در شرایطی که سه سال است پروژههای فضایی مانند فرستادن موجود زنده به فضا متوقف شده است و دوسال است که ماهوارهای پرتاب نشده است، برنامه ثریا میزبان دکتر محسن بهرامی رئیس سازمان فضایی ایران و معاون وزیر ارتباطات بود تا به ریشه یابی این وقفه سه ساله بپردازد. این در حالی است که رهبر انقلاب حدود چهار ماه پیش در دیدار با نخبگان علمی جوان از روند کند صنعت فضایی گلایه و ابراز نگرانی کردند و از مسئولین امر مطالبه کردند که این طرحهای مهم نباید مطلقا تعطیل یا نیمه تعطیل باشد.
مهمترین محورهای این برنامه به شرح زیر است:
به برکت برجام، فناوری فضایی ایران هم مثل هسته ای مشرف به تعطیل است
آیا عدم پرتاب ماهواره ها هم از توافقات نانوشته برجام بوده است؟
چرا بعد از لوزان ماهوارهای پرتاب نشده است؟
مذاکرات برجام روی برنامه پرتابهای ما در حوزه فضایی تاثیر گذاشته است...
خروج متخصصان فضایی کشور در پی رکود فناوری فضایی
فاکس نیوز مدعی شد، پرتاب ماهواره ایران در دهه فجر از روی سکوی پرتاب متوقف شده؛ چرا هیچ‌مسوولی این خبر را تکذیب نمی‌کند؟!
رییس پژوهشگاه هوافضا:طبق برنامه باید در این سه سال هفت کاوشگر پرتاب می شد اما هیچ کدام انجام نشد!
این سوال که چرا دوسال است ما پرتاب ماهواره نداریم، مطالبه مردم است
رئیس سازمان فضایی: قبول داریم که پروژه فرستادن انسان به فضا روی زمین مانده است
برنامه فضایی ایران بیش از سه سال است که تعطیل است...
شورای عالی فضایی حتی یک بار هم در دولت یازدهم تشکیل نشده است
چهار ماه پیش رهبر انقلاب هشدار دادند که روند پروژههای فضایی کند شده است
محسن مقصودی در ابتدای برنامه از دکتر بهرامی پرسید: چرا برخی از پروژههای فضایی تعطیل و یا نیمه تعطیل است و قرار است چه اتفاقی برای این پروژههای علمی رخ بدهد؟
دکتر محسن بهرامی، رئیس سازمان فضایی ایران و معاون وزیر ارتباطات در پاسخ اظهار داشت: این حرف شما درست است و زمانیکه ما کا را تحویل گرفتیم بسیاری از پروژه ها زمین‌گیر شده بودند؛ در این مدت همه پروژههایی که در حیطه عمل سازمان بوده است راه اندازی شده است بطور مثال پروژه "دوستی شریف" آماده پرتاب است و مدل کیفی ماهواره "امیر کبیر" و "ناهید" نیز تقریبا تمام شده است. "ظفر" علم و صنعت یک پیچیدگی قراردادی داشت که حل و فصل شد و همچنین قرارداد "ناهید 2" را بستهایم.
مقصودی افزود: شما قبول دارید که روند در این مدت کند شده است و رهبر انقلاب در چهار ماه قبل این هشدار را دادند که روند کند شده است و شما نیز دوسال است که رئیس سازمان فضایی هستید.
بهرامی تصریح کرد: شرایط به آن شکلی که به رهبری گزارش شده است، نیست؛ این پروژه ها در این دوسال دوباره تست شدند و در این چهار ماه جواب دادند.
به گزارش فارس رئیس سازمان فضایی افزود: فضا فقط ماهواره و پرتاب نیست و به همین دلیل ما حجم زیادی از کارهای دیگر را پیش می‌بریم بطور مثال مرکز ماهدشت ما راه اندازی شده است و یک مرکز داده خیلی مفصل خواهیم داشت که انشاالله شش ماه دیگر آماده خواهد شد.
وقتی نقشه جامع علمی کشور یک حرف کلیشهای میشود
مقصودی تاکید کرد: اصل بحث پرتاب‌گرها و ماهواره هاست و چیزی است که مردم و کارشناسان از سازمان فضایی انتظار دارند و این مباحث نیز در سند سازمان شما و نقشه جامع علمی کشور هم آمده است.
