رئیس هیات عامل صندوق نوآوری و شکوفایی با تشریح دلایل عدم انتشار فهرست شرکتهایی که از صندوق نوآوری تسهیلات مالی دریافت کرده اند، گفت: فهرست محرمانه شرکتها را در زمان مناسب منتشر می کنیم.
مهر - کمتر از یک ماه می‌شود که صحبتهای علی وحدت، رئیس هیأت عامل صندوق نوآوری مبنی بر «اعطای تسهیلات ۱۳ هزار میلیارد تومانی به شرکتهای دانش‌بنیان و استارت‌آپی بزرگ» سرمنشا اعتراضاتی شده و این نکته که تاکید کرده «شرکتهای دریافت کننده تسهیلات از صندوق نوآوری و شکوفایی علاقه‌ای به عنوان شدن نامشان ندارند» نیز موجی از انتقادات را به همراه داشته است.
عدم شفافیت در زمینه شرکتهایی که تسهیلات کلانی از صندوق دریافت کرده از یک سو و دریافت این مبالغ توسط شرکتهای بزرگی که بیشتر به کار اقتصادی می‌پردازند تا دانش بنیانی از سوی دیگر اعتراض از عملکرد صندوق نوآوری را رقم زده است.
سیاوش ملکی فر، معاون توسعه صندوق نوآوری پیش از این در پاسخ به بخشی از این انتقادات اعلام کرده بود که «تمامی استارت آپهای بزرگ که تاییدیه دانش بنیان را گرفتهاند، مشمول دریافت تسهیلات از صندوق نوآوری می‌شوند؛ شرکتهایی مانند دیجی کالا، اسنپ، تپسی و… در کل همه گل درشتهای استارت آپی که حدود ۱۰ شرکت در کشور هستند، از ما وام گرفتهاند. استارت‌آپ‌های بزرگ و شرکتهای دانش بنیان در لیست ۶ هزار تایی معاونت علمی قرار دارند و می‌توانند تا سقف ۵۰ میلیارد تومان از صندوق نوآوری تسهیلات دریافت کنند».
محمد صادق خیاطیان یزدی، رئیس مرکز امور شرکتها و مؤسسات دانش بنیان معاونت علمی و فناوری نیز در پاسخ به بخش دیگری از این انتقادات که چرا شرکتهای بزرگ اقتصادی هنوز نام دانش بنیانی را با خود یدک می کشند به خبرنگار مهر گفته بود: «در این مرکز لیستی از «های‌تک» بودن احصا شده که شرکتها بر اساس آن مورد ارزیابی قرار می‌گیرند تا مجوز دانش بنیانی دریافت کنند؛ این مجوز از یک تا ۳ سال اعطا می‌شود؛ اما نکته‌ای که وجود دارد این است این شرکتها بعد از دانش بنیانی، طبق قانون حمایت از شرکتهای دانش بنیان می‌توانند تا ۱۵ سال از مشوق‌ها و ابزارهای حمایتی مختلف بهره ببرند؛ شرکتهایی مانند اسنپ، تپسی، دیجی کالا و … استارت آپ هایی بودند که دانش بنیان شده‌اند و از نوع تولیدی هستند و اکنون هم با تاییدیه دانش بنیانی فعالیت می کنندو تسهیلات می گیرند»!
برای روشن شدن تمامی ابعاد این موضوع و پرداختن به مطالبه‌ای که از سوی برخی دانش بنیانها و استارت آپ ها مطرح شده بود، این بار به سراغ علی وحدت، رئیس هیأت عامل صندوق نوآوری و شکوفایی رفتیم تا ابعاد دقیق‌تر ماجرا را جویا شویم و از اقدامات این نهاد مالی بیشتر مطلع شویم.
شرح گفتگوی مهر با رئیس هیأت عامل صندوق نوآوری و شکوفایی به شرح زیر است؛
*آقای وحدت در روزهای اخیر اعتراضاتی نسبت به عملکرد صندوق نوآوری و شکوفایی برای ارائه تسهیلات مالی به برخی از شرکتهای بزرگ مطرح شده بود و منتقدین بعد از صحبتهای شما در مورد تسهیلات اعطایی و عدم تمایل شرکتها به انتشار اسامی شأن انتقاداتی را در فضای مجازی مطرح کردند؛ لطفاً بفرمائید مانع اصلی برای عدم انتشار این فهرست چیست؟
واقعیت این است که طی ۷-۸ ماه اخیر ما خودمان خواستار انتشار لیست شرکتهای دانش بنیانی که از صندوق نوآوری تسهیلات دریافت کرده‌اند هستیم؛ اما مانع اصلی آن خود شرکتها هستند. آنها اساساً تمایلی برای انتشار اسم شأن ندارند.
