اینترنت: زیرساختها در ایران، راهبری در جهان
گزارش سومین نشست تخصصی - علمی برنامه های مشارکت ایران در مرحله دوم اجلاس WSIS
همزمانی سومین نشست علمی- تخصصی برنامه‌های مشارکت ایران در اجلاس تونس با اعلام عضویت ایران در جمع 40 کشور گروه بررسی مسایل حاکمیت اینترنت، همانقدر که دکتر کاظم معتمدنژاد را بر آن داشت تا مانند همیشه بر فعالیتهای علمی و بررسی‌های دقیق برای حضور در اجلاس تونس تاکید کند و صرف داشتن نماینده از طرف ایران، بدون مطالعات گروههای مختلف کاری را کافی نداند، دکتر شهشهانی و شکرخواه را نیز ترغیب کرد ضمن طرح پیچیدگی‌های مدیریت اینترنت، چندین بارخواستار آن شوند که اظهارنظرهای افراد و مسئولان و نمایندگان ایران کارشناسی و علمی باشد.
دکتر شهشهانی در کنار آن تاکید اشاره کرد که ما با توجه به سهم اندکی که در دنیای اینترنت داریم، منافع ملی‌مان را باید به صورت کاملا مشخص دنبال کنیم و وارد بحث‌ها و بازیهای سیاسی نشویم.
در ابتدای این نشست که با عنوان «بررسی مسایل مدیریت جهانی اینترنت»، دوشنبه گذشته در دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه علامه برگزار شد، مهندس رشیدی مدیر عامل شرکت ارتباطات داده‌ها، وضعیت گذشته ، فعلی و آینده شبکه دیتا و زیرساختهای اینترنت را در کشور برای حاضران تشریح کرد. جلسه همچون دو نشست قبلی توسط حسین ابراهیم آبادی مدیر مرکز پژوهشهای ارتباطات اداره می‌شد با این تفاوت که این‌بار از مهندس جهانگرد و گزارشی که قرار بود درباره عضویت ایران در گروه مطالعاتی سازمان ملل متحد راجع به مدیریت جهانی اینترنت ارایه شود، خبری نبود.
دکتر محمد مهدی فرقانی، رئیس دانشکده های علوم اجتماعی و علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی
نگاه فراملی در نشست سوم
جلسه به مانند دو نشست قبلی با سخنرانی دکتر فرقانی رییس دانشکده‌های علوم اجتماعی و علوم ارتباطات آغاز شد. وی ضمن عرض خیر مقدم به حاضران، از تلاش‌های دکتر معتمدنژاد و مرکز پژوهشهای ارتباطات به عنوان بانی این نشستها قدردانی کرد و گفت: «کار جالبی که در این نشست صورت گرفته این است که بحث‌های سخنرانان مکتوب و چکیده آن در اختیار حاضران قرار گرفته است.» وی به موضوع جلسه که «بررسی مسایل مدیریت جهانی اینترنت» اشاره کرد و گفت: «اگر در دو نشست گذشته عمدتا با نگاه به داخل و بررسی مشکلات داخلی مسایل را مطرح می‌کردیم، در این جلسه نگاهی بین‌المللی و فراملی به مباحث جامعه اطلاعاتی خواهیم داشت.»
دکتر فرقانی سپس به دو رویکرد خوش‌بینانه و انتقادی در بررسی مسائل مدیریت اینترنت اشاره کرد و گفت: «در هر دو رویکرد، حقایقی نهفته است. مهم این است که ما بتوانیم به ابعاد مختلف این موضوع اشراف پیدا کنیم و آگاهانه به این میدان قدم بگذاریم.» وی در ادامه به معرفی برنامه، سخنرانان و موضوعات مورد بحث پرداخت.
حسین ابراهیم آبادی مدیر مرکز پژوهشهای ارتباطات نیز ضمن خوشامدگویی به حاضران، با توجه به عدم حضور مهندس جهانگرد (دبیر شورای عالی اطلاع رسانی) که قرار بود سخنران اول نشست باشد از مدیر عامل شرکت ارتباطات داده‌ها خواست تا به بحث زیرساختهای اینترنت در ایران بپردازد.