بهرامی در پاسخ گفت: این حرف‌ها کلیشهای است! چراکه ما درباره این سند بحث داریم بالاخره ماهم یک کارشناسی هستیم که 35 سال است در این حوزه فعالیت میکنیم!
چه کسی گفته پرتاب انسان به فضا راهبردی است؟!!
محسن مقصودی گفت: این نظر شخصی و کارشناسی شماست اما شما الان مسئول هستید و این سند پیش روی شماست؛ الان در نقشه جامع علمی کشور فناوری فضایی راهبرد الف و جزء اولین اولویت کشور است ولی ما نمی‌دانیم چرا پروژه پرتاب انسان به فضا خوابیده است؟
دکتر بهرامی در پاسخ خاطرنشان کرد: چه کسی گفته پرتاب انسان به فضا راهبردی است؟!
مجری ثریا گفت: بالاخره این پروژه جایگاه قانونی دارد یا خیر؟
رئیس سازمان فضایی تصریح کرد: بنده با این طرح مخالف هستم اما چون در سند سازمان فضایی آمده است بنده باید بعنوان مسئول سازمان فضایی این طرح را آماده کنم؛ شواریعالی عطف برای پروژه فرستادن انسان به فضا یک پولی گذاشته است که آن پول قطع شده است؛ چرا گذاشتند و چرا قطع شده؟ من در جریان این تصمیمات نیستم. اما ما برنامه هایی را آماده کردهایم که اگر شورایعالی فضایی تشکیل شد این طرح را ببریم در برنامههایی که سازمان باید انجام بدهد.
وی در ادامه گفت: وظیفه شورای عطف نبوده که این پروژه را تعریف کند تا چنین مشکلاتی پیش بیاید اما اگر در شورایعالی فضایی این طرح تصویب شده بود الان جزء برنامههای دیگر سازمان فضایی بود.
این سوال که چرا دوسال است ما پرتاب ماهواره نداریم، مطالبه مردم است
مقصودی گفت: بحث الان شورای عطف نیست بلکه اصل بحث این است که این طرح دستیابی ارسال انسان به فضا بخشی از سند جامع علمی کشور است و سندی است که رهبر انقلاب پیگیری کردند و شورایعالی فرهنگی این سند را تصویب کردهاند.
دکتر مهدی بهرامی گفت: مسئول اجرای سند جامع علمی کیست؟ فقط سازمان فضایی مسئول اجرا نیست و ما نیز برنامهای آماده کردیم که در شورایعالی فضایی این برنامه را مصوب کنیم که جزئی از برنامههای سازمان فضایی بشود.
مقصودی پرسید: تا کی این روند طول خواهد کشید؟
رئیس سازمان فضایی گفت: این دیگر به من ربطی ندارد!
محسن مقصودی تصریح کرد: این سوال که چرا دوسال است ما پرتاب ماهواره نداریم، مطالبه مردم است. اینکه چرا سه سال است کاوشگران ما برای ارسال موجود زنده به فضا پرتاب شدهاند مطالبه به حقی است. دکتر امی به ما گفتند که طبق برنامه، ما در این سه سال باید هفت تا پرتاب انجام میدادیم که هیچ کدام انجام نشده است.
رئیس سازمان فضایی تصریح کرد: قرار شده پرتابگر برای ما تامین بشود تا ما از سال بعد بتوانیم کاوشگرها را پرتاب کنیم. خیلی خوب است که بتوانی هرسال دوتا ماهواره پرتاب و تست کنیم اما اینقدر بودجه نداریم. انشاالله ماهوارههای "دوستی"، "پیام" و "ناهید 1" تا یک سال و نیم آینده باید پرتاب شوند. ما اصلا نمی‌خواهیم بخش فضا را که باید خدمات اجتماعی ایجاد کند و یک کار راهبردی است را به یک بخش ساخت و پرتاب ماهواره محدود کنم.
تغییرات ساختاری بیهوده در ساختار فضایی کشور باعث تلف شدن نیروی انسانی و بیت المال میشود
در این بخش از برنامه نوید مقصودی، کارشناس ارشد هوافضا با ارائه اسلایدهایی اظهار داشت: در رابطه با تغییرات ساختاری سازمان فضایی باید بگوییم که وقتی شما برنامهای دارید و یک هدفی دارید نیاز به ابزار دارید و ساختار بخشی از این ابزار است؛ اینکه شما یک سازمانی را خوب یا بد درست میکنید و در یک زمانی این ساختار را کاملا برهم میزنید و کاملا به عقب برمیگردید باید بدانید که از نیروی انسانی، وقت و پول بیت المال هزینه کردهاید.