*دلیل اصلی آنها برای پافشاری بر عدم انتشار اسامی چیست؟ پافشاری شرکتها مهمتر است یا شفافیت؟
ما نه تنها تمایل به انتشار اسامی داریم، بلکه خواهان این بودیم که یک مطالبه‌ای در این خصوص ایجاد شود؛ در اصل علاقه داریم این لیست شرکتهای دانش بنیان که تسهیلات از سوی صندوق دریافت کرده‌اند را منتشر کنیم. اما همیشه صدای افرادی که مخالف هستند بلندتر از افرادی است که سرویس دریافت کرده‌اند چون آنهایی که سرویس را دریافت کرده‌اند با خود می‌پندارند که وظیفه ما بوده که به آنها تسهیلات بدهیم.
اما یک دلیل برای عدم تمایل شرکتها برای این موضوع، این است که شرکتها همگی رقبایی دارند (مانند شرکتهای اسنپ و تپسی) از این رو تمایلی ندارند که رقیبشان بدانند.
از طرف دیگر قانونی برای انتشار اطلاعات دستگاه اجرایی مبنی بر قانون «دسترسی آزاد به اطلاعات» وجود دارد و حدود انتشار عمومی اطلاعات در آن ذکر شده است.
بر اساس یک بندی مبنی بر «رازداری تجاری» در این قانون، نمی‌توانیم اسامی را به صورت عمومی منتشر کنیم. زیرا در این قانون آمده که اگر انتشار عمومی اطلاعات ضربه‌ای به شرکتها بزند انتشار آن، ممنوع است.
در حال حاضر این بند جلوی انتشار اسامی شرکتهای دانش بنیانی که از صندوق نوآوری و شکوفایی تسهیلات دریافت کرده‌اند را گرفته است. ما اکنون در حال استعلام از هیأت امنای تدوین قانون دسترسی آزاد به اطلاعات که گویا وزیر ارشاد دبیر کمیسیون آن است و نهادهای دیگر هستیم که با استناد به آن اقدام کنیم.
ما خودمان این قضیه را از ۶ ماه گذشته شروع کرده‌ایم و می‌خواهیم طوری بر اساس قانون اسامی را منتشر کنیم که مشکلی برای صندوق و شرکتها بوجود نیاید.
در واقع این حق انتشار عمومی وجود دارد چون این شرکتها یارانه دولتی دریافت کرده‌اند. البته برداشت شخصی من این است. ما علاقه مند به انتشار این اسامی هستیم اما نگاه ما به شرکتها مانند یک مشتری است و باید به خواسته آنها توجه کنیم.
همچنین این موضوع در سیستم بانکی مرسوم نیست که اسامی مثلاً وام گیرندگان منتشر شود. با همه اینها ما در صدد هستیم که یک استعلامی از نهادهای نظارتی داشته باشیم و اگر موافق بودند اسامی را اعلام کنیم.
*آیا تاکنون جزئیات اعطای تسهیلات و دریافت کننده‌های آن را در اختیار ارگان یا نهادی قرار داده‌اید؟
۶ ماه قبل اسامی شرکتهای کوچک و بزرگی که از صندوق نوآوری و شکوفایی تسهیلات دریافت کرده‌اند را به صورت گزارشی در اختیار ۳۰-۴۰ مسئول و نهاد ذیربط قرار دادیم. وزیر ارتباطات، وزیر علوم، معاونت علمی، شورای عالی علوم، تحقیقات و فناوری و… از جمله نهادهایی هستند که اسامی را دارند زیرا آنها اعضای هیأت عامل صندوق نوآوری هستند و حق آنها است که بدانند. همچنین برای رئیس جمهور هم این سند را ارسال کرده‌ایم.
اما همیشه دیدگاه منفی به برخی شرکتها که از تسهیلاتی بهره مند می‌شوند وجود دارد؛ به نظرم این نگاه منفی نباید وجود داشته باشد زیرا در همه جای دنیا این حمایت‌های دولتی از شرکتهای نوآور صورت می‌گیرد؛ ما باید به آنها توجه کنیم که آثار منفی از خود بر جای نگذارند.
در حال حاضر این فهرست در صندوق نوآوری و شکوفایی وجود دارد ولی به صورت محرمانه بوده که در زمان مناسب منتشر خواهد شد.
