در شرایطی که به جرأت می‌توان گفت به ندرت خانواده‌ای را می‌توان یافت که تلفن همراه یا وسایلی مانند تبلت و کامپیوتر در خانواده‌شان نباشد، چرا جای آموزشهای مجازی یا آموزش از راه دور در نظام آموزش رسمی خالیست؟
دستگاه تعلیم و تربیت از ابتدای سال تحصیلی جاری تاکنون با تعطیلات غیرمترقبه زیادی مواجه بوده است و دانشآموزان به دلایل مختلف چون آلودگی هوا و بارش برف و لغزندگی معابر، خانه نشین شدند.
تعداد روزهای تعطیلی آنقدر زیاد شده است که گاهی از زبان خانواده‌ها شنیده می‌شود که «امسال بچه‌ها هیچ درسی نخوانده‌اند» و البته هنوز هم کلاس‌های جبرانی، تعطیلات غیرمترقبه قبلی را جبران نکرده بود که تعطیلات ناشی از مقابله با کرونا آغاز شد.
البته باید در کنار این تعطیلات، غیبت دانشآموزان از مدارس برای مسافرت با خانواده و دچار شدن به سرماخوردگی و آنفلوآنزا را هم اضافه کرد.
در شرایطی که به جرأت می‌توان گفت که به ندرت خانواده‌ای را می‌توان یافت که تلفن همراه یا وسایلی مانند تبلت و کامپیوتر در خانواده‌شان نباشد چرا جای آموزشهای مجازی یا به عبارت دیگر آموزشهای الکترونیک یا آموزش از راه دور در نظام آموزش رسمی خالیست؟
بعد از تعطیلات متعدد دانشآموزان در نهایت محسن حاجی‌میرزایی وزیر آموزش و پرورش روز گذشته در یک برنامه تلویزیونی در پاسخ به این پرسش که «برنامه این وزارتخانه برای کلاس‌های جبرانی چیست و آیا امتحانات پایان سال به تأخیر می‌افتد؟»، گفت: «برای اینکه شرایط تحصیل را تأمین کنیم و اگر در جایی تعطیلات بلندمدت تری نیاز بود، از روش‌های مجازی استفاده می‌کنیم».
وی تصریح کرد: «گروهی را مأمور کردیم تا آخر این هفته این کار را انجام بدهند و آمادگی خود را برای انتقال آموزش مجازی به دانشآموزان اعلام می‌کنیم و اگر در جایی لازم بود تعطیلات ادامه پیدا کند، از طریق فضای مجازی آموزش غیرحضوری را در دستورکار داریم».
اما چرا به رغم آنکه بخشی به نام آموزش از راه دور در آموزش و پرورش داریم اما هنوز باید گروهی مأمور شوند که ببینند آیا بستر آموزش مجازی به دانشآموزان فراهم است؟!
* آموزش از راه دور داریم اما نداریم؟!
در ساختار وزارت آموزش و پرورش در حال حاضر دفتری زیرمجموعه سازمان مدارس و مراکز غیردولتی و مشارکت‌های مردمی با عنوان دفتر آموزش از راه دور وجود دارد؛ دفتری که بنا به گفته مدیر این بخش قابلیت‌های فراوان دارد.
مؤسسه آموزش از راه دور بر اساس مصوبه شماره 387 مورخ نهم شهریور ماه 1375 (و اصلاحیه جلسه شماره 537 مورخ پانزدهم اردیبهشت 1383و جلسه 571 مورخ هشتم دی ماه 1384) شورای عالی انقلاب فرهنگی تأسیس شد و به استناد هفتصدمین جلسه مورخ بیستم اسفند ماه 1382شورای عالی آموزش و پرورش، مجوز تأسیس و راه‌اندازی مراکز مجری آموزش از راه دور در داخل و خارج از کشور صادر شد و مراکز آموزش از راه دور در سال 1383 فعالیت خود را آغاز کردند.
در یکصد و چهل و پنجمین جلسه شورای عالی اداری مورخ 27 دی ماه 1389 مؤسسه آموزش از راه دور که قبلاً به عنوان مؤسسه وابسته به آموزش و پرورش فعالیت می‌کرد به وزارت آموزش و پرورش انتقال یافته و در ساختار سازمان مدارس غیردولتی و مشارکت‌های مردمی ادغام شد.