مهندس رشیدی، رییس هیات مدیره و مدیر عامل شرکت ارتباطات داده‌ها:
تحولی بزرگ در شبکه ارتباطات کشور تا اردیبهشت 84
مهندس رضا رشیدی مهرآبادی، رییس هیات مدیره و مدیر عامل شرکت ارتباطات داده‌ها در بحث خود به ویژگی‌های شبکه موجود دیتا و چشم‌انداز آینده آن پرداخت. و گفت: «در سال 1371، کار شبکه دیتا خطوط 25x شروع شد و اکنون 4138 پورت 25x در کشور موجود است که توسط برخی از بانک‌ها و آژانس‌های مسافرتی به‌کار گرفته شده است. با توجه به اینکه چند سالی است شبکه IP را ایجاد کرده‌ایم، این شبکه جایگزین خطوط 25 x خواهد شد.
به گفته وی تاکنون 514 شهر زیر پوشش شبکه دیتا قرار گرفته‌اند و این در حالی است که تلاش می‌شود تا پایان امسال تمامی 925 کشور زیر پوشش شبکه دیتیا قرار بگیرند. ضمن آنکه پوشش تعداد زیادی روستا هم در دستور کار است.
وی پیرامون پهنای باند شبکه دیتای کشور گفت: «در مجموع حدود mb861 (مگابیت) پهنای بند داریم و بیش از 30 ICP (نقطه تماس بین‌المللی) از بخش خصوصی مجوز گرفته‌اند که آنها هم از طریق ماهواره پهنای باند اینترنتی را فراهم می‌کنند و چیزی حدود mb250برای ارسال و mb100برای دریافت در اختیار دارند. بنابراین بیش از یک گیگابیت (GB1) پهنای باند با خارج از کشور داریم. اخیرا در تلاشیم که یک STMI دیگر به شبکه اضافه کنیم که ظرف دو ماه آینده از طریق فیبر نوری انجام خواهد شد که آن هم mb300 دیگر به ظرفیت پهنای باند کشور می‌افزاید.»
مدیر عامل شرکت ارتباطات داده‌ها ضمن تاکید بر افزایش کلی ظرفیت شبکه دیتای کشور در همه سطوح و لایه‌ها در آینده گفت: «13 مجوز به بخش خصوصی اعطا شده است تا اینترنت با سرعت بالا را به منازل برسانند. در شبکه شهری و برای پنج شهر بزرگ کشور، شبکه DWDM راه‌اندازی شده که ظرف یکی دو ماه آینده زیر بار خواهد رفت. ما در شبکه مخابراتی کشور در تمام شهرها بین مراکز، فیبر نوری را به کار گرفته‌ایم. در شبکه بین شهری بیش از 32 هزار کیلومتر فیبر نوری کشیده شده است که بخش عمده تجهیزات ارتباطی کشور روی این فیبرهاست.»
وی با اشاره به اینکه بخش تکمیلی تجهیزات مخابراتی و ارتباطی کشور ظرف سه چهار ماه آینده نصب و راه‌اندازی خواهد شد گفت: «با تکمیل و تجهیز شبکه زیرساخت موبایل، دیتا و تلفن ثابت، حداکثر تا اردیبهشت ماه آینده، تحول و انقلابی بزرگ در ارتباطات کشور رخ خواهد داد و مشکلی در انتقال ظرفیت و انتقال صوت و تصویر نخواهیم داشت.»
مهندس رشیدی میزان پورتهای برنامه‌ریزی شده برای کل کشور تا پایان برنامه پنجساله چهارم (1388) را بین 2تا3 میلیون برآورد و اظهار امیدواری کرد که حداقل یک میلیون آن پرظرفیت باشد و گفت: «البته اگر بخش خصوصی فعالتر شود، قطعا رقم‌ها بیش از این خواهد بود. این اعداد حداقلی است که ما باید به آن برسیم.»
وی از دیگر برنامه‌های آتی کشور در بخش شبکه زیرساخت دیتای کشور را اتصال با تمامی کشورهای همسایه از طریق فیبر نوری دانست و اظهار امیدواری کرد که ایران در منطقه به قطب ارتباطی تبدیل شود.