وی در ادامه گفت: در زمانی که بابت برنامه های فضایی هزینه میشد تاثیر مستقیمی بر روی جذب دانشجوی و کیفیت آنها داشت؛ در دورانی که هزینه میشد و پرتابها بصورت منظم صورت میگرفت کیفیت دانشجویان هوافضا بسیار بالاتر بود چون افق ترسیم کرده بودیم و دانشجویان و دبیرستانیهای ما با نگاه باز انتخاب کردند و در آن زمان در اوج پرتابهای فضایی بودیم اما اکنون این افق با شرایط نامطلوبی روبرو شده است.
وقتی شما به دانشجو و استاد کار ندهید بیکار نمینشینند و برای خارج کار میکنند
نوید مقصودی تصریح کرد: در زمان اوج صنعت فضایی حدود 1346 تا مقالات علمی داشتیم که در این سه سال اخیر افت شدیدی کرده است اما نکته اساسی این است که رشد مقالات ایرانیها در مجلات isi افزایش پیدا کرده است چراکه وقتی شما به دانشجو و استاد کار ندهید بیکار نمینشینند و پروژههای کاریشان را به فضای بیرونی کشور میدهند.
اماراتیها به دنبال جذب متخصصین صنعت فضایی ایران
این کارشناس ارشد فضایی اظهار داشت: ما در پرتابهای فضایی چیزی به اسم شکست نداریم؛ در فناوری فضایی هر پرتاب معادل آزمایش و تجربه است بنابراین این نگرشی که فقط به دنبال موفقیت است یک نگرش کاملا تبلیغاتی است.
وی افزود: کشور مانند پاکستان که کشوری فقیر است و روابط خوبی با دنیا ندارد به موفقیتهای خوبی در این حوزه رسیده است؛ کشوری مانند ترکیه یک میلیارد دلار کنار گذاشته است و به دنبال ایستگاه پرتاب و مرکز کنترل است؛ امارات چندسال است وارد این صنعت شده است و افقی گذاشته است که بعنوان اولین کشور عربی و اسلامی میخواهد کاوشگر به مریخ بفرستد که البته ممکن است نتواند چنین کاری بکند اما به هر حال برای صنعت خودش افق تعیین کرده است. نکته قابل توجه اینجاست که حتی اماراتیها به دنبال جذب متخصصین صنعت فضایی ما هستند.
رئیس سازمان فضایی: قبول داریم که پروژه فرستادن انسان به فضا روی زمین مانده است
دکتر بهرامی در ادامه افزود: ما قبول داریم که پروژه فرستادن انسان به فضا روی زمین مانده است.
محسن مقصودی اظهار داشت: اینکه اصل قضیه را میپذیرید، خوب است اما باید علت یابی کنیم و ببینیم که چرا این پروژهها روی زمین مانده است.
دکتر بهرامی گفت: از طرفی هم باید بپذیریم که یک بخش زیادی از کاری که روی زمین مانده بود را همکاران ما انجام دادند و کارهای دیگری را هم پیش بردند.
مجری ثریا گفت: باید قبول کنیم که ساختار فضایی کشور ایراد دارد چرا که یک ساختار عریض و طویلی ایجاد کردهایم که چند تا وزارتخانه هرکدام با برنامه خاص خودشان کار میکنند.
رئیس سازمان فضایی اظهار داشت: بهتر بود که مسئولین دیگر هم اینجا بودند و توضیح میدادند که چرا چنین ساختاری ایجاد شده است؟ چون قانون اینگونه میگوید که همه این کارها باید در شورایعالی فضایی تصویب شود و دبیرخانه آماده کند و درنهایت سازمان هم مسئول اجرایی است.
موازی کاری در ساختار فضایی
محسن مقصودی گفت: سوال اینجاست که چرا شورایعالی فضایی که همه این اقدامات باید ذیل آن تعریف بشود در دولت جدید سه سال و نیم است تشکیل نشده و دولت قبل هم فقط سه بار تشکیل شده است اما در دولت قبل برنامه ده ساله تصویب شده بود و رئیس سازمان فضایی به نوعی معاون رئیس جمهور بود بنابراین مشکل خاصی پیش نمیآمد. بالاخره باید این رکود صنعت فضایی را ریشه یابی بکنیم یا خیر؟ شما یک برنامه ده ساله برای خودتان دارید و آقای دکتر منطقی هم یک برنامه ده ساله در مرکز ملی فضایی زیر نظر معاونت علمی هم یک برنامه ده ساله دیگر دارد!