15 سال از زمان شکل‌گیری آموزش از راه دور می‌گذرد اما چرا هنوز بعد از این همه مدت نتوانسته است، جای خود را در نظام آموزشی بیابد.
ارائه آموزش در مدارس آموزش از راه دور به 3 روش است؛ روش اول حضوری است یعنی مهارت‌هایی است که لازم است حتماً دانش‌آموز در مدرسه حضور پیدا کند؛ روش دوم نیمه حضوری است بر اساس آیین‌نامه آموزشی برای هر واحد درسی حداقل ۶ ساعت از نیمسال، کلاس و رفع اشکال وجود دارد.
روش سوم نیز آموزش غیر حضوری است که در حال حاضر مدارس به این سمت می روند که به خدمات نوین آموزشی از طریق استقرار سامانه‌های آموزشی دست یابند یعنی کلاس‌ها به صورت آنلاین یا آفلاین در اختیار دانش آموز باشد و استفاده کند.
کتاب‌های آموزشی در مدارس آموزش از راه دور خودآموز است و تلاش می‌شود سی‌دی‌‌هایی در اختیار محصلان قرار گیرد یا محتوای الکترونیکی روی بستر اینترنت یا موبایل در اختیارشان قرار داده شود به عبارت دیگر هر 3 روش حضوری، نیمه حضوری و غیر حضوری در خدمت آموزش دانشآموزان است.
* آموزش از راه دور امتحان پس داده است!
آموزش از راه دور برای افزایش پوشش تحصیلی بازماندگان از تحصیل بنا به شرایط جغرافیایی، اقلیمی، اقتصادی و فرهنگی کشور و اینکه در شرایط رسمی آموزش حضوری، امکان جذب همه دانشآموزان میسر نبوده است، فعالیت خود را آغاز کرد.
اما مدیران آموزش از راه دور پا را فراتر گذاشتند و در یک حادثه تلخ، آموزش از راه دور را به میدان آوردند؛ پس از زلزله 21 آبان 1396 در کرمانشاه به وقوع پیوست، شهرهایی مانند سر پل ذهاب، ثلاث باباجانی، قصرشیرین و گیلانغرب و اسلام آباد غرب خسارات بیشتری برجای گذاشت.
در این حادثه 78 فضای آموزشی با 415 کلاس درس تخریب شدند؛ در سرپل زهاب 29 مدرسه شامل 16 مدرسه روستایی و 13 مدرسه شهری با 158 کلاس، در ثلاث باباجانی 39 مدرسه شامل 17 مدرسه شهری و 22 مدرسه روستایی با 186 کلاس، در قصر شیرین 3 مدرسه با 18 کلاس، در دالاهو و گهواره 5 مدرسه با 29 کلاس و در گیلانغرب 2 مدرسه با 24 کلاس تخریب شدند.
در این زلزله از 757 مدرسه با 2854 کلاس درس در این 5 شهرستان، 78 مدرسه با 415 کلاس تخریب شد که غیرقابل استفاده بود و این میزان 11 درصد مدارس این مناطق بود.
تعداد دانشآموزان شهرستان‌های سرپل ذهاب، دالاهو، قصر شیرین، ثلاث باباجانی و گیلانغرب در دوره ابتدایی 9216 نفر، در متوسطه اول 3277 نفر، در متوسطه دوم 2186 نفر و در مجموع 14 هزار و 679 نفر بود.
پس از این حادثه ناگوار، سازمان مدارس غیردولتی و مشارکت‌های مردمی که آموزش از راه دور را در دل خود داشت، وارد میدان شد و آموزش الکترونیک را به اجرای آزمایشی گذاشت.
در این طرح در ابتدا به صورت پایلوت، دانشآموزان 4 مدرسه در سرپل ذهاب تحت پوشش قرار گرفتند و دانشآموزان با استفاده از تلفن‌های همراه والدین یا خودشان، به اجرای طرح پیوستند؛ البته در این مسیر بخش غیردولتی هم به کمک آمد و برای دانشآموزان پیش‌دانشگاهی تبلت خریداری شد.
البته این طرح با نقص‌هایی همراه بود اما موفقیت‌هایی هم داشت که متأسفانه از آن زمان به بعد مورد توجه مسؤولان قرار نگرفت؛ سختی‌های این روش به دلیل نبود وسیله مناسب الکترونیکی خوب و قطع اینترنت در مناطق زلزله‌زده وجود داشت اما اجرای آن در تهران می‌توانست نقص نرم‌افزاری و اصل طرح را برطرف کند.