*عنوان دانش بنیانی را معاونت علمی به شرکتها اطلاق می‌کند و شما بر اساس این عنوان تسهیلات را اعطا می‌کنید اما آیا نباید ارزیابی از سوی صندوق نوآوری نیز صورت بگیرد و بر اساس آن ارزیابی خدمات را ارائه کنید؟
ما دخالتی در ارزیابی دانش بنیانی نداریم تا عدالت برقرار باشد و شرکتهای بزرگ بتوانند از صندوق نوآوری و شکوفایی خدمات دریافت کنند. شرکتهای بزرگی داریم که در زمینه تولید فعالیت می‌کنند که از صندوق هم درخواست دریافت تسهیلات دارند و ما هم به آنها تسهیلات داده‌ایم.
در واقع یکی از دلایل سرعت ارائه تسهیلات صندوق نوآوری همین بود که نقشی در تعیین دانش بنیانی آنها نداریم. از این رو بررسی دانش بنیانی که معاونت علمی تشخیص میدهد را مبنا قرار می‌دهیم. معاونت علمی مبنای دانش بنیانی را مشخص می‌کند و ما بر اساس همان تسهیلات اعطا می‌کنیم.
اما با همه اینها ما در صندوق نوآوری و شکوفایی ارزیابی پیشین و ارزیابی پسین داریم. وقتی شرکتی مایل به دریافت تسهیلات از صندوق است، اطلاعات اقتصادی آن را احصا می‌کنیم؛ اصلی ترین این اطلاعات صورت مالی است که هویت مالی آن شرکت محسوب می‌شود.
بر اساس این اطلاعات اقتصادی تسهیلات اعطا می‌شود، اکثر شرکتهای بزرگ مشتری تسهیلات بانکی صندوق نوآوری هستند؛ این تسهیلات مناسب هر شرکت دانش بنیان بزرگی است که میزان این ۷۰ درصد فروش دانش بنیان شرکت است و بعد از انتخاب بانک و وثیقه گذاشتن، صندوق نوآوری ۶ درصد یارانه تسهیلات به آنها اعطا می‌کند.
به عنوان مثال شرکتی مانند دیجی کالا وقتی وارد سایت می‌شود، می‌تواند از تسهیلاتی برخوردار شود که منطبق با تولیداتش است. هر خدمتی متناسب با نوع شرکت ارائه می‌شود و اکثر شرکتهای بزرگ تسهیلات بانکی می‌گیرند. در تسهیلات بانکی، معادل هفتاد درصد فروش شرکت تسهیلات به شرکت تعلق می‌گیرد و صندوق فقط ۶ درصد یارانه از این تسهیلات را میدهد.
درست است که شرکتهای بزرگ‌تر عددهای بالاتری تسهیلات دریافت می‌کنند اما میزان یارانه دریافتی آنها کمتر از یارانه‌ای است که به شرکتهای شرکتهای کوچکتر اختصاص پیدا می‌کند. معمولاً بر اساس اصطلاح عدم النفع پول، شرکت بزرگ شش درصد از ما یارانه سود تسهیلات می‌گیرد اما شرکت نوپا تسهیلات ۲۰ درصد یارانه به صورت قرض الحسنه دریافت می‌کند؛ عدد تسهیلات دریافتی شرکتهای کوچک کمتر است اما یارانه بیشتری به آنها تعلق می‌گیرد.
*شرکتهای بزرگی که قبلاً استارت آپ بوده‌اند و اکنون به غول‌های اقتصادی تبدیل شده‌اند چرا باید از تسهیلات صندوق نوآوری برخوردار شوند و تمایلی هم به اعلام اسامی شأن نداشته باشند؛ این شرکتها در حال حاضر چه فروش دانش بنیانی دارند که متقاضی دریافت تسهیلات از صندوق نوآوری هستند؟
فروش شرکتهای بزرگ به صندوق نوآوری و شکوفایی ارتباطی ندارد چون معاونت علمی تشخیص داده این شرکت دانش بنیان باشد؛ تشخیص اینکه چه خدمات جدیدی ارائه می‌دهند به عهده صندوق نوآوری و شکوفایی نیست.
این شرکتهای بزرگ محصولات کشور هستند و هزار ایراد ممکن است درباره آنها وجود داشته باشد مثل انحصارشان بر بازار و … ولی زمین خوردن آنها خیلی برای اکوسیستم نوآوری بد و آزار دهنده است.