مدیر عامل شرکت ارتباطات داده‌ها همچنین به موضوع گسترش فناوریهای اطلاعات و سرویس‌های ارزش افزوده پرداخت و گسترش استانداردهای امنیت شبکه، پروژه شارع 2 را بخشی از آنها برشمرد. وی دیگر محور گسترش فناوریهای اطلاعات را طرح گام اول توسعه فناوری اطلاعات کشور معرفی کرد که شامل بخشهای هفتگانه قوه قضاییه، وزارتخانه‌های بازرگانی، بهداشت، ارشاد اسلامی، آموزشی و پرورشی، علوم و تحقیقات و حوزه علمیه قم خواهد شد و در قالب آن، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، ظرف 10 ماه با بودجه 40 میلیارد تومان، هرکدام از سازمانها و نهادهای مذکور را در به‌کارگیری فناوری اطلاعات و گسترش خدمات الکترونیک یاری خواهد کرد.
وی طرحهای پایلوت و دیگر سرویس‌ها شامل ipsms، sms بین‌المللی، mms را نیز از جمله برنامه‌های در دستور کار کشور دانست.
مهندس رشیدی در پایان، مشارکت بخش خصوصی را در طرحهای فناوری اطلاعات کشور خوب ارزیابی کرد و گفت: «660 مجوز به شرکت‌های عرضه کننده خدمات دسترسی به اینترنت (isp) اعطا شده و 80 مجوز دیگر در حال اعطاست، بیش از 30 مجوز به تامین کنندگان ارتباط اینترنت پرظرفیت (icp) داده‌ایم و قرار است به سه مجتمع خدمات اینترنت (idc) نیز مجوز داده شود که فراخوان آن تا یک ماه آینده اعلام خواهد شد.
دکتر شهشهانی، قایم مقام پژوهشگاه دانشهای بنیادی
باید انتطارات واقع بینانه در باره راهبری اینترنت داشته باشیم
دکتر سیاوش میرشمس شهشهانی استاد دانشگاه صنعتی شریف و قایم مقام پژوهشگاه دانشهای بنیادی نیز به بحث درباره راهبری اینترنت پرداخت و در ابتدا با اشاره به تشکیل کارگروه راهبری اینترنت (WGIG) در اجلاس گذشته wsis ارایه تعریفی از راهبری اینترنت پرداخت و گفت: «راهبری اینترنت عمل جمعی دولتها و یا عاملان بخش خصوصی شبکه‌های متصل به اینترنت است که به منظور ایجاد توافق در مورد استانداردها، سیاستها، مقررات و ضمانتهای اجرایی و روشهای حل اختلاف حاکم بر فعالیتهای بین شبکه‌ای جهانی صورت می‌گیرد.»
وی آنگاه به دو دیدگاه در این باره که آنها را افراطی می‌نامید اشاره کرد که در یکی به مقوله راهبری با «دیده بدبینی و احساس خطر از تهاجم» نگریسته می‌شود و عمدتا متعلق به دست اندرکاران اولیه اینترنت است و راهبری را حرکتی خلاف جهت تکامل طبیعی اینترنت می‌داند و دیگری که بیشتر متعلق به نمایندگان دولتهای کشورهای جهان سوم است و بحث «حاکمیت» و سپرده شدن همه شئون اینترنت به سازمانها بین‌المللی را مطرح می‌کند و آنگاه نتیجه گرفت که هیچ یک از دو دیدگاه افراطی فوق منجر به راه عمل نمی‌شود. دکتر شهشهانی سپس به دستور کار WGIG (کارگروه راهبری اینترنت) از جمله مدیریت منابع اینترنتی (شماره‌های اینترنتی، دامنه‌های اینترنتی، کارگزارهای ریشه)، جرایم اینترنتی و SPAM (امنیت شبکه، حریم خصوصی و استفاده از رمز، جرایم و مشکلات حقوقی مربوط به تجارت الکترونیک، هرزه نگاری)، حقوق مالکیت فکری، تعدد زبانها و دامنه‌های بین‌المللی پرداخت و هرکدام را به تفصیل بررسی کرد.
