معصومه بخشی پور - شورای عالی فضای مجازی به عنوان نقطه کانونی سیاستگذاری فضای مجازی کشور وارد پنجمین سال فعالیت خود شد. مروری بر کارنامه فعالیت این شورا از بی‌نظمی در برقراری جلسات آن حکایت دارد.
۱۷ اسفندماه سال ۹۰ مقام معظم رهبری دستور تشکیل شورای عالی فضای مجازی به ریاست رئیس جمهور را صادر و اعضای حقوقی و حقیقی این شورا را تعیین کردند. در آن زمان حکم به جا و به موقع رهبر انقلاب برای تشکیل شورای عالی فضای مجازی کشور، برگ روشنی از اهمیت فضای مجازی و تأثیر آن در زندگی فردی و اجتماعی را پیش روی مسئولان قرار داد و مسیر روشنی را برای لزوم برنامه ریزی در این فضا، تبیین کرد.
با این حال بررسی کارنامه فعالیت شورای عالی فضای مجازی در ۴ سال گذشته نشان می دهد که اهمیت این شورا هنوز آنطور که باید مورد توجه قرار نگرفته است و علاوه بر بی نظمی در برقراری جلسات آن، به اولویت های مدنظر در ماموریت های این شورای عالی، هنوز آنطور که باید جامه عمل پوشانده نشده است.
برگزاری نیمی از جلسات موظفی در ۴ سال
هم اکنون با گذشت ۴ سال از زمان تشکیل شورای عالی فضای مجازی و ورود به پنجمین سال فعالیت این شورا، برآوردها نشان می دهد که یکی از معضلات این شورا، به عدم برگزاری به موقع جلسات این شورای سیاستگذار و تصمیم گیر در عرصه فضای مجازی کشور باز می گردد.
این درحالی است که براساس حکم تشکیل شورا، برگزاری جلسات آن هر ۳ هفته یکبار، با توجه به تحولات پرشتاب فضای مجازی و اهمیت آن در ابعاد مختلف زندگی افراد جامعه، مورد تاکید قرار گرفته است؛ اما بررسی ها نشان می دهد که طی ۴ سال گذشته به رغم آنکه حداقل برگزاری ۴۸ جلسه شورای عالی مورد انتظار بود اما در عمل تقریبا نیمی از این وظیفه محقق شده است.
پاسخ دبیر شورای عالی فضای مجازی درباره بی نظمی در برگزاری جلسات
ابوالحسن فیروزآبادی دبیر شورای عالی فضای مجازی در گفتگو با مهر در پاسخ به این سوال که دلیل عدم برگزاری منظم جلسات شورای عالی فضای مجازی چیست، می گوید: به هر حال اعضای این شورا اکثرا از مقامات عالی رتبه کشوری و لشکری تشکیل شده اند و به دلیل مسئولیت ها و وظایفی که علاوه بر عضویت در شورای عالی فضای مجازی برعهده دارند، بعضا هماهنگ کردن برگزاری جلسات با آنها با مشکلاتی همراه است.
وی ادامه می دهد: در این خصوص تمهیداتی در نظر گرفته ایم که امیدواریم بتوانیم یک روز مشخص را در ایام هفته به این کار اختصاص دهیم و ماهی یک جلسه را حداقل در سال ۹۵ داشته باشیم.
چه کسانی عضو شورای عالی فضای مجازی هستند
در اهمیت این شورا همین بس که روسای ۳ قوه عضو آن هستند و حکمشان را مقام معظم رهبری ابلاغ می کنند. براساس حکم رهبر انقلاب، اعضای حقوقی این شورا را رئیس‌جمهور (رئیس شورای عالی)، رئیس مجلس شورای اسلامی، رئیس قوه قضائیه، رئیس سازمان صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران، دبیر شورای عالی و رئیس مرکز، دادستان کل کشور، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، وزیر علوم، تحقیقات و فناوری، وزیر اطلاعات، وزیر آموزش و پرورش، وزیر دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح کشور، معاون علمی و فناوری رئیس‌جمهور، رئیس کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی، رئیس سازمان تبلیغات اسلامی، فرمانده کل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و فرمانده نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران تشکیل می دهند.
براساس حکم مقام معظم رهبری در ورود به دومین دوره فعالیت ۴ ساله شورای عالی فضای مجازی، افرادی چون حجت الاسلام سید سعیدرضا عاملی، حجت الاسلام حمید شهریاری، رضا تقی‌پور، مهدی اخوان بهابادی، مسعود ابوطالبی، کامیار ثقفی، رسول جلیلی، سیدعزت‌الله ضرغامی و محمدحسن انتظاری، اعضای حقیقی این شورا را تشکیل می دهند.