دکتر بهرامی درپاسخ گفت: همه میتوانند این برنامه را بنویسند.
مقصودی گفت: این ناهماهنگی است و همه این ناهماهنگیها باید در شورایعالی فضایی حل و فصل بشود که این شورا هم تشکیل نمیشود. آیا شواریعالی فضایی اولویت دولت است یا خیر؟
کم کاری این دولت را هم با کم کاری های دولتهای دیگر در یک جدول حساب کنید!
دکتر بهرامی اظهار داشت: وقتی پنج تا دولت عوض شده و فقط چهار بار این شورا تشکیل شده است این عدم تشکیل جلسات در این دولت را هم در همان جدول حساب کنید! وظیفه ما این بوده که از اقای رئیس جمهور تقاضای نوبت کنیم که این شوراهم مانند خیلی دیگر از شوراها تشکیل نشد.
بعد از لوزان پرتابی نداشتهایم
محسن مقصودی گفت: دوسال است که پرتابی نداریم، ارسال موجود زنده به فضا سه سال است روی زمین مانده است، بودجههای پروژهسها 8درصد تخصیص پیدا کرده و و ضعیت دانشگاه ها را هم که میبینیم مقالات علمی کاهشی 50، 60 درصدی داشته؛ مجموع این اتفاقات به ما هشدار میدهد که ما باید این هشدار را بپذیریم و ریشه یابی کنیم که آیا این اتفاقات بخاطر این است که صنعت فضایی مسئله دولت هست یا خیر یا اینکه بخاطر مسائل سیاسی و فشارهای کشورهای خارجی است چراکه ما بعد از لوزان پرتابی نداشتهایم. آیا بخاطر حساسیتهای 5+1 روی صنعت فضایی ما پرتاب های ما کاهش پیدا کرده است؟
وی گفت: باید بدانیم اینکه یکدفعه اتفاقاتی رخ میدهد و پرتابهایی صورت میگیرد به در یک مدت گوتاه عملیاتی نشده است بلکه پشت این اقدامات یک عقبه هفت، هشت سالهای خوابیده است مثلا ماهواره ناهید چهار سال به طول انجامیده و اکنون رو نمایی شده است.
مقصودی گفت: این ماهواره ناهید در دولت قبل هم رونمایی شد و در این دولت هم دوباره رونمایی شد.
بهرامی تصریح کرد: ما یکبار قرارداد را و یکبار هم پایان کار را اعلام میکنیم.
برنامه فضایی ایران بیش از سه سال است که تعطیل است
در این بخش از برنامه دکتر محسن شاطرزاده قائم مقام سابق امور بین الملل سازمان فضایی روی خط تلفن آمد و در رابطه با رکود حاکم بر صنعت فضایی کشور اظهار داشت: باتوجه به اینکه دکتر بهرامی مسئولیت دارند و به همین دلیل محدودیتهایی دارند بنده کار ایشان را راحت میکنم و در یک کلام میگویم که برنامه فضایی ایران بیش از سه سال است که تعطیل است. حدود سی ماه طول کشید تا دولت به یک جمعبندی درباره این صنعت برسد که ابتدا شش ماه اقای ترکان بالای سر این سازمان بودند و بعد از آن هم اقای شریعتمدار مسئولیت را قبول کردند که متاسفانه در این سی ماه هیچ تصمیمی برای این مجموعه گرفته نشد.
در سی ماه اول این دولت یکپارچگی سازمان فضایی که نقطه قوت آن بود، هدف قرار گرفت
وی گفت: بعد از سی ماه یکپارچگی سازمان فضایی که نقطه قوت آن بود، هدف قرار گرفت و با یک حکمی این مجموعه یک پارچه به چهار پارچه تقسیم شد و با حکم ریاست جمهوری مرکز ملی فضایی هم تشکیل شد که متولی شورایعالی فضایی شد که همان زمان عدهای گفتند که این حکم، خلاف قانون سازمان فضایی هست که توجهی به این انتقادات نشد. وظایف موازی مرکز ملی فضا و سازمان فضایی درخصوص شورایعالی فضایی و دبیرخانه باعث شد که کشمکشهای این دوتا مجموعه باهم به جایی برسد که ما نتوانیم در حوزه فضا به تصمیم گیری برسیم و این امر در جاهای مختلف اثر منفی خودش را گذاشت.