وی در بخش دیگری از سخنانش بازیگران اینترنت را به چهار دسته تقسیم کرد: تشکل‌های غیر رسمی- غیردولتی، شکل‌های رسمی- غیر دولتی، تشکل‌های بین‌الدولی عمومی و تشکل‌های بین‌الدولی با عضویت محدود تقسیم کرد. وی پیرامون ماهیت، اعضا، عملکرد و اهداف و برنامه‌های هرکدام از این گروه مواردی را مطرح کرد. قایم مقام پژوهشگاه دانشهای بنیادی سپس به پیشینه و چگونگی تشکیل سازمان آیکان (ICANN) اشاره کرد و گفت: «سازمان آیکان بر مبنای تفاهم نامه‌ای با وزارت بازرگانی آمریکا، در نوامبر 1998 رسما به عنوان یک شرکت خصوصی غیرانتفاعی در ایالت کالیفرنیا به ثبت رسید که در تفاهم نامه اولیه، 35 هدف عملی مشخص برای آن پیش بینی شده بود که بعضی اهداف فنی خاص بودند و بعضی دیگر اهداف رفتاری در سازماندهی وظایف.»
وی پس از تشریح اهداف آیکن، ویژگی‌های هیات مدیره آن، نقش این سازمان در اینترنت، و انتقادات وارد بر آن به بحث «راهبری اینترنت و کشورهای در حال رشد» پرداخت و گفت: «این یک واقعیت است که کشورهای توسعه نیافته از اینترنت کمتر بهره گرفته‌اند. در این شرایط راه بخردانه این است که هر جامعه منافع و انتظارات واقع بینانه خود را به طور دقیق شناسایی کند و کارگروه راهبری اینترنت، به جای پرداختن به مسایل کلی مدیریتی، کوشش کند راهکارهای عملی برای حل بعضی مسایل مبتلا به، نه ارضای اقتدارگرایی های گروههای خاص، بیندیشند.»
دکتر شهشهانی در پایان گفت: «با توجه به سهم اندکی که کشور ما در اینترنت دارد، بصورت محدود و مشخص دنبال منافع ملی خود باشیم و وارد بحث‌های سیاسی نشویم. باید انتظارات واقع بینانه از WGIG داشت. انتظارات بلندپروازانه در مورد تغییر راهبری اینترنت نه عملی است و نه به صلاح است.»
یونس شکرخواه، مدرس و پژوهشگر ارتباطات:
باید با با نهادهای تخصصی بیشتر همکاری کنیم
در ادامه سومین نشست تخصصی- علمی برنامه‌های مشارکت ایران در اجلاس تونس، یونس شکرخواه مدرس ارتباطات و همکار علمی مرکز پژوهشهای ارتباطات به پیشینه مباحث «حاکمیت اینترنت» اشاره کرد و گفت: «حاکمیت بر اینترنت بحث حقوقدانان، اقتصاددانان و سیاستگذاران است و عجییب اینجاست که یکی از نکات مشترک این سه طیف کم توجهی به معماری اینترنت و نهادهای مرتبط با حاکمیت در آن است.»
وی پس از بحث درباره معماری اینترنت و بازیگران کلیدی آن و اشاره به برخی دیگر از نهادهای پرقدرت در حوزه اینترنت گفت: «اینترنت پیچیده است و باید آن را در چارچوبی شبیه زبان دید که خودش قوانین مرتبط با خود را وضع می‌کند. بنابراین بهتر است برای چیزی که هنوز کاملا آن را درک نکرده‌ایم نسخه ننویسیم و در هر نوع موضعی نسبت به آن میزان آسیب دیدن آزادی بیان را مبنای رد یا پذیرش هرنوع حاکمیتی بر اینترنت قرار دهیم.»
وی در پایان گفت: «بهترین گزینه در موضوع راهبری اینترنت، همکاری بیشتر با نهادهای تخصصی است نه طرد حاکمیت موثر کنونی اینترنت.»