وظایفی که بر دوش شورای عالی فضای مجازی گذاشته شد
در ۱۷ اسفندماه سال ۹۰ و پس از دستور مقام معظم رهبری مبنی بر تشکیل شورای عالی فضای مجازی، ۴۰ دستور کاربردی در جزئی ترین مسائل مرتبط با فضای مجازی به عنوان نقشه راه در اختیار اعضاء و دبیرخانه این شورا قرار گرفت که موضوعات مهم و مورد تاکیدی چون شبکه ملی اطلاعات و پیوست فرهنگی فضای مجازی از جمله آنها بود. با این وجود با گذشت ۴ سال و برغم اهمیت این فرامین، بسیاری از این پروژه ها تاکنون در کشور تعیین تکلیف نشده است.
اما دبیر شورای عالی فضای مجازی در مورد تحقق اهداف و برنامه های مدنظر این شورا در ۴ سال گذشته به مهر می گوید: مهمترین اهدافی که تحقق پیدا کرد بیشتر اهداف تکوینی و شکل گرفتن مرکز ملی فضای مجازی بود.
فیروزآبادی می افزاید: اساسنامه ها و آیین نامه ها مشخص شده و برنامه های مرکز ملی فضای مجازی در این زمینه استخراج شد که مبتنی بر فرمان مقام معظم رهبری در دوره اول بود و این برنامه ها به تصویب شورای عالی فضای مجازی رسید.
به گفته وی شورای عالی فضای مجازی مصوباتی را در رابطه با طرح جامع توسعه فضای مجازی سالم و ایمن، شبکه ملی اطلاعات، ساماندهی پیامک‌های انبوه و خدمات ارزش افزوده پیامکی، فرآیند تولید و صادرات نرم افزار و حمایت از بازی های رایانه ای داخلی انجام داد.
فیروزآبادی در دفاع از عملکرد مرکز ملی فضای مجازی به عنوان بازوی اجرایی شورای عالی معتقد است که این مرکز اقداماتی به صورت عملی طی این سالها انجام داد که در واقع به عنوان یک تجربه باید مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد. به طور مثال در رابطه با VPN ها این مرکز اقداماتی انجام داد و پروژه هایی هم در حوزه های موضوعات مصوب در این مرکز به انجام رسید.
علاوه بر ۴۰ دستور کاربردی در ۴ سال نخست فعالیت شورای عالی فضای مجازی، در شهریورماه امسال نیز رهبر انقلاب در حکمی با اعلام آغاز دومین دوره فعالیت این شورا و تاکید بر اهمیت آن در مواجهه هوشمندانه و مقتدرانه با تحولات این عرصه، ۱۰ محور مهم وظایف و ماموریتهای جدید این شورا را ابلاغ کردند.
در این حکم، انحلال شوراهای عالی مصوب در گذشته که موازی شورای عالی فضای مجازی هستند، تثبیت و تقویت جایگاه مرکز ملی فضای مجازی به عنوان بازوی شورای عالی فضای مجازی برای تحقق تصمیمات آن شورا، ارتقای جمهوری اسلامی ایران به قدرت سایبری در طراز قدرت‌های تاثیرگذار جهانی، اهتمام ملی و همه‌جانبه و سرمایه‌گذاری جدی در امر ایجاد و توسعه انواع فناوری‌ها و صنایع کاملا پیشرفته و رقابتی و نیز تسریع در راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات، مورد تاکید قرار گرفت.
در همین حال اهتمام ویژه به سالم‌سازی و حفظ امنیت همه‌جانبه فضای مجازی کشور، ترویج هنجارها، ارزش‌ها و سبک زندگی اسلامی ایرانی و ممانعت از رخنه‌ها و آسیب‌های فرهنگی و اجتماعی در این عرصه، احراز جایگاه و سهم مناسب برای اقتصاد دانش‌بنیان در فضای مجازی در چارچوب سیاستهای اقتصاد مقاومتی کشور، توسعه محتوا و خدمات کارآمد و رقابتی منطبق بر ارزش‌ها و فرهنگ اسلامی – ایرانی در تمامی قلمروهای مورد نیاز جامعه و تدوین و تصویب نظام‌های امنیتی، حقوقی، قضایی و انتظامی مورد نیاز در فضای مجازی از دیگر وظایف و ماموریتهای این شورا اعلام شده است.
کارنامه دولتها در روند فعالیت شورای عالی فضای مجازی
به گزارش مهر نخستین جلسه شورای عالی فضای مجازی در آخرین روزهای اسفندماه سال ۱۳۹۰ به ریاست محمود احمدی نژاد برگزار شد و پس از آن رئیس جمهور وقت، مهدی اخوان بهابادی را که قائم مقام وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات وقت بود به دبیری این شورا منصوب کرد.
