نوید انصاری - با وجود استقبال و گسترش بی‌سابقه و انفجاری پلتفورم چینی تیک‌تاک در دنیا، ظاهرا این اپلکیشن از ابتدا هم از طرف خود سازندگان و هم از طرف ایران برای کاربران ایرانی مسدود بود.
در همین رابطه سال قبل یک کارشناسان حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات در توییتر خود نوشته بود: «تیک تاک به طور کلی امکان عضویت کاربران ایرانی را مسدود کرده است و هم از طریق شماره موبایل، هم آی‌پی و هر ابزاری که امکان استعلام موقعیت یک کاربر را داشته باشد، اقدام کرده و به محض تشخیص یک اکانت ایرانی آن را برای همیشه مسدود می‌کند.»
اگرچه دلیل این اقدام تیک‌تاک چندان روشن نیست، اما این پلتفورم پرطرفدار که با استقبال بی‌سابقه و عجیب کاربران آمریکایی مواجه شده و اکنون نیز به دلایل امنیتی با فشارها و احکام زیادی از سوی قانونگذاران و دادگاه‌های آمریکا درگیر است، از همان ابتدا در ایران مشمول ممنوعیت و فیلترینگ شد.
به همین جهت این پلتفورم و اپلیکیشن جهانی و پرطرفدار، در ایران چندان پا نگرفت و ایرانی‌ها تنها با اخبار مربوط به غول چینی در رسانه‌ها مواجه هستند.
اما انتشار یک مقاله جدید در سایت theconversation نشان می‌دهد، با وجود ممنوعیت‌ها و محدودیت‌های داخلی و خارجی اعمال شده بر این پلتفورم ناشناخته در ایران نیز در حالیکه توجه زیادی را در داخل کشور به خود جلب نکرده، در خارج از کشور به یکی از بسترهای انتشار گسترده تصاویر و ویدئوهای حوادث اخیر در ایران تبدیل شده است.
در همین رابطه «ویتنی شایلی می» از دانشگاه تگزاس در مقاله‌ای، نحوه استفاده ایرانی‌ها از پلتفورم تیک‌تاک در ماه‌های اخیر را بررسی کرده است. وی از محققانی است که در زمینه جوانان و فرهنگ مشارکتیِ هنر و اطلاعات تولیدشده توسط افراد غیرمتخصص، از جمله روزنامه‌نگاری شهروندی تحقیق می‌کند.
در این مقاله آمده است: «تصاویر اعتراضات اخیر در ایران، به طور گسترده در شبکه‌های اجتماعی دست به دست شده است و در حالیکه شاید برخی ایرانی‌ها کمتر در جریان باشند، یکی از روش‌های موثر برای انتشار تصاویر، استفاده از پلتفورم تیک‌تاک بوده است.
تیک‌تاک، یک برنامه اشتراک‌گذاری ویدئویی است که بیشتر برای جوانانی که عمدتا کلیپ‌هایی از آوازخوانی، شوخی و سرگرمی خود را منتشر می‌کنند، شناخته شده است.
بر اساس گزارش‌های منتشره، نحوه اشتراک‌گذاری کلیپ‌های ویدئویی در پلتفورم رسانه‌های اجتماعی و استفاده هوشمندانه کاربران ایرانی از برچسب‌گذاری، به فعالان این عرصه کمک کرده تا محدودیت‌های ارتباطی در ایران را دور بزنند و به مخاطبان زیادی دست یابند و از طرف دیگر تیک‌تاک نیز ثابت کرده که ابزار موثری برای فعالیت‌ها و تحرکات سیاسی است.
کلید اثربخشی موفقیت تیک‌تاک، نحوه عملکرد آن است. هر ویدئوی تیک‌تاک که توسط کاربر ضبط می‌شود، معمولا 60 ثانیه یا کوتاه‌تر است و پس از اتمام، لوپ یا حلقه‌ای می‌شود. به این ترتیب سایر کاربران می‌توانند ویدئوی تیک‌تاک شخص دیگر را ویرایش کرده یا اصطلاحا «استیچ» کنند؛ یعنی از ویدئوی فرد دیگر در ویدئوی خود استفاده کنند. در همین راستا کاربران همچنین می‌توانند یک ویدئوی تیک‌تاک «دوئت» یعنی ویدئویی با همکاری فرد دیگر ایجاد کنند که ویدئوی اصلی در یک طرف صفحه و ویدئوی خودشان در طرف دیگر باشد.
کاربران ایرانی برای استفاده از تیک‌تاک، معمولا از شبکه‌های خصوصی مجازی multihop استفاده می‌کنند؛ یعنی VPNهایی که ترافیک اینترنتی را از طریق چندین سرور ارسال می‌کند تا قطعی‌های اینترنت دولتی را به اندازه کافی برای پست کردن یک ویدئو در تیک‌تاک پشت‌سر بگذارد.
در آنجا، کاربران تیک‌تاک که از فیلم‌های ارسالی حمایت می‌کنند، هر ویدئو را هزاران بار «لایک» می‌کنند، آن را به ویدئوهای دیگر استیچ و همچنین آن را دوئت می‌کنند تا بارها و بارها لایک، استیچ و دوئت شود.
در این فرایند، شناسایی اطلاعات مربوط به منبع اصلی تقریبا مبهم و مفقود می‌شود. لذا در عرض چند دقیقه، ارسال‌کننده پیام، ناشناس می‌شود.
حتی اگر ویدئو، به دلیل نقض دستورالعمل‌های تیک‌تاک پرچم‌گذاری شده باشد، اشتراک‌گذاران، دوئت‌های آن را خیلی سریع لایک کرده و ترکیب می‌کنند تا تیک‌تاک نتواند محتوای اصلی را به طور کامل از پلتفورم حذف کند.