اما به رغم آنکه مسؤولان آموزش و پرورش عنوان می‌کردند که آموزش الکترونیک روش خوبی برای آموزش است، اجرای آن نه تنها به آموزش رسمی ورود نیافت بلکه در خود آموزش از راه دور نیز بهای چندانی داده نشد.
حالا در سال تحصیلی که تعطیلات فراوانی را تجربه می‌کند، بیش از پیش اهمیت آموزش از راه دور یا آموزش مجازی خود را نشان می‌دهد.
بخش غیردولتی زودتر از آموزش و پرورش پای کار آمده است و به دنبال سامانه آموزش مجازی برای محصلان تحت پوشش خود است.
سمیرا بورقانی رئیس اداره مدارس متوسطه و مدیر پروژه راه اندازی سامانه آموزش مجازی مدارس سما دانشگاه آزاد اسلامی روز گذشته، گفت: «با توجه به تعطیلی های مکرر مدارس در شهرهای مختلف به ویژه در سال تحصیلی جاری به دلایلی از جمله آلودگی هوا، بارش برف و یخبندان، وجود ریزگردها و و شیوع ویروس کرونا در حال حاضر و ضرورت جبران وقفه آموزشی ایجاد شده، سامانه آموزش های مجازی مدارس سما با عنوان مدرسه ایران در هفته آینده راه اندازی می شود».
به کارگیری محتواهای الکترونیکی متناسب با نیاز دانش آموزان و استفاده از ظرفیت های چندرسانه ای در برنامه درسی ملی نیز تاکید شده است
وی با بیان اینکه یکی از اهداف نظام تعلیم و تربیت در سند تحول بنیادین آموزش و پرورش، ارتقای کیفیت فرایند تعلیم و تربیت با تکیه بر استفاده هوشمندانه از فناوری های نوین است، افزود: «همانگونه که در راهکار های سند تحول بنیادین بر تولید و به کارگیری محتواهای الکترونیکی متناسب با نیاز دانش آموزان و استفاده از ظرفیت های چندرسانه ای در برنامه درسی ملی نیز تاکید شده است. به کارگیری آموزش الکترونیکی در مدارس و بهره مندی از فناوری‌های نوین آموزشی، این مزیت را برای دانش آموزان و معلمان فراهم می آورد تا به صورت تعاملی (دو سویه) از این منابع استفاده کنند».
مدیر پروژه راه اندازی سامانه آموزش مجازی مدارس سما دانشگاه آزاد اسلامی با تاکید بر اینکه آموزش الکترونیک جایگزین آموزش سنتی در کلاس درس نیست، خاطرنشان کرد: «این نوع آموزش مکملی برای غنی سازی محتواهای درسی است. این سبک برای آن دسته از افرادی که، به دلایلی مانند محدودیت های زمانی و مکانی امکان یادگیری سنتی و حضور فیزیکی در کلاس درس را ندارند، فرصت یادگیری برای آنها را فراهم می کند».
بورقانی با اشاره به قابلیت گسترده آموزش مجازی گفت: «در این نوع آموزش محتوا می تواند به صورت چند رسانهای در اختیار مخاطبان قرار گیرد با استفاده از صدا، تصویر، متن، فیلم و… امکان ارتباط دو سویه(تعاملی) بین دانش آموز و معلم را برقرار می کند».
تمام این موارد در شرایطی است که بسیاری از معلمان در شبکه‌های اجتماعی با دانشآموزان خود در ارتباط بوده یا امکان در ارتباط بودن را دارند و همین چند روزه شاهد بودیم که معلمانی، درس‌ها را در خانه ضبط کرده و فایل آن را برای دانش‌آموزان‌شان در شبکه‌های اجتماعی بارگذاری کرده‌اند.
همه این موارد حاکی از آن است که امکان استفاده از بستر فضای مجازی فراهم است و به نظر می‌رسد آموزش و پرورش مثل همیشه فرصت سوزی می‌کند و با تشکیل گروه پیگیر، تنها قدم‌های پیموده شده باز تکرار می‌شود و طرح آموزش مجازی با شروع کلاس‌های حضوری به فراموشی سپرده می‌شود.
منبع: فارس