جلسات شورای عالی فضای مجازی که طبق حکم رهبری قرار بود هر ۳ هفته یکبار با حضور رئیس جمهور و سایر اعضا برگزار شود در دولت محمود احمدی نژاد آنچنان که باید منظم برگزار نشد و رئیس دولت دهم تا مرداد سال ۹۲ که دولت را تحویل داد تنها موفق به تصویب آئین نامه داخلی شورا، شرح وظایف و اختیارات اعضا، طرح های کلان مرکز ملی فضای مجازی و سیاست های حاکم بر راه اندازی نقاط تبادل ترافیک داخلی شد.
در این دوران، برگزاری جلسات شورای عالی فضای مجازی درگیر حاشیه هایی به دلیل اختلافات میان مرکز ملی فضای مجازی به ریاست مهدی اخوان بهابادی با وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات بود و به نوعی می توان گفت وظایف شورا در این دوران به فراموشی سپرده شد و اختلافاتی چون دعوا برسر مکان ایجاد مرکز ملی فضای مجازی و پژوهشگاه ذیل آن، مسئولیت این شورا را به حاشیه برد.
با روی کار آمدن دولت تدبیر و امید، جلسه شورای عالی فضای مجازی به ریاست حسن روحانی پس از ۹ ماه وقفه در آبان ماه ۹۲ برگزار شد. پس از آن، محمدحسن انتظاری به عنوان دبیر شورا منصوب شد. تعامل سازنده این شورا با وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، رفع اختلافات گذشته و نیز رفع موازی کاریها در حوزه سیاستگذاری فضای مجازی کشور برای این دوران پیش بینی می شد.
اما تداوم برگزاری جلسات شورای عالی فضای مجازی به ریاست حسن روحانی نیز دوام نیاورد و رئیس دولت یازدهم تنها در چند ماه نخست آغاز کار دولت، این جلسات را تقریبا منظم برگزار کرد. شاید بتوان تصویب کلیات شبکه ملی اطلاعات را مهمترین موضوعی عنوان کرد که طی چند جلسه تشکیل شورای عالی فضای مجازی در دور نخست و به ریاست حسن روحانی به سرانجام رسید.
با این وجود همچنان به دلیل بروز اختلافات داخلی، برگزاری جلسات شورای عالی فضای مجازی در دور نخست فعالیت این شورا، شکل منظمی نیافت و در نهایت صدور حکم مقام معظم رهبری در تابستان ۹۴ برای فعالیت دومین دوره این شورا، سبب شد تا با تغییر دبیر این شورا و جایگزینی فیروزآبادی به جای انتظاری، اوضاع رو به بهبود رود.
افق پیش روی شورای عالی فضای مجازی در سال ۹۵
برغم عدم برگزاری منظم جلسات شورای عالی فضای مجازی و اجرایی نشدن تمامی ماموریتهای این شورا طی سالهای اخیر، ابوالحسن فیروز آبادی، دبیر شورای عالی فضای مجازی افق روشنی را در مورد فعالیت های این شورا در سال ۹۵ ترسیم می کند و به مهر می گوید: ما در سال ۹۵ سعی خواهیم کرد حوزه های دیگر این شورا به عنوان نقطه کانونی فضای مجازی کشور مورد توجه قرار گیرد که این ماموریت هم بیشتر توسط مرکز ملی فضای مجازی هدایت خواهد شد.
فیروزآبادی با بیان اینکه مهمترین این ماموریتها در حوزه های رصد و هماهنگی خواهد بود ادامه داد: در بعضی از حوزه ها نیاز به هماهنگی بین واحدهای مختلف دولت و حکومت است که باید این هماهنگی انجام شود. همچنین در حوزه رصد فضای مجازی باید بتوانیم اطلاعات دقیق تر و بروزتری را براساس شاخص هایی که تعیین می کنیم با فوریت در این مرکز داشته باشیم و در اختیار اعضای شورا قرار دهیم. بنابراین تلاش خواهیم کرد در این دو حوزه پررنگ تر فعالیت کنیم.
وی می گوید: همچنین مصوبات اولویت داری در رابطه با الزامات شبکه ملی اطلاعات، پیوست فرهنگی و در خصوص نظام رگولاتوری (نظام جامع مقرراتی) در دستور کار خواهیم داشت.
دبیر شورای فضای مجازی در پایان افزود: به بیان دیگر ۳۰ طرحی که در مرکز ملی فضای مجازی در حال تدوین است، باتوجه به آماده شدن طرح ها در نوبت موضوعات شورای عالی فضای مجازی قرار می گیرند. در رابطه با مسائلی هم که مسائل روز است خارج از نوبت در شورای عالی فضای مجازی بررسی های لازم را انجام می دهیم.