به عنوان مثال یکی از شرکتها در زمینه بلیط آنلاین فعالیت می‌کند و متأثر از کرونا، تمام بلیط هایش برگشت خورد؛ اما شرکتی بود که نباید زمین می‌خورد و ما هم از آن حمایت کردیم تا در اکوسیستم نوآوری بمانند.
در همه جای دنیا اینگونه است که در شرایط خاص از این شرکتها توسط دولت حمایت شود. در بحران‌های اقتصادی، شرکتهای جنرال موتورز و فورد از سوی دولت‌ها حمایت شدند که نقدهای زیادی وارد بود اما این شرکتها آبروی کشورشان بودند.
ما نگاهمان به شرکتهای دانش بنیان طور دیگری است؛ اتفاقاً به نظر من باید این شرکتها در اکوسیستم بمانند و ارتباط آنها به عنوان کِشنده با شرکتهای کوچکتر و استارت آپی، شتاب دهنده‌ها و …برقرار باشد که به نوعی کمک کننده و جذب کننده باشند. این شرکتها می‌توانند وکیل‌های خوبی برای بخش‌های دولتی به عنوان یک کشنده اکوسیستم محسوب شوند. در مجموع نباید نقش مثبت آنها را فراموش کرد و اینکه طبق قانون حمایت از شرکتهای دانش بنیان هم تا ۱۵ سال می‌توانند از تسهیلاتی همچون معافیت و… استفاده کنند و قابلیت حمایت دارند بنابراین این یک الگویی دارد. ما طرفدار همه شرکتها نه لزوماً شرکتهای بزرگ هستیم چون باید پولاریته برقرار شود و نباید اعدامشان کرد.
*شما در صحبت‌هایتان به انحصار و چالشهای دیگر شرکتهای دانش بنیان اشاره کردید و تاکید داشتید که با وجود اینها باید از شرکتها حمایت کرد! همچنین اینکه چنین چالش‌هایی مختص ایران نیست. اما در بسیاری از نقاط دنیا در حال حاضر قوانینی برای جلوگیری از این چالشها وجود دارد وضعیت کشور ما را در این زمینه چگونه می‌بینید؟ برای رفع مشکلات ناشی از انحصار و … چه باید کرد؟
به نظر می‌رسد برای رسیدگی به چالشهای آینده این شرکتها، شورای رقابت لازم است. بله. دولت‌ها توان رگولاتوری دارند باید قانون‌های ضد انحصار بگذارند و محکم هم پای همین قانون بایستند.
* به نظر شما در کشور ما چنین قوانینی وجود دارد؟
من فقط در خصوص صندوق نوآوری و شکوفایی می‌توانم نظر بدهم. در این صندوق به شدت رگولاتوری کردم. ما رگولاتوری را در قالب ارائه خدمات و تسهیلات برقرار کردیم. قبلاً هم اشاره کردم که شرکتهای بزرگ تنها می‌توانند در قبال دریافت تسهیلات بانکی ۳۰-۴۰ میلیارد تومانی، فقط ۶ درصد یارانه از ما بگیرند و هیچ تسهیلات دیگری دریافت نمی‌کنند. ولی شرکتهای کوچکی داریم که لیزینگ، نمونه سازی و … دریافت می‌کنند.
ما این رگولاتوری را در ارائه خدمات باز نگذاشتیم که همه شرکتها از تسهیلات نمونه سازی استفاده کنند. تسهیلات متناسب هر شرکت در صندوق نوآوری و شکوفایی تعریف شده است.
*چه خدماتی به شرکتهای دانش بنیان از سوی صندوق نوآوری قابل ارائه است که مشمول شرکتهای بزرگ هم می‌شود؟
صندوق نوآوری برای همه شرکتها ۶۰ سرویس و خدمت تعریف کرده است که هر سرویس متناسب با هر شرکت است؛ مداخله صندوق برای تشخیص اینکه چه شرکتی چه تسهیلاتی دریافت می‌کند، بسیار ناچیز است زیرا تمام روند ثبت نام برای دریافت تسهیلات مبتنی بر یک پلتفرم و سامانه «غزال» است. ما در صندوق برای دریافت تسهیلات شرکتهای دانش بنیان کاری کردیم تا مراجعه حضوری به حداقل برسد؛ حتی بسیاری از شرکتها را بنده ندیده‌اند اما کارشان انجام می‌شود. بنابراین ما مداخله‌ای نداریم.
*اشاره کردید به دلیل اینکه در ارزیابی شرکتها مداخله‌ای ندارید، سرعت ارائه تسهیلات افزایش پیدا کرده است اما در این زمینه انتقاداتی مطرح می‌شود.