دکتر علی اکبر جلالی، رییس پژوهشکده الکترونیک دانشگاه علم و صنعت
10هزار دفتر ICT روستایی تا اواسط سال آینده خواهیم داشت
دکتر علی اکبر جلالی رییس پژوهشکده الکترونیک دانشگاه علم و صنعت ایران و عضو هیات موسس انجمن ایرانی مطالعات جامعه اطلاعاتی نیز در ابتدا به مباحث مطرح شده درباره حاکمیت اینترنت اشاره کرد و گفت: «امیدوارم مباحثی که در این حوزه مطرح شد، به بحث‌های سیاسی کشیده نشود و همانطور که آقای دکتر شهشهانی اشاره کردند، بتوانیم آنها را از زاویه علمی و فنی طرح و دنبال کنیم.»
وی در بخش دیگری از سخنانش به پروژه ایجاد 10 هزار دفتر فناوری اطلاعات و ارتباطات روستایی در کشور اشاره کرد و گفت: «این پروژه در حال پیگیری است و تعداد 6224 دفتر آن در حال تجهیز است که تا پایان امسال به بهره‌برداری می‌رسند. و برنامه ریزی شده است که تا اواسط سال آینده، تمامی 10 هزار دفتر روستایی فناوری اطلاعات و ارتباطات به بهره برداری برسند.»
رییس پژوهشکده الکترونیک دانشگاه علم و صنعت ایران افزود: «برای هر یک ازاین دفاتر حداقل دو کامپیوتر و یک سرور در نظر گرفته شده است که به ارایه خدماتی همچون ارسال و دریافت نامه الکترونیک، انتقال تصویر از طریق یک وب‌کم می‌پردازند. علاوه بر این برنامه‌های نرم افزاری خوبی هم پیش بینی شده تا به روستاییان برای معرفی محصولات و خرید مایحتاجشان کمک کند و به این ترتیب زمینه تجارت الکترونیک فراهم شود.»
بنا بر توضیح دکتر جلالی این پروژه 70 درصد روستاها را پوشش می‌دهد و در صورت انجام موفق آن، می‌توان دستاوردهای کار را به عنوان یک پروژه ملی در اجلاس تونس ارایه کرد.
دکتر کاظم معتمدنژاد، رئیس شورای پژوهشی مرکز پژوهش های ارتباطات:
بدون مطالعه علمی دچار اشتباه می‌شویم
در ادامه این نشست دکتر کاظم معتمدنژاد استاد دانشکده علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی و رییس شورای علمی مرکز پژوهشهای ارتباطات ضمن تشکر از حضار و سخنرانان، مسائل مرتبط با اینترنت و مدیریت آن را مساله‌ای جهانی دانست که پرداختن به آنها نیاز به مطالعه علمی و دقیق دارد و گفت: «اگر در این حوزه‌ها مطالعه و بررسی‌های علمی دقیق نداشته باشیم دچار اشتباه در حرف و عمل خواهیم شد. تنها انتخاب ایران در بین 40 عضو WGIG کافی نیست، بلکه باید گروههای مطالعاتی در سال‌های آینده کار کنند تا در اجلاس تونس حرفی برای گفتن داشته باشیم.»
دکتر معتمدنژاد سپس با اشاره‌ای به پیشینه مسائل حقوقی بین‌المللی در حوزه‌های مختلف ارتباطات از دویست سال قبل تا کنون، به موضوع مدیریت اینترنت پرداخت و پاسخ‌های کشورهای مختلف به «چگونگی مدیریت کردن منابع اصلی اینترنت» را تشریح کرد.
به اعتقاد وی «مساله مهم مدیریت اینترنت آن است که جنبه‌های فنی و سیاسی اینترنت، وابستگی بسیار زیادی با هم دارند و تفکیک آنها به دو بخش جداگانه امکان پذیر نیست.» دکتر معتمدنژاد در ادامه به تشریح اختلافات کشورها و بخشهای مختلف حول دو نهاد بنگاه اینترنتی اختصاص دهی نامها و شماره‌ها (ICANN) و اتحادیه بین‌المللی ارتباطات دور (ITU) و راه حلهای حقوقی اختلافات موجود در مورد آنها پرداخت.