در یک ویدئو که بیش از 620 هزار بازدید داشته، یک وکیل ایرانی- آمریکایی، از بینندگان می‌خواهد محتواهای ایرانی را به اشتراک بگذارند تا مطمئن شوند جهان همچنان به آن توجه می‌کند.
در ویدئوی دیگری، یک کاربر تیک‌تاک با 35 هزار دنبال‌کننده خود را به سمت دوئت کردن ویدئوهای فوری که توسط زنان ایرانی به عنوان شکلی از روزنامه‌نگاری شهروندی ساخته‌شده، هدایت می‌کند تا گزارش خود و داستان آنها را زنده نگه دارد.
کاربری دیگری در تیک‌تاک به 44 هزار دنبال‌کننده خود می‌گوید چگونه محتوا را بدون نقض دستورالعمل‌های تیک‌تاک به اشتراک بگذارند. این توصیه شامل استفاده از «algospeak» یا کدی برای دور زدن نقض دستورالعمل‌هاست.
برای TikTokkers که محتوای ایرانی را تقویت می‌کنند، تغییر کلمه «ایران» در زیرنویس‌ها، از جمله تاکتیک‌های دیگر است.
الگوریتم بازی تیک‌تاک کمک می‌کند تا اطمینان یابد افرادی که احتمالا این محتوا را به اشتراک می‌گذارند، می‌توانند آن را پیدا کنند. به عنوان مثال، یک TikTokker ایرانی- آمریکایی، با استفاده از ویدئویی در خصوص رسوایی اخیر یک سلبریتی خارجی نوشت: «خوب، حالا که توجه شما را جلب کردم، اینترنت در Ir@n قطع خواهد شد.»
این کاربر ایرانی با حذف کلمه «ایران» اما قابل جستجو کردن نام لوین، این الگوریتم را بازی می‌کرد تا به او کمک کند بینندگان خود را که به دنبال محتوای ایرانی بودند، حفظ کند و همچنین کاربران دیگری را که رسوایی سلبریتی را دنبال می‌کردند، “hashbaiting” کرد.
تا آن زمان، پربازدیدترین ویدئوی این کاربر ایرانی، تاریخچه قوانین حجاب بود که نزدیک به 341 هزار بازدید داشت. اما ویدئوی لوین از 1.6 میلیون فراتر رفت. این حساب کاربری قبلا تجربیات او به عنوان یک شهروند ایرانی- آمریکایی را ثبت کرده بود و دنبال‌کنندگان علاقه‌مند به فرهنگ ایرانی را جذب می‌کرد.
اما با حوادث اخیر ایران، او برای دنبال‌کنندگانش اعتبار حساب خود را افزایش داد؛ به‌نحوی که با مجری اخبار کابلی کریس کومو در NewsNation مصاحبه کرد تا درباره اعتراضات صحبت کند.
یکی از عناصر کلیدی ویدئوی تیک‌تاک، تراک صوتی است که اغلب، آهنگی است که یک رشته موضوعی را در بین ویدئوهای استیچ‌شده و دوئت ارایه می‌دهد.
صدای بسیاری از ویدئوهای به‌تصویرکشیده وقایع ایران، با بیش از 11.7 میلیون بازدید، به آهنگ «برای» اختصاص دارد. شعر این آهنگ برگرفته از یک رشته توییت فارسی است.
متعاقب آن تیک‌تاکی‌ها هزاران ویدئو ارسال کردند که کاربران را راهنمایی می‌کرد تا آهنگ «برای» را برای جدیدترین جایزه ویژه «گرمی»، به عنوان بهترین آهنگ برای تغییرات اجتماعی نامزد کنند.
این آهنگ در ماه اکتبر رای 83 درصدی از 115 هزار نامزدی را دریافت کرده بود که توجه بین‌المللی به این آهنگ را افزایش داد.
«برای» و هشتگ‌های مرتبط، منابع مشترکی هستند که به تیک‌تاک کمک می‌کنند تا به پلتفورم سیاست مشارکتی تبدیل شوند. به عبارت دیگرTikTokkers الگوریتم‌های این پلتفورم را بازی می‌کنند تا ویدئوهای ایرانیان را فراتر از دسترس و جغرافیای ایران تقویت کنند.
کمپین‌های فعال تیک‌تاک، برای همه‌چیز، از نامزدهای جایزه گرمی گرفته تا نوشتن ایمیل‌ها، نمایندگان محلی و رهبران جهانی وجود دارد. ویدئوها به عموم مردم آموزش می‌دهند که به طور محتاطانه از ترافیک وب ایران میزبانی کنند و کاربران را به سمت اعتراضات محلی هدایت کنند. آنها طومارهایی را برای رهبران گروه هفت به اشتراک می‌گذارند تا دیپلمات‌های ایران را از سازمان ملل اخراج کنند و دولت ایران را پاسخگو کنند.
با شروع اعدام‌ها، نیز کمپین دیگری طراحی شد که در تیک‌تاک بیش از ۱۰۰ میلیون بازدید داشته است. این ابزارهای تعاملی و الگوریتم پلتفورم برای تبلیغ محتوا، همان چیزی است که تیک‌تاک را از برنامه رقص نوجوانان به پلتفورم جهانی قدرتمند برای اعتراض و اقدام سیاسی تبدیل کرده، در حالی که بسیاری از مسائل، هنوز نامطمئن است.
در حال حاضر فعالیت‌ها و کمپین‌ها به سکویی برای تقویت صداها در پلتفورم تیک‌تاک تبدیل شده‌اند و در این میان، یک چیز، محتمل به نظر می‌رسد: این اعتراضات، ممکن است تلویزیونی نشود اما لایک، دوئت و استیچ خواهد شد.»