راجع به قبل از دوره خودم نمی‌توانم صحبت کنم چون خیلی ارائه تسهیلات کش دار بود اما اکنون میانگین زمان عملیات برای هر سرویس مشخص است. مثلاً ضمانت بانکی کمتر از یک هفته شاید ۳،۴ روز کاری زمان لازم دارد تا شرکت تسهیلات مرتبط با خود را از صندوق نوآوری دریافت کند.
ما در صندوق نوآوری برای ارائه تسهیلات علاوه بر توجه به تاییدیه دانش بنیان صورت مالی آنها را مورد بررسی قرار می‌دهیم. در اصل مداخله تشخیصی ما کم شده و سرعت ارائه تسهیلات بالا رفته است.
*در پاسخ به نقدهایی که عنوان می‌شود در ارائه تسهیلات صندوق نوآوری رانت وجود دارد یا صندوق تمایلی به شفاف سازی ندارد چه می‌گوئید؟
افراد حافظه تاریخی کوتاهی دارند. در حال حاضر شفاف‌تر از صندوق نوآوری و شکوفایی در جمهوری اسلامی نداریم.
تاکید می‌کنم در سامانه «غزال» صندوق نوآوری و شکوفایی، تسهیلات در ۶۰ نوع تقسیم بندی شده‌اند که نیاز به مراجعه حضوری نیست و توضیحات کامل برای شرکتها وجود دارد. در واقع همه شرکتها از طریق سایت ثبت نام می‌کنند و هیچ گونه رانتی وجود ندارد. تاکنون هم هیچ تسهیلاتی خارج از چارچوب صندوق به شرکت خاصی ارائه نشده است.
ما در ابتدا که به صندوق نوآوری و شکوفایی آمدیم بسیاری از شرکتها با این نهاد قهر بودند. در دوره گذشته طی چند سال ۴ هزار فقره تسهیلات به شرکتها ارائه شده بود اما در این دوره ۷ هزار فقره فقط تسهیلات توانمندسازی به شرکتها داده شد.
حتی در این دوره برای ارائه تسهیلات بازاریابی کردیم؛ به نوعی ما به دنبال این شرکتهای دانش بنیان رفتیم تا بیایند از تسهیلات صندوق بهره ببرند.
سال گذشته ۱۸۰۰ میز خدمت برگزار شد و ما ادبیاتی در صندوق نوآوری مانند بازاریابی، ارتباط با مشتریان، کرامت مشتریان و… راه انداختیم.
وقتی یک نهادی خودش به سمت شرکتها می‌رود نمی‌تواند دلیلی برای عدم شفافیت داشته باشد.
* جدای از اینها برخی نمایندگان مجلس نیز نقدهایی به عملکرد صندوق نوآوری داشته و به همین دلیل کمیته نظارتی تشکیل داده‌اند.
بله در ابتدا این نقدها وجود داشت البته نقدها مربوط به پرونده صندوق نوآوری و شکوفایی در دوره قبل بود.
اکنون نمایندگان مجلس بیشترین کمک را برای بودجه امسال صندوق کردند و سرمایه صندوق بیشتر شد.
کمیته نظارتی نیز تشکیل شده و عملکرد صندوق نوآوری هر ۶ ماه یکبار تهیه و برایشان ارسال می‌شود.
* همچنین انتقاداتی در زمینه ارائه ضمانتنامه به شرکتهای دانش بنیان در زمینه وثیقه مطرح است در پاسخ به این نقدها چه توضیحی دارید.
در کل استراکچر هر سرویس مالی در صندوق نوآوری متفاوت است؛ برای هر وام وثیقه ای متناسب با سیستم مالی شرکتها وجود دارد. طیف وسیعی از وثایق را داریم که به نوع تسهیلات، سابقه شرکت و اعتبار آنها بستگی دارد و وثیقه بر اساس اعتبار آنها انتخاب می‌شود اما به طور کلی این روش‌ها سهیل گیرانه تر از سایر سیستم‌های مالی است.