تمسخر مشاوران وزیر ارتباطات: اصلا توانایی ورود به فناوری فضایی را نداریم!
شاطرزاده تصریح کرد: از یکطرف در دولت اعتقادی به فناوری فضایی وجود نداشت و گاهی مشاورین وزیر ارتباطات با تمسخر مطرح میکردند که ما اصلا توانایی ورود به فناوری فضایی را نداریم! و تصمیم گیران کشور عمدتا روی بخش اقتصادی فضا که بیشتر کاربردها و خدمات فضایی است تاکید داشتند و نهایتا بخش فناری فضایی به حاشیه رفت.
اولین دستور برای خرید یک ماهواره!!!
وی گفت: سازمان فضایی از آن وظیفه اصلی خودش که ساماندهی حوزه علم، دانش و فناوری فضایی بود، دور شد؛ وزیر ارتباطات بعد از انتساب دکتر بهرامی به ایشان ماموریت خرید ماهواره را دادند در صورتیکه این کار یک اقدام بازرگانی است و وظیفه سازمان فضایی نبود.
مذاکرات برجام روی برنامه پرتابهای ما در حوزه فضایی تاثیر گذاشته است
شاطرزاده تصریح کرد: ما اخباری را از داخل هیئت دولت داشتیم که مذاکرات برجام روی برنامه پرتابهای ما در حوزه فضایی تاثیر گذاشته بود.
دکتر بهرامی گفت: این مسئله را به من ابلاغ نکردند و از این موضوع اطلاعی ندارم.
شاطرزاده گفت: سی ماه از این شرایط مربوط به دوره اقای ترکان و شریعتمدار است؛ بنده بصورت قطعی میگویم و از یکی از معاونین ریاست جمهوری شنیدم که برجام روی پرتابهای ما تاثیر گذاشته است.
محسن مقصودی گفت: یک خبری هم fox news کار کرده که قرار بود در دهه فجر امسال یک ماهواره ایرانی پرتاب بشود که گفتند پرتاب منتفی شده است و در داخل هم کسی این خبر را تکذیب نکرد.
به برکت برجام، فناوری فضایی ایران هم مثل هسته ای مشرف به تعطیل است
مقصودی از میهمان برنامه پرسید: شما قضیه تغییر نام ماهواره "تدبیر" را نمیدانید؟
بهرامی در پاسخ گفت: نمیدانم!
مقصودی گفت: نگرانی ما این است که وقتی این اسامی تغییر میکند، رونماییهایی که باید چهار، پنج ماه طول بکشد حدود سه یا چهار سال طول میکشد که شاهد مثال این حرف هم ماهواره ناهید در بهمن 91 و بهمن 95 است که بعد از چهارسال همان ماهواره را با تغییراتی رونمایی میکنند و اسم آن را تغییر میدهند و به گونهای القا میکنند که این ماهواره جدید است.
رئیس سازمان فضای اظهار داشت: همه چیز یک تعلل چهارساله داشته است و الان در شرایطی هستیم که شرایط به روزرسانی شده است و قرار است که بعد از چهارسال رکود دوباره به اوج صنعت فضایی بازگردیم. انشالله سال بعد چنین زمانی میتوانیم بگوییم که ماهواره ها پرتاب شده است و یا حداقل زمان دقیق پرتابشان را یگوییم.
مجری برنامه ثریا در پایان اظهار داشت: نگرانی ما این است که صنعت فضایی مانند مسئله هستهای که بخش زیادی از آن را متوقف کردیم به گونهای رسانهای نشود که همه چیز فعال است و چیزی متوقف نشده اما واقعیت این است که در صنعت هستهای هم بخشهای زیادی متوقه شده است و نباید در صنعت فضایی هم با نمایش کار را جلو ببریم؛ امیدواریم که به زودی شاهد پرتابهای فضایی ایران باشیم.
مردم از پیشرفت صنعت فضایی راضی نیستند
سوال نظرسنجی برنامه به شرح زیر بود؛
به نظر شما سرعت پیشرفت پروژههای فضایی کشور در سالهای اخیر راضی کننده بوده است؟
آری 14.60%
خیر 82.08%
نمیدانم 3.35%
