امکان برگزاری انتخابات به صورت دیجیتال و کاغذی به شکل همزمان وجود ندارد بنابراین زیرساختها باید تکمیل شود تا انتخابات در تمام حوزههای رای گیری به صورت الکترونیک برگزار شود.
این اظهارات در حالی مطرح شده که محمد هاشمی عضو اسبق مجمع تشخیص مصلحت نظام با اشاره به عرصه آزمون و خطا نبودن انتخابات 1400 بیان کرده «برای انتخابات سال آینده اگر شرایط کرونا همچنان ادامه داشته باشد، شرایط کمی متفاوت شود چرا که نمی‌توان انتخابات را فقط از یک صبح تا شب برگزار کنیم. اگر با این ضوابط انتخابات برگزار شود ضریب مشارکت بسیار کاهش می‌یابد، بنابراین معتقدم وزارت کشور باید به نحوی برنامه ریزی کند که زمان انتخابات به چند روز افزایش یافته تا مردم بتوانند با رعایت فاصله اجتماعی و پروتکل‌های بهداشتی در این انتخابات شرکت کنند».
با این اوصاف، وزارت کشور هنوز خبری مبنی بر برگزاری انتخابات الکترونیکی در خرداد 1400 منتشر نکرده است. گرچه جمال عرف معاون سیاسی وزیر کشور در نشست خبری اخیر خود درباره انتخابات الکترونیک گفت: «برای برگزاری انتخابات باید 20 الی 30 هزار صندوق رأی الکترونیک تولید شود که در شرایط موجود با کمبود آن مواجه هستیم البته شورای نگهبان ایراداتی امنیتی را به آن وارد می‌داند.»
اخیرا هم سخنگوی شورای نگهبان ضمن تاکید بر اهمیت برگزاری انتخابات به صورت الکترونیک، خبر از جلسات مکرر با وزارت کشور درباره برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری در سال 1400 داده است.