برای سرمایه گذاری مشترک و استارت آپهای کوچک هم طبق قانونی که در صندوق نوآوری وجود دارد، نیاز به وثیقه نیست. استارت آپ های کوچک که وثیقه ندارند می‌توانند VC (سرمایه گذاری خطر پذیر) کنند که در این روش دو عامل صندوقهای پژوهش و فناوری و شتاب دهنده‌ها از طرف ما وکیل هستند که اگر یک واحد سرمایه گذاری روی استارت آپ ها داشته باشند ما تا ۴ واحد می‌توانیم بر روی طرح سرمایه گذاری کنیم. در اینجا که صندوق نوآوری و شکوفایی در طرح شریک است نیازی به وثیقه نیست. اکنون برای ۴۸ طرح قطعی شده که سرمایه گذاری مشترک با آنها داشته باشیم.
* آیا صندوق نوآوری و شکوفایی توانسته است با عملکرد خود در مسیر تحقق شعار سال گام بردارد. صندوق چه سهمی در حمایت از تولید و برداشتن موانع داشته است؟
ارائه سرویس به شرکتهای دانش بنیان به صورت پلتفرمی در مدت زمانی کوتاه، بدون مداخله، انتخاب و سلیقه مهمترین نیاز در کنار تولید است.
با توجه به بلوغ سازمانی و یادگیری صندوق نوآوری و شکوفایی ۳ نسل برای فعالیت‌های صندوق در برنامه استرتژی تدوین و از نیمه دوم سال ۹۹ تلاش شده است اقدامات مربوط به نسل سوم اجرایی شود.
نسل اول (تمرکز داخلی) به شرکتهای دانش بنیان و ارائه تسهیلات تمرکز داشت؛ نسل دوم (۹۷) به افزایش گستره مشتریان، افزایش تنوع خدمات و شروع مداخلات عمومی متمرکز بود و اما نسل سوم صندوق که از سال ۹۹ آغاز شد بر گسترش خدمات به تمامی کسب و کارهای زیست بوم نوآوری و مداخلات افقی عمومی تاکید دارد که در واقع نقش تسهیل گری برای نظام تأمین مالی نوآوری و پوشش خلاء های موجود را دارد.
در واقع نسل سوم این است که صندوق علاوه بر داشتن زیست بوم نوآوری به ایجاد زیست بوم تأمین مالی نوآوری بپردازد. ما در حال حاضر مدعی هستیم که در چنین مسیری ورود پیدا کرده‌ایم.
* بیشترین شرکتهایی که موفق به دریافت تسهیلات از صندوق نوآوری شده‌اند در چه حوزه فناوری مشغول فعالیت هستند؟
ما از همان روز اول به آمار قابل دسترس آنلاین تاکید داشتیم و اکنون این آمار را در سایت صندوق قرار داده‌ایم و قابل مشاهده هستند. شرکتهای دانش بنیان بر اساس متدها و شاخص‌های متنوع تقسیم بندی می‌شوند و در آن مشخص می‌شود که چه شرکتهایی چه تسهیلاتی را به تفکیک حوزه فناوری، استان‌ها و … از صندوق نوآوری و شکوفایی دریافت کرده‌اند.
بر اساس آخرین ارزیابی‌ها در بازه زمانی آذر ۹۷ تا اسفند ۹۹ با احتساب جمع ۲ حوزه فناوری ارتباطات و برق و الکترونیک به دلیل آمار بیشتر، شرکتهای مرتبط با ICT بیشترین تسهیلات را از صندوق دریافت کرده‌اند. پس از آن «ماشین آلات و تجهیزات پیشرفته» و بعد از آن «مواد پیشرفته» بیشترین تسهیلات را از صندوق گرفتهاند.
اما در کل می‌توان گفت که همه شرکتهایی که تحت عنوان دانش بنیانی فعالیت می‌کنند، حداقل یک خدمت را از صندوق نوآوری و شکوفایی دریافت کرده‌اند.
*آیا در حوزه فناوری اطلاعات، شرکتهایی که در حوزه پیام رسان ها فعالیت دارند موفق به دریافت تسهیلات از صندوق نوآوری شده‌اند؟
اگر شرکتی که در حوزه بومی سازی پیام رسان ها فعالیت می‌کند، دانش بنیان باشد و به صندوق نوآوری و شکوفایی درخواست دریافت تسهیلات ارائه کرده باشد ما حمایت کردیم اما اگر دانش بنیان نباشد نمی‌تواند در لیست صندوق نوآوری باشد.
هر شهروندی می‌تواند اسم شرکت را به ما بگوید و ما اعلام کنیم که تسهیلات گرفته یا نه. این حق هر فردی است که بداند؛ ما طبق قانون نمی‌توانیم همه اطلاعات شرکتها را یکجا منتشر کنیم ولی هر فردی می‌تواند از ما اطلاعات موردی بپرسد و ما پاسخ بدهیم.
